Επιστήμονες και μαθήματα από το πρώτο κύμα της πανδημίας

Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ' ανάγκη με την άποψη του Tvxs.gr

Η επιτροπή των γιατρών που συμβουλεύουν την κυβέρνηση για την πανδημία αποτελείται από εξαιρετικούς επιστήμονες. Έχουν πολύχρονη εμπειρία και τους έχουν απασχολήσει ζητήματα βιοηθικής πολύ περισσότερο από τον καθένα μας. Νοιώθουν την ευθύνη των προτάσεών τους για τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων με τρόπο που κανείς άλλος μας δε μπορεί ν’ αντιληφθεί. Με βάση αυτά κανείς δε μπορεί ν’ αμφισβητήσει τις αποφάσεις τους, ίσως πλην άλλων ειδικών με αντίστοιχα προσόντα. Όμως έχουμε παραδείγματα από γιατρούς ανάλογων προσόντων σε χώρες με πιο αξιοζήλευτα συστήματα υγείας, οι αποφάσεις των οποίων αμφισβητήθηκαν εντόνως. Καλό είναι να μάθουμε από τις περιπτώσεις τους στο πρώτο κύμα της πανδημίας, ώστε ν’ αποφύγουμε λάθη και να σώσουμε χιλιάδες ζωές στο δεύτερο κύμα που ξεκίνησε τον Ιούλιο και που φαίνεται πολύ πιο μακροχρόνιο και επικίνδυνο από το πρώτο.

Ads

Η πρώτη περίπτωση προς αποφυγή είναι της Αγγλίας όπου η πανδημία αν και ξεκίνησε λιγότερο εκρηκτικά απ’ την Ιταλία τελικά τα θύματα είναι περισσότερα ως τώρα. Ο Ρίτσαρντ Χόρτον, εκδότης του Lancet ενός από τα εγκυρότερα ιατρικά περιοδικά, ήταν ιδιαίτερα επικριτικός τόσο της Αγγλικής κυβέρνησης όσο και των επιστημόνων που την συμβούλευαν στο πρώτο κύμα της πανδημίας. Είπε πολλά στο πρόσφατο βιβλίο του και σε άρθρα, όπως σε άρθρο στις 27 Μαϊου: «Κάθε μέρα, επιστημονικοί σύμβουλοι βρίσκονται δίπλα σε ολοένα και πιο απαξιωμένους πολιτικούς, ενεργώντας ως προστατευτικές ασπίδες για να στηρίξουν την καταρρέουσα φήμη των υπουργών… Γιατί τα τεστ ήταν τόσα λίγα; Αντί ο σύμβουλος επιστήμονας να πει ειλικρινά ότι η κυβέρνηση είχε αγνοήσει τη σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για «τεστ, τεστ, τεστ», ο σύμβουλος είπε ότι τα τεστ δεν ήταν κατάλληλα για το Ηνωμένο Βασίλειο».1 Από τα δημοσιευμένα πρακτικά των συνεδριάσεων συμπεραίνει ότι «οι επιστήμονες της επιτροπής προσπαθούσαν να είναι ευαίσθητοι τόσο σε θέματα οικονομίας όσο και σε θέματα υγείας. Αυτό, είναι επικίνδυνο, γιατί διακυβεύει την ικανότητα της συμβουλευτικής ομάδας να προστατεύει την υγεία.»2.

