Κάποιοι τον αποκαλούν Elon Musk της Τουρκίας. Ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, γαμπρός του προέδρου Ερντογάν, έχει αλλάξει τον τρόπο που διεξάγονται οι σύγχρονοι πόλεμοι.

Μετά τους καταστροφικούς σεισμούς που κόστισαν τη ζωή πενήντα χιλιάδων ανθρώπων και εκατοντάδες χιλιάδες έμειναν χωρίς στέγη, ο Μπαϊρακτάρ υποσχέθηκε με βίντεο που ανέβασε στο Twitter την κατασκευή 1.000 σπιτιών και 2.000 κοντέινερ.

Βεβαίως ο Μπαϊρακτάρ δεν είναι υπεύθυνος για την πολιτική προστασία της χώρας. Δεν είναι καν μέλος της τουρκικής κυβέρνησης. Είναι συνιδιοκτήτης της τουρκικής αμυντικής εταιρείας Baykar. Αυτός και ο αδελφός του Χαλούκ έχουν γίνει διάσημοι σε όλο τον κόσμο ως κατασκευαστές μη επανδρωμένων αεροσκαφών.

Τα τηλεχειριζόμενα αεροσκάφη της εταιρείας έγιναν καλτ στην Ουκρανία επειδή βοήθησαν τον στρατό της χώρας να αποκρούσει τη ρωσική εισβολή στην αρχή του πολέμου. Τόσο που ένας Ουκρανός στρατιώτης τους αφιέρωσε ένα ποπ τραγούδι και ο ζωολογικός κήπος του Κιέβου έδωσε το όνομα Baykar σ’ ένα μωρό λεμούριο.

Η συζήτηση για τη διαδοχή του Ερντογάν έχει αρχίσει να γίνεται εντονότερη. Είναι πιθανό ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ να ακολουθήσει τα βήματα του πεθερού του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν  και να ανέλθει στην κορυφή της τουρκικής πολιτικής; Σε άρθρο τους στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, οι Σεμπνέμ Αρσού και Μαξιμίλιαν Ποπ σκιαγραφούν την πορεία του άνδρα.

Ο τρόπος που απευθύνθηκε στο τουρκικό κοινό μετά τους σεισμούς άφησε να φανεί ότι προσπαθεί να αναλάβει ευθύνες. Eπίσης, o Μπαϊρακτάρ  είναι παντρεμένος με τη Σουμεϊγιέ, τη νεότερη κόρη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, γεγονός που οδηγεί πολλούς να πιστεύουν ότι μπορεί να είναι σε θέση να διαδεχθεί τον πεθερό του ως ο επόμενος ηγέτης της Τουρκίας.

Από τη άλλη, μετά από 20 χρόνια στην εξουσία, είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν έχει λόγους να φοβάται ότι μπορεί να μην επανεκλεγεί στις 14 Μαΐου.

Ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προηγείται στις περισσότερες δημοσκοπήσεις.

Όμως όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, ο Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει ότι αυτή είναι η τελευταία φορά που θέτει υποψηφιότητα. Εύλογα, λοιπόν, οι παρατηρητές πιστεύουν ότι αναζητά έναν διάδοχο στον οποίο θα μπορέσει να παραδώσει τα ηνία. Τα ίδια του τα παιδιά δεν έχουν πραγματικές πιθανότητες να μπουν στο αξίωμα για διάφορους λόγους.

Ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, ο σύζυγος της μεγαλύτερης κόρης του Έσρα, απέτυχε στη θέση του υπουργού Οικονομικών. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το ενδιαφέρον εστιάζεται όλο και περισσότερο στον Μπαϊρακτάρ, το όνομα του οποίου εμφανίζεται όλο και περισσότερο στη συζήτηση για τη διαδοχή.

Πρόσφατα, σε σχετική ερώτηση, ο Μπαϊρακτάρ απέρριψε τη συζήτηση χαρακτηρίζοντάς την ως «κουτσομπολιό». Αλλά ακόμη και αν ο Ερντογάν δεν τα καταφέρει στις εκλογές, ο Μπαϊρακτάρ είναι τόσο δημοφιλής στην Τουρκία που καμία κυβέρνηση δεν θα μπορέσει να αγνοήσει αυτόν και την εταιρεία του. Η επιρροή του στην πολιτική σκηνή είναι πιθανό να αυξηθεί.

Το 2021 η Baykar έγινε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων της Τουρκίας με ετήσιο τζίρο 664 εκατομμυρίων δολαρίων. Με τον πόλεμο  στην Ουκρανία και η εταιρεία έχει εκτιναχτεί. Πέρυσι, η Baykar παρέδωσε μη επανδρωμένα αεροσκάφη και άλλες τεχνολογίες αξίας 1,18 δισ. δολαρίων σε 18 χώρες.

Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 έχουν χρησιμοποιηθεί σε συγκρούσεις στη Λιβύη, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Αιθιοπία.

Όπως δήλωσε στο περιοδικό New Yorker ο Ριχ Ούτζεν, πρώην ειδικός σε θέματα Τουρκίας στο αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, «Η Baykar έχει φέρει μια σημαντική επανάσταση στο επιχειρησιακό πεδίο των συγκρούσεων».

Τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας που βρίσκονται στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης μοιάζουν περισσότερο με πανεπιστημιούπολη παρά με οπλοβιομηχανία. Στον περιβάλλοντα χώρο του γυάλινου κτιρίου μπορεί κανείς να δει νέους σε ηλικία υπαλλήλους να περπατούν με τζιν και μπλουζάκια, βόλεϊ στους αθλητικούς χώρους που η εταιρεία παρέχει στο προσωπικό της.

Ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ έχει διακοσμήσει το γραφείο του που βρίσκεται στον τελευταίο όροφο του μοντέρνου αυτού κτιρίου με μοντέλα αεροπλάνων, ενώ ένα μπουφάν πιλότου συμπληρώνει το ντεκόρ.

Ο άνθρωπος της αμυντικής βιομηχανίας

Ο Μπαϊρακτάρ είναι 43 ετών και μοιάζει αρκετά με σταρ του κινηματογράφου με τα περιποιημένα γένια του, το τετράγωνο πηγούνι του και τα κοντά, σκούρα μαλλιά του. Ο πατέρας του, Οζντεμίρ, ίδρυσε την εταιρεία τη δεκαετία του 1980 ως προμηθευτής της αυτοκινητοβιομηχανίας. Η μητέρα του, Κάναν, ήταν οικονομολόγος και επιστήμονας υπολογιστών. Ο Μπαϊρακτάρ λέει ότι από παιδί τον γοήτευε οτιδήποτε είχε σχέση με την τεχνολογία, ιδίως τα αεροπλάνα. «Για μένα, είναι ένας τρόπος ζωής».

Ο Μπαϊρακτάρ σπούδασε μηχανικός στην Πενσυλβάνια και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης. Επέστρεψε στην Τουρκία το 2007 για να συνδράμει στη δημιουργία του τμήματος μη επανδρωμένων αεροσκαφών της Baykar. Η επανάσταση ήρθε επτά χρόνια αργότερα, όταν η εταιρεία εξόπλισε τον τουρκικό στρατό με μη επανδρωμένα αεροσκάφη στον αγώνα κατά του PKK. Ο Μπαϊρακτάρ αρέσκεται να διηγείται πώς ταξίδεψε ο ίδιος στην πρώτη γραμμή του μετώπου στα βουνά της νοτιοανατολικής Τουρκίας με σκοπό να τελειοποιήσει το drone του.

Το μη επανδρωμένο αεροσκάφος Bayraktar TB2 έχει άνοιγμα φτερών μόλις 12 μέτρα, έναν ουραίο έλικα και τρεις τροχούς. Είναι εξοπλισμένο με έως και τέσσερις κατευθυνόμενες με λέιζερ βόμβες ή πυραύλους. Δεν μπορεί να πετάξει τόσο μακριά όσο τα αμερικανικά ή τα ισραηλινά μοντέλα, ούτε μπορεί να μεταφέρει τα ίδια βαριά φορτία, αλλά κοστίζει μόνο 5 εκατομμύρια δολάρια, περίπου το ένα έκτο της αξίας του αμερικανικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους Reaper. Αυτό καθιστά το drone εξαιρετικά ελκυστικό για τις μικρές και μεσαίες στρατιωτικές δυνάμεις.

Στη Λιβύη, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 βοήθησαν την επίσημη κυβέρνηση στην Τρίπολη να καταστείλει την εξέγερση του πολέμαρχου Χαλίφα Χαφτάρ.

Στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη νίκη του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας, μετά την οποία ο αυτοκράτορας Ιλχάμ Αλίγιεφ πανηγύρισε παρουσιάζοντας πλάνα από τις επιθέσεις των μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε οθόνες βίντεο στην πρωτεύουσα Μπακού. Οι Ουκρανοί τα χρησιμοποίησαν κυρίως τους πρώτους μήνες του πολέμου, πριν η ρωσική αεράμυνα προσαρμόσει τη στρατηγική της. Είναι εμφανές το γεγονός ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη παρέχονται κυρίως σε χώρες που βρίσκονται κοντά στην κυβέρνηση Ερντογάν.

Η Baykar είναι η ναυαρχίδα της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας, η οποία έχει δεκαπλασιαστεί από τότε που ο Ερντογάν ανέβηκε στην εξουσία το 2003. «Δεν είμαστε πλέον ζητιάνοι»  δήλωσε ο Ερντογάν κατά τη διάρκεια ομιλίας του προς τους νεοσύλλεκτους του τουρκικού στρατού.

«Όλοι τα ζητούν από εμάς» έχει πει για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, έχει παρουσιάσει αμυντικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου ενός πολεμικού πλοίου από το οποίο θα εκτοξεύονται στο μέλλον μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ανεξέλεγκτη διάθεση μη επανδρωμένων αεροσκαφών όπως το Bayraktar TB2 ενδέχεται να καταστήσει τις πολεμικές συρράξεις απρόβλεπτες.

