Τρία πρόσωπα, τρεις ουκρανές γυναίκες που ένα χρόνο πριν είχαν μια φυσιολογική ζωή. Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ξημερώματα, όλα ανατράπηκαν. Μέσα σε λίγες ώρες, μέρες αναγκάστηκαν να φύγουν. Πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς.

Σε 7,9 εκατομμύρια σ΄ όλη την Ευρώπη ανέρχεται ο αριθμός των καταγεγραμμένων ουκρανών προσφύγων, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNHCR. ΄Aλλοι 5,9 εκατομμύρια είναι εκτοπισμένοι μέσα στην ίδιά τους την χώρα. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη μέχρι και τον Δεκέμβριο 2022, 21.532 Ουκρανοί βρίσκονταν σε καθεστώς προσωρινής προστασίας. Το 69% είναι γυναίκες.

Για την Αnja, μια 37χρονη Ουκρανή, η 24η Φλεβάρη 2022 ήταν η χειρότερη μέρα της ζωής της.

«Ξαφνιάστηκα, εκείνο το πρωί όταν ξύπνησα από τις βόμβες. Δεν καταλαβαίναμε τι μας γίνεται» αφηγείται. «Είχαμε τόσα σχέδια, τόσα να κάνουμε και όλα κατέρρευσαν. Δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Να πάμε στο καταφύγιο; Να πάμε στη δουλειά; Τι γίνεται, έχουμε πόλεμο; ρώτησα».

«Τελικά, ναι,  είναι πόλεμος απάντησε ο άντρας μου»…

Συνάντησα την Anja, την Marina και την Milena σε προάστιο της Θεσσαλονίκης, κοντά στο αεροδρόμιο, όπου ζουν εδώ και μερικούς μήνες. Δέχθηκαν να μιλήσουν για τη χώρα τους, τον πόλεμο, την εμπειρία της προσφυγιάς, για τη ζωή τους στην Ελλάδα με την προϋπόθεση ότι δεν θα δημοσιοποιηθούν τα πραγματικά τους ονόματα. «Δεν φοβόμαστε, αλλά δεν ξέρεις τι μπορεί να ξημερώσει αύριο».

Ο ξεριζωμός

Όπως πολλοί άλλοι κάτοικοι του Κίεβου, η Anja και ο σύζυγος της Vitali δεν πίστευαν πως η χώρα τους θα δεχόταν επίθεση από την γειτονική Ρωσία, όπως τους είχε προϊδεάσει η κυβέρνηση. Για αυτό δεν είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα. Αφού πέρασαν κάμποσες μέρες στο καταφύγιο της πολυκατοικίας όπου έμενε η μητέρα της, η Αnja πήρε την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής της: να εγκαταλείψει τον τόπο της.

«Ζούσαμε όλοι μαζί στο καταφύγιο για αρκετές μέρες. ‘Ένιωθα ασφάλεια εκεί. Σπάνια βγαίναμε έξω. Μόνο για μπάνιο, να πάρουμε τα απαραίτητα και  γρήγορα πίσω. Τα βράδια οργανώναμε προβολές για τα παιδιά. Στην αρχή περιμέναμε να καθίσει ο Ζελένσκι με τον Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να βρουν μια λύση. Κάτι που δεν έγινε ποτέ. Όταν οι Ρώσοι μπήκαν στην Μπούτσα φοβηθήκαμε. Αποφασίσαμε να φύγουμε για να μην αποκλειστούμε».

Η Anja, η μητέρα της  και η 6χρονη κόρη της έφυγαν για την Ελλάδα όπου ζούν συγγενείς του συζύγου της. Το ταξίδι μέχρι τα σύνορα με την Πολωνία ήταν πολύ δύσκολο. «Ταξιδεύαμε τρεις μέρες με το αυτοκίνητο μέχρι τα σύνορα. Οι περισσότεροι δρόμοι ήταν κλειστοί. Πάθαμε λάστιχο στο δάσος έξω από την πόλη Βίνιτσα. Ενώ βάζαμε τη ρεζέρβα, τα βομβαρδιστικά πετούσαν από πάνω μας. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο είχαμε τρομάξει. Εκείνο το βράδυ μείναμε με άλλους εκτοπισμένους μέσα σε μία εκκλησία». 

Από την πόλη Λβιβ γιαγιά, μητέρα και εγγονή  ξεκίνησαν με τα πόδια για τα σύνορα με την Πολωνία. Έφτασαν εκεί μετά από επτά ώρες. «Οι εθελοντές στην Πολωνία ήταν πραγματικά υπέροχοι. Μας έδωσαν τρόφιμα, ρούχα, παιχνίδια για τα παιδιά. Τάισαν μέχρι και τα ζώα μας». Οι τρεις γάτες τους έμειναν στην Πολωνία σε φίλους της οικογένειας. Ο σύζυγος τής Anja γύρισε πίσω στο Κίεβο όπου και εργάζεται. Ο πατέρας της κατετάγη εθελοντικά στον στρατό. «Ευτυχώς τώρα είναι σε περιοχή όπου δεν κινδυνεύει τόσο» προσθέτει.