Η δεύτερη περίπτωση προς αποφυγή είναι της Σουηδίας, όπου στο ξεκίνημα του πρώτου κύματος της πανδημίας τα ποσοστά κρουσμάτων και θανάτων ήταν παρόμοια με τις άλλες Σκανδιναβικές χώρες. Ο επικεφαλής επιδημιολόγος Anders Tegnell αποφάσισε η Σουηδία να είναι η μόνη εξαίρεση στην Ευρώπη χωρίς γενικευμένα κλεισίματα σχολείων και καταστημάτων εστίασης, αν και υπήρξαν πολλά μέτρα, κάποια απ’ τα οποία ακολουθούμε τώρα στη χώρα μας, όπως διατήρησης κοινωνικής απόστασης, όχι συναθροίσεις άνω των 50 ατόμων, αλλά και κλειστών πανεπιστημίων κλπ.3 Πολλοί το αναφέρουν ως το πείραμα της Σουηδίας. Το αποτέλεσμα ήταν σήμερα η Σουηδία να καταγράφει 5813 θανάτους λόγω COVID-19 και ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά θανάτων παγκοσμίως, 575 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στη Νορβηγία είναι 49, στη Φιλανδία 60, στη Δανία 108. Τα οικονομικά αποτελέσματα αυτής της στρατηγικής δεν φαίνονται καλύτερα απ’ ότι των άλλων Σκανδιναβικών χωρών3. Αυτό που σίγουρα θα παραμείνει είναι οι χιλιάδες περισσότεροι άνθρωποι που πέθαναν στη Σουηδία απ’ ότι στην υπόλοιπη Σκανδιναβία, με εκατοντάδες απ’ αυτούς σχετικά νέους χωρίς υποκείμενα νοσήματα. Με ποιο ζύγι και με ποιο σύστημα αξιών μπορούν να αντιπαρατεθούν οι χιλιάδες ζωές που χάθηκαν με την οικονομία;

Η τρίτη περίπτωση προς αποφυγή είναι η Ιταλο-Αμερικάνικη που πιθανώς περιλαμβάνει κι άλλες χώρες: Μαζικές αγωγές κατά πολιτικών και επιτροπών . Ήδη ξεκίνησαν μαζικές αγωγές συγγενών ανθρώπων που πέθαναν από κορωνοϊό, στην Ιταλία, στις ΗΠΑ και πιθανά και σ’ άλλες χώρες. Για να αποδώσω πρόσφατα αντίστοιχα συναισθήματα και σκέψεις στη χώρα μας, μεταφέρω αυτούσια τα λόγια εκπαιδευτικού μετά την πρόσφατη συνέντευξη Κεραμέως: “Σκέφθηκαν οι επιστήμονες της επιτροπής πώς θα νοιώθουν αν μετά από 3-4 χρόνια δικάζονται από μηνύσεις παιδιών και συζύγων εκατοντάδων νεκρών εκπαιδευτικών και γονέων, για την εισήγησή τους να γίνει διδασκαλία σε τμήματα 25-30 μαθητών με αποστάσεις μεταξύ τους όχι απλά μικρότερες του 1 μέτρου, αλλά καθισμένα σχεδόν σε επαφή μεταξύ τους; Όταν η Κεραμέως ή και ο Μητσοτάκης ίσως δεν θα είναι στην κυβέρνηση αλλά οι δικηγόροι τους θα υπενθυμίζουν ότι ακολούθησαν τις συστάσεις των ειδικών; Τους εύχομαι να μη τους τύχει δικαστικός που έχασε συγγενή ή φίλο εκπαιδευτικό από τον κορωνοϊό”. Βεβαίως η απάντησή μου στον εκπαιδευτικό ήταν αποτρεπτική, ότι το θέμα είναι να μη πεθάνουν οι άνθρωποι κι όχι οι αγωγές, ότι οι γιατροί έμαθαν να ζουν μια ζωή με τον κίνδυνο της αγωγής, κλπ. Όμως το ζήτημα είναι άλλο. Όταν υπάρχει κόσμος που σκέφτεται να σου κάνει αγωγή σημαίνει ότι έχεις χάσει την εμπιστοσύνη του. Και το χειρότερο είναι να χάσεις την εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών, στους οποίους χρειάζεται να στηριχθείς για να λειτουργήσουν τα σχολεία και κατ’ επέκταση και η κοινωνία. Αν δεν σε εμπιστεύονται οι δάσκαλοι των παιδιών, πώς θα πείσεις παιδιά και νέους ν’ ακολουθούν αυστηρές οδηγίες και μέτρα για ένα ολόκληρο χειμώνα;

