«Οι εξεγέρσεις δεν μπαίνουν στα μουσεία, εμπρός για της γενιάς μας τα Πολυτεχνεία», λέει το γνωστό σύνθημα και μάλλον έχει δίκιο. Σε έναν κόσμο δοκιμαζόμενο από τις ανισότητες και την κλιματική κρίση, σε μια Ευρώπη αντιμέτωπη με την ακρίβεια και την ακροδεξιά και μια Ελλάδα γεμάτη καταστολή και άδεια από προοπτική, το να βγουν οι νέοι άνθρωποι ξανά δυναμικά στο προσκήνιο μοιάζει επιτακτική.

Ανάλογα βέβαια με τη γενιά ή τους χώρους στους οποίους δραστηριοποιείται ο καθένας και η καθεμιά, οι απαντήσεις στην ερώτησή μας «Για ποιον λόγο θα μπορούσαν ή θα έπρεπε να ξεσηκωθούν οι σημερινοί νέοι άνθρωποι, όπως το έκαναν το ’73 οι νέοι στο Πολυτεχνείο;» διαφέρουν σημαντικά. Μιλούν στο tvxs.gr ο γνωστός από τις τοποθετήσεις του μέσα στην πανδημία, διαπρέπων ερευνητής στις ΗΠΑ και αγωνιστής του Πολυτεχνείου Γιώργος Παυλάκης, η επικεφαλής Πολιτικής του WWF Ελλάς Θεοδότα Νάντσου, ο ηθοποιός Χάρης Τζωρτζάκης, η συμμετέχουσα στις διεργασίες μετά την πτώση της Χούντας και γιατρός στο Νοσοκομείο Άγιος Σάββας, Άσπα Παπαηλιού, καθώς φυσικά και οι φοιτητές Ιωάννα Κατσίγιαννη και Οδυσσέας Γερονικολός.

Χάρης Τζωρτζάκης, ηθοποιός

Νομίζω είναι προφανές γιατί πρέπει οι νέοι και όλοι μας να βγούμε στους δρόμους. Μπορεί η ελευθερία του λόγου να μην καταστέλλεται με τρόπο μαζικό, όμως καταστέλλεται. Προσωπικά ο λογαριασμός μου στο Facebook έχει κατέβει αρκετές φορές, χωρίς να έχω προσβάλει κανέναν. Και από την άλλη, όπως μαθαίνουμε τελευταία, η κυβέρνηση μπορεί να παρακολουθεί τους πάντες. Το οπλοστάσιο των διώξεων εναντίον των ακτιβιστών είναι πιο ισχυρό από αυτό της Χούντας.

Η μόνη ελευθερία που έχουμε χωρίς αστερίσκους είναι να καταναλώνουμε, όσο αντέχει η τσέπη μας βέβαια. Γιατί με την ακρίβεια που υπάρχει εκεί έξω, αυτή η «ελευθερία» αφορά όλο και λιγότερους ανθρώπους, πόσο μάλλον τους νέους. Ο κόσμος της εργασίας όχι μόνο δεν τους δίνει αρκετά να ζήσουν στο τώρα αλλά ούτε καν ένα «τυράκι», μια αίσθηση προοπτικής για το μετά.  

Ιωάννα Κατσίγιαννη, φοιτήτρια στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου

Το Πολυτεχνείο είναι ένας οδηγός έμπνευσης για εμάς, τους νέους ανθρώπους. Εμάς που στοχοποιούμαστε ως η πηγή όλων των κακών, την ώρα που τα αυτονόητα γίνονται ξανά ζητούμενα. Το αίτημα για «Ψωμί» σαφώς παραπέμπει στην τρομερή ακρίβεια. Δεν μπορούμε να πληρώσουμε την βενζίνη για να πάμε στη δουλειά, μια ιατρική εξέταση που πρέπει να γίνει ιδιωτικά, το ενοίκιο για να φύγουμε από το σπίτι των γονιών.

Στην «Παιδεία», με κόπο ολοκληρώνω τις σπουδές μου αφού με κόπο πέρασα στην σχολή, για να μου πουν τελικά ότι το πτυχίο μου εξισώνεται με κάποιου που μπορούσε να πληρώσει ένα ιδιωτικό κολέγιο. Κι αυτό συμβαίνει ενώ υπάρχουν όλο και λιγότεροι καθηγητές, όλο και περισσότερες ελλείψεις στο δημόσιο πανεπιστήμιο.