Παρόμοια ιστορία έχει η Milena που κατάγεται από την πόλη Κριβί Ριχ, τον τόπο καταγωγής του Ζελένσκι.

Ο Ζελένσκι και οι Ρώσοι

Για τον ουκρανό πρόεδρο υποστηρίζει ότι «είναι πολύ καλός, αφού αποφάσισε να υπερασπιστεί την χώρα μας μέχρι εσχάτων».

Η Anja επίσης, αν και δεν τον είχε ψηφίσει στο παρελθόν, τώρα τον υποστηρίζει: «Ευχαριστώ τον θεό που είναι πρόεδρος ο Ζελένσκι. Σ΄ αυτή την συγκυρία στάθηκε δίπλα στον λαό του και δεν το έσκασε. Τώρα όλοι πιστεύουν σ΄ αυτόν και στηρίζουν τις αποφάσεις που παίρνει για την υπεράσπιση της χώρας. Παράδειγμα ο πατέρας μου. Μόνος του αποφάσισε να καταταγεί. Αυτό που θέλουμε είναι τα πράγματα να γίνουν όπως πριν».

Αντιθέτως, η Μarina και ο σύζυγός της Andrei, γιατρός, δεν εμπιστεύονται τον ουκρανό Πρόεδρο. «Ο Ζελένσκι υποσχέθηκε ειρήνη. Υποσχέθηκε να συλλάβει τον Boroshenko. Δεν έκανε τίποτα. Δεν ήταν έτοιμος για να γίνει πρόεδρος. Δεν είναι ιδιαίτερα μορφωμένος. Προτού εκλεγεί πρόεδρος, ήταν ηθοποιός. Άλλο η σκηνή του θεάτρου και άλλο η πραγματικότητα όπου χάνονται ανθρώπινες ζωές» υπογραμμίζουν και αναρωτιούνται αν «ο πρόεδρος Ζελένσκι συνειδητοποιεί την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ουκρανία».

«Στην χώρα μας υπάρχουν τεράστιες πυρηνικές εγκαταστάσεις για να μην μιλήσουμε για τα χημικά εργοστάσια. Μία λάθος κίνηση εκ μέρους του και θα κινδυνεύσει όλη η Ευρώπη» διευκρινίζει η Marina. Και προσθέτει: «Οι περισσότεροι Ουκρανοί βέβαια φαίνεται να υποστηρίζουν την απόφασή του για συνέχιση του πολέμου μέχρι τέλους, αλλά να ξέρετε ότι όσοι διαφωνούν μαζί του δεν τολμούν να μιλήσουν. Σήμερα υπάρχουν νέοι νόμοι που έχουν καταργήσει την ελευθεροτυπία στην Ουκρανία. Αν ειπωθεί κάτι αντίθετο προς την πολιτική Ζελένσκι μπορεί το Μέσο να θεωρηθεί από την κυβέρνηση εχθρικό προς την χώρα και πολύ εύκολα μπορεί να το κλείσουν».

Για το ξεκίνημα του πολέμου, οι τρεις Ουκρανές αποδίδουν ευθύνες στην Μόσχα. «Δεν φταίει ο ρωσικός λαός, αλλά η κυβέρνηση Πούτιν» λένε.  Πιστεύουν ότι η πλειοψηφία των Ρώσων έχει πέσει θύμα παραπληροφόρησης και προπαγάνδας και για αυτό στηρίζει τον Πούτιν.

«Αγαπούν τον δυναμισμό του» μου αναφέρει η Marina. «Στη Ρωσία η πληροφορία χειραγωγείται. Και οι στρατιώτες θεωρούν ότι κάνουν κάτι σπουδαίο και υποστηρίζουν τον ρώσο πρόεδρο». Η Μarina πιστεύει πως «οι Ρώσοι θέλουν να αναβιώσουν τη ρωσική αυτοκρατορία ή την Σοβιετική Ένωση. Είναι θέμα γεωπολιτικό. Αυτός είναι ο λόγος που κατέλαβαν την Κριμαία το 2014, αυτό έκαναν στην Γεωργία, αυτό κάνουν και τώρα. Οι Ρώσοι ήθελαν να εισβάλουν και εισέβαλαν. Είναι ιμπεριαλιστές. Έχουν υιοθετήσει το δόγμα του Alexander Dughin (σ.σ.: ρώσος διανοούμενος, θιασώτης της ευρωασιατικής ένωσης, που χαρακτηρίζεται ως ο Ρασπούτιν του Πούτιν) και θέλουν να καταργήσουν την ουκρανική γλώσσα και τον πολιτισμό μας. Άλλωστε, δεν είναι η πρώτη φορά που αποπειρώνται να το κάνουν».

«Δεν γνωρίζω από πολιτική» δηλώνει η Milena. «Ξέρω μόνο ότι ήρθαν και κατέστρεψαν τις ζωές μας. Ξεσπιτωθήκαμε και οι Ρώσοι  πρέπει να λογοδοτήσουν γι’ αυτό».

