Χάρη στην «πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών», την αναλυτική πρόταση της οποίας παρουσιάζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι πολίτες της Ένωσης θα μπορούν, για πρώτη φορά στα χρονικά, να προτείνουν απευθείας νέα νομοθετικά μέτρα. Αναδημοσίευση από το Balkans.com.

Αυτή η καινοτομία της συνθήκης της Λισαβόνας θα επιτρέπει σε ένα εκατομμύριο πολίτες που θα προέρχονται από το ένα τρίτο τουλάχιστον των κρατών μελών να καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλλει νομοθετικές προτάσεις στους τομείς της αρμοδιότητάς της.

Η πρόταση καθορίζει το ποσοστό των υπογραφών που πρέπει να συγκεντρώνονται σε κάθε χώρα και προτείνει να εξετάζει η Επιτροπή το παραδεκτό κάθε πρωτοβουλίας εφόσον θα έχουν συγκεντρωθεί 300.000 υπογραφές από τρία διαφορετικά κράτη μέλη. Ορίζει προθεσμία ενός έτους για τη συγκέντρωση των υπογραφών και παρέχει στην Επιτροπή προθεσμία τεσσάρων μηνών για να εξετάσει την πρωτοβουλία και να αποφασίσει με ποιον τρόπο θα ενεργήσει. Η Επιτροπή ευελπιστεί ότι ως το τέλος του έτους το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο θα έχουν καταλήξει σε οριστική συμφωνία σχετικά με την πρωτοβουλία ευρωπαίων πολιτών, πράγμα που θα επιτρέψει τη δρομολόγηση των πρώτων πρωτοβουλιών το 2011.

«Με συναρπάζει η πρωτοβουλία πολιτών, διότι θα εισαγάγει μια εντελώς νέα μορφή συμμετοχικής δημοκρατίας στην ΕΕ», δήλωσε ο Maroš Šefčovič, αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιος για τις διοργανικές σχέσεις και τη διοίκηση. «Πρόκειται για ένα πραγματικό βήμα προόδου στη δημοκρατική ζωή της Ένωσης, ένα συγκεκριμένο παράδειγμα προσέγγισης της Ευρώπης με τους πολίτες της. Θα πυροδοτήσει ασφαλώς ένα ζωηρό διάλογο σχετικά με το έργο που επιτελούμε στις Βρυξέλλες, ενώ η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει με ιδιαίτερη προσοχή τα αιτήματα που θα διατυπωθούν στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών αυτών».

Η αντιπρόεδρος Viviane Reding, αρμόδια για την ευρωπαϊκή ιθαγένεια, ανέφερε: «Η πρωτοβουλία πολιτών μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στην προσπάθεια να ακουστεί η φωνή των πολιτών. Εκφράζω την ικανοποίησή μου για τη δημιουργία αυτού του μέσου που θα δείξει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ενδιαφέρεται για τις ανησυχίες των πολιτών της. Παράλληλα, οι προβλεπόμενες διασφαλίσεις θα εγγυώνται ότι όλες οι προτεινόμενες πρωτοβουλίες θα τηρούν τις αρχές μας και θα σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματά μας».

Τι μορφή θα λάβει η πρωτοβουλία πολιτών;