Για παράδειγμα, ο Ισμαήλ Σαμντίν είχε ξεκινήσει μια νέα ζωή στο Καμισλί, στη βορειοανατολική Συρία, αφού ο ίδιος και η οικογένειά του διέφυγαν από την πολιτοφυλακή του Ισλαμικού Κράτους. Όπως αφηγείται η αδελφή του Χουρΐα, ο Σαμντίν, πατέρας τριών μικρών παιδιών, σκοτώθηκε από τουρκικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος ενώ βρισκόταν στο συνεργείο όπου εργαζόταν ως μηχανικός αυτοκινήτων το περασμένο καλοκαίρι. Η αδελφή του πιστεύει ότι ο πραγματικός στόχος ήταν ένας αξιωματικός των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία, ο οποίος είχε φέρει το αυτοκίνητό του για επισκευή.

Η σύγκριση με τον Έλον Μασκ

Η Τουρκία χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη TB2 στο πόλεμο που διεξάγει εδώ και χρόνια κατά του PKK και του συριακού YPG.

Σύμφωνα με την κουρδική αυτόνομη διοίκηση στη Συρία, αρκετές δεκάδες άμαχοι έχουν χάσει τη ζωή τους σε τουρκικές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη μόνο τον τελευταίο χρόνο. Ο γερουσιαστής των Ηνωμένων Πολιτειών Μπομπ Μενέντεζ του Δημοκρατικού Κόμματος χαρακτήρισε τις πωλήσεις τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών «επικίνδυνες, αποσταθεροποιητικές και απειλή για την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Σε συνέντευξή του στο γραφείο του στην Κωνσταντινούπολη, ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ απορρίπτει κάθε κριτική για το πρόγραμμα μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Υποστηρίζει ότι είναι πιο ακριβή από άλλα όπλα και επειδή οι επιθέσεις βιντεοσκοπούνται, επιμένει ότι υπάρχει μεγαλύτερη λογοδοσία.

Ο Μπαϊρακτάρ αρέσκεται να παρουσιάζει τον εαυτό του ως νερντ της τεχνολογίας που ενδιαφέρεται περισσότερο για τον κώδικα των υπολογιστών παρά για την πολιτική.

Στην πραγματικότητα, όμως, μετά τον γάμο του με τη Σουμεϊγιέ Ερντογάν το 2016, διαμορφώνει προσεκτικά την εικόνα του. Δημοσιεύει τακτικά ισλαμικές προσευχές στο Instagram και το Twitter, όπου σε κάθε πλατφόρμα έχει περίπου δυόμισι εκατομμύρια ακόλουθους. Επίσης, στηρίζει εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες. Όταν εμφανίζεται δημόσια, συχνά φοράει ένα κόκκινο μπουφάν πτήσης.

Και ενώ ο πρόεδρος Ερντογάν επιδιώκει το διπλωματικό παιχνίδι μεταξύ Κιέβου και Μόσχας στον πόλεμο της Ουκρανίας, ο Μπαϊρακτάρ έχει πάρει ξεκάθαρα το μέρος της Ουκρανίας.

«Έχουμε ηθική υποχρέωση να βοηθήσουμε την Ουκρανία» δήλωσε στο Der Spiegel, για να παραθέσει στη συνέχεια μία ρήση του Βενιαμίν Φραγκλίνου:

«Οι άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να ανταλλάξουν την ελευθερία τους για προσωρινή ασφάλεια δεν αξίζουν τίποτα από τα δύο και θα χάσουν και τα δύο» Εν τούτοις αποφεύγει να σχολιάσει άμεσα την πολιτική επικαιρότητα.

Σε ερώτηση για τις πολιτικές του φιλοδοξίες, ο Μπαϊρακτάρ απαντά ότι προς το παρόν τον ενδιαφέρει κυρίως η εταιρεία Baykar. Η άνοδος στην κυβέρνηση και  η πτώση του κουνιάδου του Μπεράτ Αλμπαϊράκ πρέπει να ήταν ένα καλό μάθημα για κείνον.

Από την άλλη, σύμφωνα με το Der Spiegel, o Μπαϊρακτάρ έχει πολλά προσόντα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτυχία του στην πολιτική. Για παράδειγμα, ο πατέρας του Οζντεμίρ ήταν έμπιστος του πρώην ισλαμιστή πρωθυπουργού Νεκμετίν Ερμπακάν και το πρωτότυπο τηλεκατευθυνόμενο όχημα Bayraktar TB2 ήταν αφιερωμένο στον Ερμπακάν.

Μέσω του γάμου του με την Σουμεϊγιέ, ο Μπαϊρακτάρ έχει πρόσβαση στους κύκλους εξουσίας της Τουρκίας. Η επιτυχημένη καριέρα του στον ιδιωτικό τομέα αποτελεί ένα συγκριτικό πλεονέκτημα το οποίο μπορεί να επικαλεστεί. Μάλιστα, στην Τουρκία τον συγκρίνουν ήδη με τον επιχειρηματία Έλον Μασκ.

Σήμερα ο πρόεδρος Ερντογάν είναι απασχολημένος με την επανεκλογή του και ο Μπαϊρακτάρ είναι τόσο νέος που μπορεί να μείνει στο παρασκήνιο μέχρι να έρθει η σειρά του.