Όσο για την «Ελευθερία», μπαίνει ένα μεγάλο ερωτηματικό όταν μαθαίνουμε όλα αυτά που συμβαίνουν με τις παρακολουθήσεις. Στον δρόμο μας χτυπούν, στις σχολές φέρνουν την Αστυνομία, προσπαθούν να ελέγξουν κάθε δημοκρατική διαδικασία των φοιτητικών συλλόγων.

Ειδικά για εμάς τις γυναίκες, υπάρχουν και άλλα αυτονόητα που μένουν ζητούμενα. Ακόμα και σήμερα, αν έχουμε ένα πρόβλημα στη δουλειά και το θέσω στον εργοδότη, είναι πιθανότερο να πάρουν στα σοβαρά έναν άνδρα συνδικαλιστή απ’ ότι εμένα. Η πατριαρχική κοινωνία πολλαπλασιάζει τα ήδη πολλά εμπόδια που έχουμε μπροστά μας.

Άσπα Παπαηλιού, διευθύντρια του Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής στο Νοσοκομείο Άγιος Σάββας

Νοέμβρης 1973. Λές και ήταν χθές… Αλήθεια, κρατάει τόσο πολύ η αύρα μιάς «στιγμής» εξέγερσης; Είναι δυνατόν μια τέτοια «στιγμή» να μας διαπερνά και να μας συγκλονίζει ακόμα; Να γεμίζει τα μάτια μας με δάκρυα, την ψυχή μας με προσδοκία και να μας πλημμυρίζει με μια αίσθηση παντοδυναμίας; Όχι, δεν ήμασταν παντοδύναμοι τότε. Αντιθέτως, ήμασταν πολύ αδύναμοι και πολύ φοβισμένοι. Αισθανόμασταν όμως παντοδύναμοι. Βλέπαμε ότι ο δρόμος πάει μόνο μπροστά και ότι πρέπει να τον περπατήσουμε.

Εγώ δεν ήμουν μέσα στο Πολυτεχνείο. Ανήκα στη πιτσιρικαρία που γέμιζε την Πατησίων και τους γύρω δρόμους. Μαζί με μεγαλύτερους ανθρώπους, με άντρες και γυναίκες, με εργάτες και διανοούμενους. Εκεί κατάλαβα ότι τα ποτάμια της ιστορίας τα γεμίζουν όλες οι γενιές πιασμένες χέρι χέρι.

Οι νέοι και οι νέες, σίγουρα μαθαίνουν από την ιστορία. Αλλά αυτοί θα γράψουν τη δική τους ιστορία. Που σίγουρα θα είναι αλλιώτικη από τη δική μας. Ο 21ος αιώνας γεμίζει ήδη με απειλητικά σύννεφα για τη ζωή μας. Και καλεί τη νέα γενιά στο προσκήνιο. Το σύνθημα είναι ένα και γίνεται ξανά επίκαιρο: Αγώνας και Συμμετοχή και Όνειρο. Γιατί σε κανέναν δεν χαρίστηκε ποτέ τίποτα…

Γιώργος Παυλάκης, διευθυντής του Τομέα Ανθρωπίνων Ρετροϊών στο Εθνικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ για τον καρκίνο, ο άνθρωπος που «έστησε» το ιατρείο μέσα στο Πολυτεχνείο τις ημέρες της εξέγερσης

Ελλάδα, μια χώρα που αργοπεθαίνει. Ο πληθυσμός γερνάει, λίγα παιδιά γεννιώνται πια, και οι νέοι, η πιο καλα μοσχαναθρεμμένη και μορφωμένη γενιά Ελλήνων εγκαταλείπουν τη χώρα μαζικά για να γίνουν πολιτες της Ευρώπης. «Η μετανάστευσις είναι ευλογία δια τον τόπον» έλεγαν οι παλιοί κρατούντες διώχνοντας τους Έλληνες στη Γερμανία και την Αυστραλία. Πρόσφατα αυτή η αναγκαστική «ασφαλιστική δικλείδα» έστειλε πάνω από μισό εκατομμύριο από τους καλύτερους Έλληνες νέους έξω από τη χώρα, στα χρόνια της οικονομικής κρίσης.