Η πρωτοβουλία πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον ένα εκατομμύριο πολίτες προερχόμενους από το ένα τρίτο τουλάχιστον των κρατών μελών. Σε καθένα από αυτά τα κράτη, ο ελάχιστος αριθμός των απαιτούμενων υπογραφών θα προκύπτει από τον πολλαπλασιασμό των ευρωβουλευτών του επί 750. Το ελάχιστο όριο ηλικίας για τους υπογράφοντες είναι η ηλικία απόκτησης δικαιώματος ψήφου στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι προτεινόμενες πρωτοβουλίες πρέπει να καταχωρίζονται σε ηλεκτρονικό μητρώο που θα διαθέσει για τον σκοπό αυτό η Επιτροπή· η καταχώριση μπορεί να απορριφθεί αν η πρωτοβουλία είναι κατάφωρα αντίθετη με τις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ. Μολονότι δεν υπάρχει κανένας περιορισμός όσον αφορά τον τρόπο συγκέντρωσης των δηλώσεων υποστήριξης, οι εθνικές αρχές θα πρέπει να ελέγχουν αν τα ηλεκτρονικά συστήματα συγκέντρωσης τηρούν ορισμένες τεχνικές προδιαγραφές, καθώς και προδιαγραφές ασφαλείας· ο έλεγχος αυτός πρέπει να γίνεται εντός τριών μηνών. Οι διοργανωτές της πρωτοβουλίας θα έχουν στη διάθεσή τους ένα έτος για να συγκεντρώσουν τις απαιτούμενες υπογραφές.

Πώς θα χειρίζεται τις πρωτοβουλίες η Επιτροπή;

Ο διοργανωτής πρέπει να ζητήσει από την Επιτροπή να ελέγξει το παραδεκτό της πρωτοβουλίας αφού θα έχουν συγκεντρωθεί 300.000 υπογραφές από τρία κράτη μέλη. Η Επιτροπή θα έχει στη διάθεσή της δύο μήνες για να αποφασίσει αν η πρωτοβουλία υπάγεται στις αρμοδιότητές της και αν αφορά τομέα στον οποίο επιτρέπεται η έκδοση νομοθεσίας. Η εκτίμηση του παραδεκτού δεν θα προδικάζει την απόφαση της Επιτροπής όσον αφορά την ουσία της πρωτοβουλίας. Εφόσον η πρωτοβουλία κριθεί επιλέξιμη, και μόλις ελεγχθούν οι υπογραφές, η Επιτροπή θα έχει στη διάθεσή της τέσσερις μήνες για να την εξετάσει σε βάθος. Στη συνέχεια θα πρέπει να αποφασίσει αν θα υποβάλει νομοθετική πρόταση, αν θα εμβαθύνει περαιτέρω στο θέμα, λ.χ. με τη διενέργεια μελέτης, ή αν δεν θα δώσει καμία συνέχεια. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να εξηγήσει το σκεπτικό της σε δημόσιο έγγραφο.

Διασφαλίσεις

Επιδίωξη της πρότασης είναι να εξασφαλίσει ότι οι διαδικασίες για τη δρομολόγηση της πρωτοβουλίας πολιτών θα είναι απλές, εύχρηστες και προσιτές σε όλους και ότι δεν θα συνεπάγονται υπερβολικό διοικητικό φόρτο για τις δημόσιες αρχές. Είναι σημαντικό η νέα αυτή συνιστώσα της δημοκρατικής διαδικασίας να είναι αξιόπιστη, να διασφαλίζει πλήρως την προστασία των δεδομένων και να μην αφήνει κανένα περιθώριο για κατάχρηση ή απάτη. Η πρωτοβουλία πολιτών, μολονότι δεν επηρεάζει το δικαίωμα της Επιτροπής να αναλαμβάνει νομοθετικές πρωτοβουλίες, θα την υποχρεώσει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τα αιτήματα που υποβάλλουν ομάδες πολιτών.

Λόγω της σημασίας της πρωτοβουλίας πολιτών και εξαιτίας της πολυπλοκότητας ορισμένων ζητημάτων, η Επιτροπή δρομολόγησε ευρεία δημόσια διαβούλευση με την έκδοση Πράσινης Βίβλου στις 11 Νοεμβρίου 2009. Οι 330 απαντήσεις που απεστάλησαν στην Επιτροπή ελήφθησαν υπόψη κατά την κατάρτιση της πρότασης. Η Επιτροπή συγκάλεσε επίσης δημόσια ακρόαση τον Φεβρουάριο και έλαβε υπόψη το σχετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.