Σκηνές από την «Αthena», την ταινία του Ρομαίν Γαβρά θυμίζουν οι εξεγέρσεις σε διάφορες πόλεις μια Γαλλίας που είναι σε αναβρασμό για τη δολοφονία του 17χρονου Nahel από τη Ναντέρ από αστυνομικούς κατά τη διάρκεια ενός συνηθισμένου ελέγχου της τροχαίας, ο οποίος κατέληξε σε τραγωδία.

Στις «φλόγες» είναι η η Λιλ, η Τουλούζη,  η Λυών, η Πο, το Μπορντώ και το Ρουμπέ, ενώ άλλοι δύο νέοι έχουν χάσει τις ζωές τους στις διαδηλώσεις που σαρώνουν τη χώρα. Η μητέρα του, Μούνια,  ζητά «δικαιοσύνη», την ώρα που η γαλλική κυβέρνηση έχει κινητοποιήσει 40.000 αστυνομικούς , ενώ μέσα σε 24 ώρες έγιναν από χίλιες συλλήψεις. Σχεδόν 500 κτίρια έχουν υποστεί ζημιές και έχουν ξεσπάσει 3.880 πυρκαγιές.

Προχθές το  βράδυ έφτασε στη Λυών ένα ελικόπτερο της ειδικής ομάδας αντιμετώπισης ταραχών, ενώ στη Μασσαλία η αστυνομία εκκένωσε το παλιό λιμάνι μετά από μια ειρηνική διαδήλωση που κατέληξε σε βίαια επεισόδια. Στο Παρίσι σταμάτησαν μετρό και τραμ. Η Ναντέρ προετοιμάζεται για άλλη μία νύχτα  συγκρούσεων, όπως και ολόκληρη η Γαλλία.
Στην ταινία “Athena” που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας, ο Ρομέν Γαβράς περιγράφει πώς η δολοφονία ενός αγοριού από την αστυνομία θα μπορούσε να βυθίσει τη Γαλλία σε έναν ακήρυχτο πόλεμο.

“Όλοι μισούν την αστυνομία”, “Η αστυνομία σκοτώνει”, “Οι ζωές μας βρίσκονται σε κίνδυνο” είναι τα συνθήματα που ακούγονται στις πορείες διαμαρτυρίας. “Διαδηλώνουμε για τον Nahel και για όλους εκείνους που δεν είχαν κάμερα για να κινηματογραφήσουν τον θάνατό τους”, λέει η ακτιβίστρια Assa Traoré, ηγετική φιγούρα στον αγώνα κατά της αστυνομικής βίας.
Όπως παραδέχτηκε  και ο ίδιος ο Μακρόν, αν δεν υπήρχε καταγραφή του  φονικού, ο θάνατος του Nahel θα είχε περάσει ως αυτοάμυνα των αστυνομικών, όπως και τόσα άλλα εγκλήματα αστυνομικής βίας όχι μόνο στην Γαλλία. Ας θυμηθούμε τον 15χρονο Γρηγορόπουλο, τον 18 χρονο Σαμπάνη και τον 16χρονο Κώστα Φραγκούλη που σκοτώθηκε από αστυνομικά πυρά μόλις λίγους μήνες πριν.

Όμως ποιος ήταν ο Nahel;

Μοναχοπαίδι, μεγαλωμένος με τη μητέρα του ο νεαρός Nahel ονειρευόταν να γίνει μηχανικός. Εργαζόταν ως διανομέας φαγητού και έπαιζε σε πρωτάθλημα ράγκμπυ με την τοπική ομάδα.
Όσοι γνώριζαν τον Nahel, ο οποίος ήταν Γάλλος πολίτης αλγερινής καταγωγής, είπαν ότι ήταν πολύ αγαπητός στη Ναντέρ όπου ζούσε με τη μητέρα του Mounia και ότι μάλλον δεν είχε γνωρίσει ποτέ τον πατέρα του. Η γιαγιά του τον περιέγραψε σε γάλλο δημοσιογράφο ως  ένα ευγενικό και καλό παιδί.  

Πριν φύγει για τη δουλειά είχε δώσει στη μητέρα του ένα μεγάλο φιλί λεγοντάς της “Σ’ αγαπώ, μαμά”.

Λίγο μετά τις εννέα το πρωί της Τρίτης πυροβολήθηκε θανάσιμα στο εξ επαφής στήθος, ενώ βρισκόταν στο τιμόνι ενός αυτοκινήτου, επειδή έφυγε κατά τη διάρκεια αστυνομικού ελέγχου της τροχαίας.

Ο Nahel δεν είχε ποινικό μητρώο, ενώ κατά την έρευνα του αυτοκινήτου  δεν βρέθηκαν “επικίνδυνα” υλικά ή παράνομα ναρκωτικά.

“Η άρνηση κάποιου να σταματήσει δεν σου δίνει άδεια να σκοτώσεις”, δήλωσε ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος Olivier Faure. “Όλα τα παιδιά της Δημοκρατίας έχουν δικαίωμα στη δικαιοσύνη”.

Λίγο μετά τον θάνατό του, ένας από τους τραυματιοφορείς του ασθενοφόρου που τον παρέλαβε, μέσα σε παραλήρημα επιτέθηκε σε έναν από τους αστυνομικούς. Αργότερα εξήγησε ότι γνώριζε το αγόρι σαν να ήταν ο μικρός του αδελφός. Τον είχε δει να μεγαλώνει ως ένα ευγενικό, εξυπηρετικό παιδί. “Δεν σήκωσε ποτέ το χέρι του σε κανέναν και δεν ήταν ποτέ βίαιος”, είπε στους δημοσιογράφους.

