Στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας συνεδριάζουν σήμερα τα μέλη του ΝΑΤΟ, σε μια Σύνοδο που χαρακτηρίζεται ως μία από τις πιο κρίσιμες στην ιστορία της Συμμαχίας. Στη Σύνοδο Κορυφής της 19ης και 20ης Νοεμβρίου συμμετέχει και ο Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου.

Ads

Ο Έλληνας πρωθυπουργός βρίσκεται από σήμερα στην Πορτογαλία για τη Σύνοδο Κορυφής, κατά τη διάρκεια της οποίας αναμένεται να υιοθετηθεί το νέο στρατηγικό δόγμα και να συζητηθεί το θέμα της αντιπυραυλικής άμυνας. Τον πρωθυπουργό συνοδεύουν ο υπουργός Εξωτερικών, Δημήτρης Δρούτσας, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελος Βενιζέλος, και ο υφυπουργός Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Γιώργος Πεταλωτής.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα σε συνέντευξή του που δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα El Pais σημείωσε πως «Ελπίζουμε να υιοθετήσουμε στη Λισαβόνα μία νέα στρατηγική αντίληψη, που θα επαναδιατυπώνει τις κοινές μας αξίες και τη δέσμευσή μας στην υπεράσπιση του κάθε ενός από τα μέλη μας. Αυτή η νέα στρατηγική αντίληψη αναγνωρίζει νέες απειλές κατά των οποίων πρέπει να αμυνθούμε μαζί, απειλές όπως η τρομοκρατία, οι εγκληματικές ενέργειες στον κυβερνοχώρο, η διασπορά των όπλων μαζικής καταστροφής, τα μέσα διασποράς τους και άλλες προκλήσεις. Το νέο δόγμα αναγνωρίζει ότι υπάρχουν σύγχρονες απειλές που απαιτούν μια συνολική απάντηση και θέτει σε εφαρμογή ένα μοντέλο συμμαχίας με άλλες χώρες και άλλους οργανισμούς το οποίο προσιδιάζει στη δική μας στρατηγική εθνικής ασφάλειας».

«Στη Λισαβόνα θα εναρμονίσουμε την προσέγγισή μας, ώστε να μπορέσουμε να ξεκινήσουμε μια περίοδο μετάβασης που θα οδηγήσει τους Αφγανούς να αναλάβουν στις αρχές της επόμενης χρονιάς την ευθύνη για την ασφάλειά τους σε όλη τη χώρα, και να υιοθετήσουμε το στόχο του προέδρου Χαμίντ Καρζάι (να ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή) πριν από το τέλος του 2014», αναφέρει ο Ομπάμα σε άλλη συνέντευξή του, στην πορτογαλική εφημερίδα «Πούμπλικο». «Ακόμη κι αν η μείωση των στρατευμάτων και η εν λόγω μεταβίβαση αρχίσουν τον επόμενο Ιούλιο», διαβεβαίωσε ο Αμερικανός πρόεδρος, «το ΝΑΤΟ όπως και οι ΗΠΑ θα καταφέρουν να σφυρηλατήσουν μια διαρκή σύμπραξη με το Αφγανιστάν, με τρόπο που να είναι σαφές ότι τη στιγμή που οι Αφγανοί θα αναλάβουν τις επιχειρήσεις, δεν θα τους εγκαταλείψουμε μόνους τους».

Ο αμερικανός πρόεδρος γευμάτισε με τον πορτογάλο πρόεδρο Ανιμπαλ Καβάκο Σίλβα. Στο γεύμα συμμετείχε και ο πρωθυπουργός της χώρας Ζοζέ Σόκρατες. «Είμαστε στη Λισσαβόνα για την ανασυγκρότηση της Ατλαντικής Συμμαχίας στον 21ο αιώνα και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», τόνισε ο Ομπάμα, μετά το γεύμα και δήλωσε «έτοιμος να εργαστεί με τους εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών στους κόλπους του ΝΑΤΟ και της ISAF, της διεθνούς δύναμης στο Αφγανιστάν, για να ξεκινήσει μια νέα φάση, αυτή της μετάβασης ή της μεταβίβασης της ευθύνης στους Αφγανούς, η οποία ξεκινά το 2011 και θα πρέπει να ολοκληρωθεί το 2014 σε όλη την επικράτεια της χώρας».

