Ρεπορτάζ: Ηλίας Παπαδόπουλος

“Χτυπάμε μια… πόρτα, αν είμαστε ευγενικοί, ξύλο, αν είμαστε προληπτικοί, ακόμα και αυγά για να μαγειρέψουμε, αλλά ποτέ δεν χτυπάμε παιδιά”, είναι ένα από τα μηνύματα κατά της σωματικής τιμωρίας των παιδιών, σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης στην Ελλάδα. Με αφορμή την 30η Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Σωματικής Τιμωρίας των Παιδιών, οργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη διήμερο εκδηλώσεων με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού.

“Διαβάζοντας κανείς τις, λιγοστές είναι η αλήθεια, σχετικές έρευνες, διαπιστώνει ότι η σωματική τιμωρία χρησιμοποιείται αρκετά από τους Έλληνες γονείς. Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι γονείς θεωρούν την άσκηση σωματικής βίας δικαίωμά τους”, αναφέρει η κ. Δήμητρα Κογκίδου, Κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αν και η μεγαλύτερη σχετική έρευνα χρονολογείται από το 1997 και διεξήχθη στην Αθήνα (έρευνα Φερέτη-Σταυριανίδη, η οποία έδειξε, μεταξύ άλλων, ότι το 65,5% των γονέων κατέφευγε στη σωματική τιμωρία), η κ. Κογκίδου υποστηρίζει ότι το χρονικό διάστημα είναι μικρό για να έχει υπάρξει κάποια ουσιαστική νοοτροπίας πάνω στο θέμα.

Η άσκηση βίας προς τα παιδιά έχει ποινικοποιηθεί στην Ελλάδα με τον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας του 2006 (ν. 3500/2006, άρθρο 4). Είχε προηγηθεί η ίδρυση του “Συνηγόρου του Παιδιού” το 2003 που ασχολείται με περιπτώσεις άσκησης παιδικης βίας. Αλλά δεν αρκεί μόνο ένας νόμος για να αλλάξει τον τρόπο σκέψης μιας κοινωνίας που, εν πολλοίς, πιστεύει ότι “το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο”. “Ο νόμος είναι ένα πρώτο βήμα. Από εκεί και πέρα χρειάζονται και άλλες δομές που να απευθύνονται σε γονείς, αλλά και σε επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με παιδιά, με σκοπό να εκπαιδευτούν σε τεχνικές διαπαιδαγώγησης που αντικαθιστούν την σωματική τιμωρία”, υπογραμμίζει η κ. Κογκίδου. Παραδείγματα τέτοιων δομών είναι σχολές γονέων, δομές για άμεση προσφυγή των παιδιών σε περιπτώσεις κακοποίησης, καθώς και δομές για την πρόληψη στο επίπεδο της ψυχικής υγείας.

Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι και η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα καταγραφής περιστατικών παιδικής βίας ή κακοποίησης. Αυτή τη στιγμή, για τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να καταφύγει κανείς στο “Χαμόγελο του Παιδιού”, στην Αστυνομία, στον Συνήγορο του Παιδιού και αλλού. “Δεν υπάρχει όμως ένας φορέας που να τα διαχειρίζεται όλα αυτά, να συγκεντρώνει τα στοιχεία, ώστε να μπορούμε να τα αναλύσουμε και έτσι, χαρτογραφώντας το πρόβλημα, να προχωρούμε στην υλοποίηση σχετικών πολιτικών”, δηλώνει η κ. Κογκίδου.

Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο… αλλά πού οδηγεί;

Διεθνείς έρευνες έχουν επιβεβαιώσει ότι η χρήση σωματικής τιμωρίας έχει εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες για το παιδί. Αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης βίαιης συμπεριφοράς κατά την παιδική ή και την ενήλικη ζωή του παιδιού, θεωρώντας ότι η βία είναι ορθή μέθοδος επίλυσης προβλημάτων. Έχει επίσης αρνητική επίδραση στις σχολικές επιδόσεις, ενώ στερεί από το παιδί το σεβασμό ταπεινώνοντάς το. Επιπλέον, το οδηγεί στο ψέμα και κάμπτει τις αναστολές του. Τέλος, από την πλευρά του θύτη, η συνεχής χρήση βίας οδηγεί σταδιακά σε ολοένα και σκληρότερες μορφές τιμωρίας, ανοίγοντας το δρόμο στην παιδική κακοποίηση.

Αντίστοιχα, από έρευνες προκύπτει ότι οι κοινωνικές ομάδες που χρησιμοποιούν περισσότερο τη σωματική τιμωρία ανήκουν στα χαμηλότερα μορφωτικά και οικονομικά επίπεδα, ενώ οι δυσκολίες στη σχέση του ζευγαριού και η ύπαρξη πολλών παιδιών στην οικογένεια ενισχύει την τάση. Επίσης, η σωματικη τιμωρία απαντάται συχνότερα σε αγροτικές παρά σε αστικές περιοχές και είναι πιο συνηθισμένη από μητέρες, κυρίως μικρότερες σε ηλικία και μορφωτικό επίπεδο. Γενικά, τα προσωπικά προβλήματα του γονέα έχουν άμεσο αντίκτυπο στο αν… “ξυλοφορτώνει” ή όχι το παιδί του.

Διεθνή δεδομένα

Σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για την Κατάργηση της Σωματικής Τιμωρίας των Παιδιών σε ένα σύνολο 197 χωρών, 153 χώρες δεν έχουν ακόμη δεσμευτεί για την κατάργηση της σωματικής τιμωρίας, ενώ 90 την επιτρέπουν στο σχολείο (μεταξύ άλλων και μορφές όπως ραβδισμός, μαστίγωμα κ.τ.λ.). Αντίστοιχη πρωτοβουλία έχει πάρει και το Συμβούλιο της Ευρώπης, μέλη του οποίου είναι 47 κράτη, με αρκετά θετικά αποτελέσματα. Πρωτοπόρος στην κατάργηση της σωματικής τιμωρίας είναι η Σουηδία, που την έχει καταργήσει από το 1979, ενώ παράλληλα έχει καταφέρει με σχετικές δράσεις, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα γονέων, να καλλιεργήσει στους πολίτες της ανάλογη νοοτροπία.

Τελικά ίσως είναι… στο χέρι μας να αλλάξουμε μυαλά και να καταργήσουμε κάθε μορφή βίας προς τα παιδιά. Γιατί, όπως λέει το Δίκτυο για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Σωματικής Τιμωρίας στα Παιδιά “Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο… ας βγει και από τη ζωή μας!”.

Οι σχετικές εκδηλώσεις 29-30 Απριλίου οργανώθηκαν από το Κέντρο Ενταξιακής Πολιτικής της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ, τον Συνήγορο του Παιδιού και το Δίκτυο για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Σωματικής Τιμωρίας στα Παιδιά.

Για περισσότερες πληροφορίες:
https://www.0-18.gr/gia-megaloys/anafora-proagogi-dikaiomaton-toy-paidioy
https://www.endcorporalpunishment.org/