Η μητέρα του πιστεύει ότι ο αστυνομικός που τον πυροβόλησε “είδε έναν Άραβα, ένα μικρό παιδί, και θέλησε να του αφαιρέσει τη ζωή”.

Ένας πολύ οικείος θάνατος

Για τον Guardian, ο θάνατος του Nahel θυμίζει κι άλλους. Η βρετανική εφημερίδα υπενθυμίζει τις περιπτώσεις του Adama Traoré, το 2016, και  του Jean-Paul Benjamin, που σκοτώθηκε στο τιμόνι ενός φορτηγού το 2022. “

Η οργή συσσωρεύεται”, προειδοποιεί η εφημερίδα, η οποία καταγγέλλει την “επιθετική αστυνόμευση” και τον “θεσμικό ρατσισμό”.  Στη Γερμανία, η Süddeutsche Zeitung ηχεί σε παρόμοιους τόνους θέτοντας το θέμα της αστυνομικής βίας.

“Πρόκειται για μια έκρηξη οργής” που δεν στρέφεται μόνο κατά της αστυνομικής βίας, αλλά και κατά των οικονομικών και φυλετικών ανισοτήτων, δήλωσε στο The Vox ο Mathieu Rigouste, ερευνητής κοινωνικών επιστημών.

Πολλοί στη Γαλλία βλέπουν τη δολοφονία του Nahel ως έκφραση του ρατσισμού κατά των αράβων και των μαύρων, δεδομένου ότι δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στη χώρα. Το 2020, τέσσερις αστυνομικοί ξυλοκόπησαν έναν μαύρο μουσικό παραγωγό μέσα στο στούντιό του σε ένα  βίντεο που έγινε viral, την ώρα που ο Μακρόν εξέταζε τη νομοθεσία που θα επέβαλε νέους περιορισμούς στην ανάρτηση βίντεο με αστυνομικούς στο διαδίκτυο. Tο 2005 οι έφηβοι Zyed Benna και Bouna Traoré – οι οποίοι ήταν τυνησιακής και μαυριτανικής καταγωγής αντίστοιχα, έχασαν τη ζωή τους από ηλεκτροπληξία αφού στην προσπάθειά τους να διαφύγουν από αστυνομικό έλεγχο, έπεσαν σε υποσταθμό ηλεκτρικής ενέργειας.

Σύμφωνα με τον Jacques de Maillard, καθηγητή πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών η αυτό που συμβαίνει είναι σύμπτωμα της αύξησης της αστυνομικής βίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως επεσήμανε ο ΟΗΕ το 2021 σε όλο τον κόσμο υπάρχει “σταθερή αύξηση της χρήσης υπερβολικής βίας, αστυνομικής βίας και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης καθώς και αυθαίρετης κράτησης”.

Το μακροχρόνιο πρόβλημα της αστυνομικής βίας στη Γαλλία

Η Γαλλία θεωρείται ως μια από τις χώρες της Ευρώπης τους με τις χειρότερες παραβάσεις όσον αφορά τη χρήση αστυνομικής βίας. Σχετικά πρόσφατα η γαλλική αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα και γκλομπ, καθώς και χειροβομβίδες κρότου λάμψης και σφαίρες από καουτσούκ -που απαγορεύονται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες- για να διαλύσει τις μαζικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν με αφορμή τις μεταρρυθμίσεις του Μακρόν για το συνταξιοδοτικό.  Αυτό ώθησε το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ τον Μάιο να επικρίνει τη χρήση υπερβολικής βίας κατά την επιβολή του νόμου από τη Γαλλία. Επίσης, τα μέλη του Συμβουλίου κάλεσαν επίσης τη Γαλλία να δράσει για την αντιμετώπιση των φυλετικών διακρίσεων από τις δυνάμεις ασφαλείας.

“Παρά τη διεθνή κατακραυγή, πολλαπλασιάζοντας τα όπλα, τους νόμους και τις μονάδες που ειδικεύονται στην βιαιότητα, το γαλλικό κράτος ενισχύει συνεχώς την αστυνομία, τις φυλακές και τα σύνορά του, καθώς και την ποινική ατιμωρησία τα τελευταία 30 χρόνια”, δήλωσε ο Rigouste.

Σε έρευνα του 2016, ο ίδιος ο παρατηρητής για τα ανθρώπινα δικαιώματα της γαλλικής κυβέρνησης διαπίστωσε ότι οι άνδρες και τα αγόρια που θεωρούνταν μαύροι ή Άραβες είχαν 20 φορές περισσότερες πιθανότητες να τους σταματήσει η αστυνομία σε σχέση με τους υπόλοιπους.

Σύμφωνα με την Courrier international, ο  Πρόεδρος της Δημοκρατίας βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Οι New York Times βλέπουν τον Εμμανουέλ Μακρόν αναγκασμένο να κρατήσει λεπτές ισορροπίες. Όπως επισημαίνει η αμερικανική εφημερίδα, ο πρόεδρος αμφιταλαντεύεται μεταξύ της επιθυμίας του “να καταστείλει τις διαδηλώσεις πριν εξαπλωθούν περαιτέρω, ανατρέποντας έτσι τις προσπάθειές του για αποκατάσταση της ηρεμίας […] μετά την αναταραχή που προκάλεσε η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος” και της ανάγκης να λάβει ισχυρά μέτρα για να θέσει τέρμα στην αναταραχή. Αλλά “αν τα μέτρα που θα λάβει για να σταματήσει τις διαδηλώσεις είναι δρακόντεια, το μόνο που θα γίνει είναι να τροφοδοτήσουν την οργή “, προειδοποιούν οι New York Times.