«Επίσης αυτή η διάσκεψη κορυφής μας δίνει τη μοναδική ευκαιρία να ευθυγραμμίσουμε τις απόψεις μας» σχετικά με το Αφγανιστάν, πρόσθεσε.

Εν τω μεταξύ, ικανοποιημένη φέρεται η ελληνική πλευρά για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αναφορά στα ελληνικού ενδιαφέροντος θέματα, στο κείμενο για το νέο στρατιωτικό δόγμα του ΝΑΤΟ.

Από τα ενδιαφέροντα θέματα και για την Ελλάδα, θέματα που θα συζητηθούν στη Λισαβόνα, είναι και η προσέγγιση ΝΑΤΟ-Ρωσίας, καθώς η Ελλάδα θεωρεί αναγκαία τη συνεργασία των δύο μερών. Δεν αποκλείεται, εξ άλλου, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, στο πλαίσιο της Συνόδου να έχει συνάντηση με το Ρώσο πρόεδρο Ντιμίτρι Μετβιέντεφ.

Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε συνάντηση με τον Καναδό ομόλογό του Στήβεν Χάρπερ, με τον οποίο συζήτησαν θέματα διμερών σχέσεων, ενώ είχε και τηλεφωνική επικοινωνία με την ηγέτιδα της αντιπολίτευσης στη Βιρμανία Αούνγ Σαν Σούου Κίϊ.

Γαλλία και Γερμανία, λίγο πριν την έναρξη της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, κατέληξαν σε συμβιβαστική λύση που θέτει τέρμα στη διαφωνία τους σχετικά με τους αντίστοιχους ρόλους τους για την πυρηνική αποτροπή και την αντιπυραυλική άμυνα.

Στις προπαρασκευαστικές συζητήσεις για τα έγγραφα που πρέπει να υιοθετήσει η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ το Παρίσι επέμενε στον αμιγώς συμπληρωματικό χαρακτήρα της πυραυλικής ασπίδας, ενώ το Βερολίνο ευχόταν το ΝΑΤΟ να δεσμευτεί πιο ειλικρινά στον πυρηνικό αφοπλισμό.

Η Γαλλία υποστηρίζει τον ρόλο κλειδί της πυρηνικής αποτροπής, ενώ η Γερμανία σκοπεύει να τον αντικαταστήσει σταδιακά με την αντιπυραυλική άμυνα και να εγγράψει τον πυρηνικό αφοπλισμό στο πρόγραμμα του ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, επρόκειτο για «απαιτήσεις τακτικής», τόσο από τους Γερμανούς, όσο και από τους Γάλλους και υπήρξε μία «ουδέτερη διατύπωση», προκειμένου να ικανοποιηθούν και οι δύο πλευρές.

Η ατζέντα της Συνόδου

Έπειτα από 11 χρόνια οι 28 ηγέτες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ αναθεωρούν το στρατηγικό δόγμα της Συμμαχίας και ορίζουν το νέο της «όραμα» για την προσεχή δεκαετία. Επίσης, στο πλαίσιο της Συνόδου θα συζητηθούν:

• Οι εταιρικές σχέσεις του ΝΑΤΟ με άλλους διεθνείς Οργανισμούς (ΕΕ, ΟΗΕ, ΟΑΣΕ) και οι σχέσεις με τους στρατηγικούς εταίρους Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Ιαπωνία.
• Οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στις αμυντικές υποδομές του ΝΑΤΟ, ώστε να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις ασφαλείας, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης.
• Το πρόγραμμα της αντιπυραυλικής άμυνας

Κάτι τέτοιο βέβαια δεν ενδέχεται να είναι καθόλου εύκολο, από τη στιγμή που οι εντάσεις μεταξύ διαφορετικών πλευρών της συμμαχίας έχουν κορυφωθεί τον τελευταίο καιρό. Από τις «βεντέτες» αυτές, ξεχωρίζουν αυτή μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, οι σχέσεις των οποίων έχουν δυσχεράνει από την περίοδο της διακυβέρνησης Μπους, και αυτή μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας, που ερίζουν για την πρωτοκαθεδρία στην Ευρώπη και το θέμα της αντιπυραυλικής ασπίδας, το οποίο απασχολεί ιδιαίτερα τόσο την Τουρκία όσο και τη Ρωσία.