Για να κάτσουν ή να γυρίσουν στον τόπο τους οι Έλληνες και να ανατρέψουν την επικείμενη παρακμή και θάνατο της χώρας, χρειάζεται αγώνας. Το τι μορφή θα πάρει ο αγώνας δεν είναι προβλέψιμο και δεν είναι ανάγκη να είναι το βίαιο ξέσπασμα που προκάλεσε με την καταπίεση η χούντα των συνταγματαρχών τον καιρό του Πολυτεχνείου. Αν οι βελτιώσεις γίνονται ευκολότερα και ηπιότερα, αυτό μπορεί να σημαίνει ότι διδασκόμαστε.

Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής Πολιτικής, WWF Ελλάς

Το μήνυμα του Πολυτεχνείου για «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» είναι πάντα επίκαιρο, ίσως ακόμα περισσότερο σήμερα. Το ψωμί είναι η διατροφή μας που πρέπει να δίνει υγεία σε όλους τους ανθρώπους και βιωσιμότητα στον πλανήτη. Η παιδεία είναι η επιστημονική γνώση, οι τέχνες και η καλλιέργεια που μας βγάζουν από το σκοτάδι των δεισιδαιμονιών και της δημαγωγίας. Η ελευθερία είναι η απεξάρτηση της κοινωνίας και του πλανήτη από την αιχμαλωσία σε μεγάλα συμφέροντα, όπως τα κέρδη των πετρελαϊκών και άλλων που κερδοσκοπούν αφήνοντας πίσω τους ρύπανση, κατεστραμμένα οικοσυστήματα και κλιματική κρίση.

Στο πολύ άμεσο μέλλον, φοβάμαι πως οι νέοι άνθρωποι δεν θα μπορούν να έρθουν σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον, εάν αυτό είναι επιβαρυμένο από πλατφόρμες εξόρυξης υδρογονανθράκων και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Δεν μπορούν να μελετήσουν και να δημιουργήσουν εάν το δωμάτιό τους είναι κρύο, δε θα μπορούν να κάνουν σχέδια για το μέλλον εάν η περιοχή τους γίνει αβίωτη από τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες.

Αντίθετα με την αφήγηση του There Is No Alternative (δεν υπάρχει εναλλακτική λύση), δράσεις ήδη υλοποιούνται προς την κατεύθυνση της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, ενώ η ίδια η επιστήμη δείχνει ότι υπάρχουν και οι απαραίτητες τεχνολογικές λύσεις. Θέλουμε οι νέοι άνθρωποι να πιάσουν το νήμα, να το κάνουν δικό τους και να πετύχουν νίκες για υγιείς και δίκαιες κοινωνίες σε έναν ζωντανό πλανήτη.

Οδυσσέας Γερονικολός, φοιτητής της Νομικής και μέλος του ανεξάρτητου μέσου ενημέρωσης Omnia tv

Θα έλεγα ότι η gen z είναι ήδη επαναστατημένη. Είναι η πνιγηρή πραγματικότητα που ζούμε σε συνδυασμό με μια έντονη αμφισβήτηση των δυνατοτήτων της γενιάς μας που μας οδήγησε εκεί. Και μάλιστα τα αιτήματά μας εν πολλοίς συμπίπτουν με αυτά του ‘73. Το «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» δεν αφορά μόνο τον εργάτη αλλά και το τρανς παιδί που οι γονείς του έδιωξαν από το σπίτι. Αφορά την κλιματική αλλαγή και το gentrification, αφορά την ανεργία και τις άθλιες συνθήκες εργασίας.

Ωστόσο ναι, η gen z δεν «επαναστατεί» με τον τρόπο που το έκανε η γενιά του Πολυτεχνείου. Επανάσταση για ‘μας σημαίνει να μιλάμε, να ορατοποιούμε το «ιδιωτικό» και να το αναδεικνύουμε σε «δημόσιο». Να επιτρέπουμε την διεκδίκηση των αιτημάτων του Πολυτεχνείου με όρους διαθεματικότητας. Στη δική μας προσπάθεια για ουσιαστική ισότητα απαιτείται η συνδρομή της σεξεργάτριας και του μετανάστη ή της προσφύγισσας. Χωρίς την συνομιλία όλων των ταυτοτήτων θα αποτύχουμε πάλι. Την «επανάστασή» μας, άλλωστε, δεν θα την κρίνουν όσοι μας ώθησαν σε αυτή.