«Ξέραμε ότι αργά ή γρήγορα θα ξεσπούσε ο πόλεμος» συμπληρώνει η Anja, που αναρωτιέται «πώς είναι δυνατόν αυτός ο αδελφός λαός να επιτεθεί εναντίον μας. Πως είναι δυνατόν στη Ρωσία να τον στηρίζουν ακόμη; Απορώ γιατί εθελοτυφλούν. Ίσως, πάλι, όσοι διαφωνούν να φοβούνται να μιλήσουν».
Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ συζητάμε, οι δύο ουκρανές γυναίκες συνομιλούν μεταξύ τους στα ρωσικά. «Δεν είχαμε διαφορές. Στο Κίεβο μιλούσαμε ρωσικά» λέει η Marina.

Στην περιοχή του Ντομπάς υπάρχουν άνθρωποι που στηρίζουν τον Πούτιν και επηρεάζονται από τη ρωσική προπαγάνδα στην τηλεόραση, σύμφωνα με την Anja. «Όσοι δεν υποστήριζαν την απόσχιση και μπορούσαν να φύγουν από την περιοχή, είχαν ήδη φύγει από το 2014» προσθέτει η Marina.

Καμία από τις γυναίκες που συνομιλώ δεν γνωρίζει ότι ο Ζελένσκι έδωσε το όνομα Edelweiss, της «διάσημης» ορεινής μεραρχίας των Ναζί σε μεραρχία του ουκρανικού στρατού. Η Milena και η Anja μένουν άφωνες και δεν θέλουν να το σχολιάζουν. Η Marina, αντιθέτως, δηλώνει ευθέως ότι διαφωνεί. «Το Κίεβο –προσθέτει- υπέφερε από τους Ναζί. Υπάρχουν εθνικιστές, ναι. Αλλά μέχρι εκεί. Κάποιος λόγος υπάρχει που ο Ζελένσκι το έκανε αυτό. Δεν πιστεύω ότι ήταν προσωπική του επιλογή».

Για την Ελλάδα και το μέλλον

Αναφερόμενες στην επιλογή τους να έρθουν στην Ελλάδα, μου λένε ότι είχαν έρθει στο παρελθόν για διακοπές και τους άρεσε πολύ. «Έχει ωραίο κλίμα, νιώθουμε ασφάλεια και οι Έλληνες μάς αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή. Όμως, η ζωή είναι δύσκολη» λέει η Anja. «Δεν νιώθουμε ξένοι στην χώρα σας. Τη θεωρούμε ήδη σαν δεύτερη πατρίδα. Στην Ελλάδα δεν μας συμπεριφέρονται ρατσιστικά» συμπληρώνει η Marina.

Αντιμετωπίζουν, όμως, δυσκολίες, κυρίως οικονομικές. Έχουν οργανωθεί, όμως,  και έχουν δημιουργήσει άτυπες ομάδες αλληλοβοήθειας. Μέχρι την ρωσική εισβολή στη χώρα της, η Αnja δούλευε ως φοροτεχνικός. Τώρα, τόσο η ίδια όσο και η Milena εργάζονται περιστασιακά. Τα  παιδιά τους πηγαίνουν σε ελληνικό δημόσιο σχολείο και μιλούν, ήδη, ελληνικά. Η Anja βοηθά ως εθελόντρια στη ΜΚΟ «Ουκρανική Διασπορά στην Ελλάδα» για την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία.

«Βοηθώντας εκεί, στο δήμο Θεσσαλονίκης, νιώθω ότι κάνω κάτι καλό για τον λαό μου. Είναι τόσο παράξενο, γιατί όλη μου η ζωή χώρεσε σε μια μικρή βαλίτσα, όλα τα σχέδια και τα όνειρά μου έσκασαν σαν σαπουνόφουσκα σε μια στιγμή. Μόνο η απέραντη αγάπη για την κόρη μου με κρατάει».

Η Anja θέλει να γυρίσει πίσω στην χώρα της κοντά στον σύζυγο της. Στο τηλέφωνο εκείνος την καθησυχάζει: «Ζούμε την κάθε μας μέρα με τις σειρήνες να αντηχούν στ’ αυτιά μας» της λέει. «Πηγαίνω στη δουλειά, γυρίζω. Όλα καλά. Μην ανησυχείς. Μάθαμε να ζούμε με τον πόλεμο». Όμως του λείπει η οικογένεια του.

«Δεν περίμενα ότι θα μέναμε για τόσο μεγάλο διάστημα εδώ. Κάθε βράδυ προσεύχομαι και ελπίζω να νικήσουμε και να επιστρέψουμε πίσω στα σπίτια μας. Δυστυχώς, κανένας δεν γνωρίζει πότε θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος» λέει.
Απαισιόδοξη είναι και η Marina: «Όλοι έλεγαν ότι ο πόλεμος θα τελειώσει το 2023. Δεν το βλέπω. Αυτό το κακό δεν θα τελειώσει σύντομα».