Το βάρος για τη διαχείριση των διαφορών αυτών αναμένεται να πέσει στον αμερικανό πρόεδρο, Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος θα περάσει το πρώτο μεγάλο τεστ στις διεθνείς σχέσεις. Βασικό του μέλημα είναι να αποδείξει στις ευρωπαϊκές δυνάμεις πως η Αμερική δίνει βάση στις απόψεις και τα συμφέροντά τους. Την εικόνα αυτή υπογράμμισε και η διευθύντρια του συμβουλίου εθνικής ασφαλείας του Ομπάμα για την Ευρώπη, Ελίζαμπεθ Σέργουντ-Ράνταλ, σε πρόσφατες δηλώσεις της:

«Η επανασύνδεση με τους ευρωπαίους συμμάχους μας αποτελεί πρώτη προτεραιότητα για την κυβέρνηση Ομπάμα. Δεν έχουμε καμιά επιφύλαξη για την ανάδυση της νέας (μετά τη Λισσαβώνα) Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρώπη δεν αποτελεί ανταγωνιστή, αλλά εταίρο».

Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τα πράγματα φαίνονται λιγότερο αισιόδοξα, αφού οι Ευρωπαίοι ηγέτες μοιάζουν ιδιαίτερα ενοχλημένοι με τη στάση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, αφού στις παλαιότερες διαμάχες για το Ιράκ, το διεθνές ποινικό δικαστήριο, το Κιότο, τις μυστικές πτήσεις της CIA και το Γκουαντάναμο, έρχονται να προστεθούν η αμφιλεγόμενη επαναπροσέγγιση των ΗΠΑ με τη Ρωσία, οι πρόσφατες αποκαλύψεις του Wikileaks για τα βασανιστήρια στο Ιράκ, καθώς και η παθητική στάση της Αμερικής στην οικονομική κρίση της ευρωζώνης.

Με αυτά τα δεδομένα, ο αμερικανός πρόεδρος θα χρειαστεί λίγο παραπάνω από καλή θέληση για να πείσει τους Ευρωπαίους πως δεν έχει βρει «καλύτερους φίλους» στα πρόσωπα των Κινέζων, Ινδών και άλλων ομόλογών τους. Την κλονισμένη σχέση μεταξύ των δύο πλευρών συνόψισε πριν από λίγους μήνες και ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο: « Η σχέση της Ευρώπης με τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι αυτή που θα μπορούσε να είναι. Νομίζω πως θα μπορούσαμε να κάνουμε πολύ περισσότερα πράγματα μαζί. Θα ήταν κρίμα να χάσουμε την ευκαιρία».

Εκτός από τις «ενδοοικογενειακές» αυτές αρρυθμίες, στο επίκεντρο της 48ωρης Συνόδου θα βρεθούν θέματα συλλογικής άμυνας και συγκεκριμένα το σχέδιο εξόδου από το Αφγανιστάν, η αντιπυραυλική ασπίδα, η προαναφερθείσα ανάπλαση των διπλωματικών σχέσεων με τη Ρωσία, καθώς και γενικότερα ζητήματα πυρηνικού εξοπλισμού και αφοπλισμού.

Εκεί θα επικεντρωθεί και η διπλωματική μάχη μεταξύ της Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ και του Προέδρου Νικολά Σαρκοζί, την οποία επίσης αναμένεται να διαιτητεύσει ο Μπαράκ Ομπάμα. Συνοπτικά, η Γαλλία φαίνεται να αμφισβητεί τα οφέλη της αντιπυραυλικής άμυνας και να αντιτίθεται στις βλέψεις που εξέφρασε ο Ομπάμα πέρυσι στην Πράγα για την αποπυρηνικοποίηση του πλανήτη, ενώ η Γερμανία επικροτεί και τα δύο εγχειρήματα.

Τα αρχικά σχέδια της κυβέρνησης Μπους για εγκατάσταση αντιπυραυλικών δομών στην Πολωνία και την Τσεχία έχουν αναθεωρηθεί έτσι ώστε να μην θίγεται η Ρωσία από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, αλλά αντίθετα να συμπεριλαμβάνεται σε αυτό. Για αυτόν τον λόγο θα παρευρεθεί στη διάσκεψη κορυφής ΝΑΤΟ-Ρωσίας που θα γίνει το Σάββατο και ο Ρώσος Πρόεδρος, Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, που παραμένει επιφυλακτικός για τους σκοπούς και την πορεία του εγχειρήματος.

Μια τέτοια εξέλιξη βέβαια, στοχοποιεί ως κύρια ενδεχόμενη απειλή το Ιράν, παρά τις διαβεβαιώσεις του κ. Ράμουσεν που δήλωσε πως «εμείς δεν θέλουμε να διακρίνουμε κάποια συγκεκριμένη χώρα». Τη θέση αυτή θέλει να ξεκαθαρίσει και η Τουρκία, που φοβάται την επιδείνωση των σχέσεών της με το Ιράν και τη Ρωσία, σε περίπτωση που το σύστημα αυτό τεθεί σε εφαρμογή.

«Το ΝΑΤΟ είναι ένας Οργανισμός άμυνας. Ένα αμυντικό σύστημα τελειοποιείται κατά οποιουδήποτε στον κόσμο κατέχει βαλλιστικούς πυραύλους και δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ. Το να προσδιορίζουμε μία και μόνο χώρα, το Ιράν είναι λάθος και δεν θα συμβεί. Μία χώρα, ειδικά, δεν θα μπει στο στόχαστρο. Εμείς σίγουρα δεν θα το δεχτούμε», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Αμπντουλάχ Γκιουλ, σε συνέντευξή του στην τουρκική υπηρεσία του BBC.

Εξίσου σημαντικό, όμως, θα είναι ένα θέμα που δεν περιλαμβάνεται στην επίσημη ατζέντα. Κι αυτό διότι οι δημοσιονομικοί περιορισμοί θα επηρεάσουν πολύπλευρα τις αμυντικές δαπάνες στη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, αφήνοντας τις ΗΠΑ να επωμιστούν ένα διαρκώς μεγαλύτερο μερίδιο των υποχρεώσεων της συμμαχίας. Η διαχείριση αυτού του προβλήματος είναι εξίσου σημαντική για το μέλλον του ΝΑΤΟ όσο και τα σχέδια γύρω από τη Ρωσία και το Αφγανιστάν.

Δεδομένων των δύσκολων οικονομικών εποχών, οι Ευρωπαίοι εταίροι του ΝΑΤΟ ενδεχομένως να μην είναι σε θέση να διατηρήσουν το ποσοστό των αμυντικών δαπανών τους στο 2% του ΑΕΠ τους, όπως ζητούν οι ΗΠΑ, όμως, μπορούν να διαθέσουν τους συρρικνωμένους πόρους τους πιο έξυπνα, πχ. με τον συντονισμό αμυντικών δράσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση, υπάρχουν ήδη ορισμένες συμφωνίες όπως η γαλλοβρετανική, και οι κοινές προσπάθειες των Ευρωπαίων για την αντιμετώπιση των πειρατών στο Αφρικανικό Κέρας.

Ο καθοριστικός ρόλος της Τουρκίας στην έκβαση των διαπραγματεύσεων έχει προκαλέσει την έντονη ανησυχία τόσο της ελληνικής, όσο και της κυπριακής διπλωματίας, που εκφράζουν τον φόβο ότι η Τουρκία μετατρέπεται σε «χωροφύλακα» της περιοχής, όπως αναφέρει δημοσίευμα της κυπριακής εφημερίδας «Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ». Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται και από τον υπουργό Άμυνας της Ελλάδας, Ευάγγελο Βενιζέλο, που δήλωσε ενώπιον της Βουλής πως «αν τα ζητήματα της αντιπυραυλικής ασπίδας τα χειριστεί η Τουρκία, μπορεί να δημιουργηθεί θέμα επιχειρησιακού ελέγχου στο Αιγαίο».

Την ανησυχία της για τις αποφάσεις που θα παρθούν στη σημερινή σύνοδο κορυφής εκφράζει και η ελληνική Αριστερά, που προβάλει έντονες ενστάσεις σχετικά με το νέο δόγμα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, «Ουσιαστικά το νέο δόγμα υποκαθιστά και περιθωριοποιεί τον ΟΗΕ, στρατιωτικοποιεί τις διεθνείς σχέσεις και επισημοποιεί τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Αυτό θα επιφέρει αύξηση των εξοπλισμών, νέες εντάσεις και νέους πολέμους».