Ads

Υπάρχει και μια καλή περίπτωση απ’ την οποία χρειάζεται να μάθουμε, της Κίνας, την οποία συχνά αναφέρει ως καλό παράδειγμα κι ο Ρ. Χόρτον του Lancet. Στο ξεκίνημα της πανδημίας όλοι γνώριζαν ελάχιστα για την συμπεριφορά του νέου ιού. Όμως από την πρώτη κιόλας μέρα, όλοι οι Κινέζοι κυκλοφορούσαν με μάσκες είτε σε δρόμους είτε σε σχολεία, ξεκίνησαν εκατομμύρια τεστ ανά μέρα, έχτισαν νοσοκομεία σε μια εβδομάδα. Για να είναι τόσο αποτελεσματικοί είχαν έτοιμες μελέτες και αποθέματα, ενώ δεν χρειαζόταν έρευνες για να διαπιστώσουν ότι η μάσκα είναι κατάλληλη ΚΑΙ για τον COVID-19, το ήξεραν και από τον τρόπο μετάδοσης και των άλλων ιών. Ίσως στα τέλη Αυγούστου δεν προλαβαίνουμε να ετοιμάσουμε μελέτες για το 2ο κύμα της πανδημίας του φθινοπώρου, όμως έστω και τώρα αυτό που ακόμη μπορούμε να μάθουμε από τους Κινέζους είναι η πρακτική σοφία, η φρόνηση, την οποία δεν είχαν στο βαθμό που χρειαζόταν πολιτικοί και επιστήμονες που τους συμβούλευαν στις πιο οικονομικά αναπτυγμένες χώρες της Δύσης.

Η πρακτική σοφία/φρόνηση απαιτεί γνώση σε βάθος αλλά και πλάτος, ενσυναίσθηση και κατανόηση της θέσης και των συναισθημάτων ΟΛΩΝ των άλλων, ενδιάμεσο βαθμό βεβαιότητας με προβληματισμό από τις θέσεις των άλλων, τόλμη και γενναιότητα στην έκφραση αντίθετης γνώμης όταν διακυβεύεται η υγεία, το ύψιστο αγαθό.

Τα πρακτικά των συνεδριάσεων της επιτροπής πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα, τουλάχιστον σε ανεξάρτητες επιτροπές κρίσης και ελέγχου, κι αν αυτό πράγματι συμβαίνει να γίνει ευρέως γνωστό ώστε να αυξηθεί ο βαθμός εμπιστοσύνης στο σύστημα λήψης αποφάσεων.

Η επιτροπή χρειάζεται να γίνει διεπιστημονική, οι γιατροί δεν είναι ειδικοί σε θέματα σχολικής εκπαίδευσης, κοινωνικοποίησης, οικονομίας, κλπ. Οι γιατροί να προτείνουν μέτρα με βάση την υγεία κι όχι συνδυάζοντας την υγεία με την οικονομία που λέει κι ο Ρ. Χόρτον.

Τα μέλη της διεπιστημονικής επιτροπής χρειάζεται να ακούνε εκπροσώπους φορέων και τις φωνές ανθρώπων που ανησυχούν. Όταν από τους εκπαιδευτικούς χωρίς υποκείμενα νοσήματα το 20% είναι άνω των 60 ετών, όταν υπάρχουν χιλιάδες αίθουσες με 25-30 μαθητές ενώ το μέγεθός τους επιτρέπει κανονική διδασκαλία για 15 μαθητές σε κανονικές συνθήκες χωρίς κορωνοϊό, όταν στη διάρκεια επτάωρης διδασκαλίας κάποιοι μαθητές έστω και για λίγο που δεν θα τους βλέπει ο καθηγητής θα κατεβάζουν λίγο τη μάσκα, κι ενώ οι σοφοί της επιτροπής γνωρίζουν απ’ τις ανασκοπήσεις των πιο πρόσφατων ερευνών ότι οι αποστάσεις λιγότερο του μέτρου πενταπλασιάζουν τις πιθανότητες μετάδοσης της νόσου, είναι ακραίο κι όχι σοφό να επιμένουν στην διδασκαλία στο σύνολο του τμήματος. Ούτε είναι σοφό να δηλώνουν δημοσίως ότι το τμήμα είναι κλειστή ομάδα μαθητών που δεν έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους, λες και οι γονείς και τα αδέλφια τους αλλά και οι ίδιοι στον αθλητισμό και στον ελεύθερο χρόνο τους δεν έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους.

Αν ακούσουν άλλους ειδικούς ίσως μάθουν ότι πολλοί μαθητές θα νοιώθουν πιο ασφαλείς σε τμήματα 12-15 ατόμων με χωριστό τραπέζι για κάθε μαθητή, τα οποία θα λειτουργούν εκ περιτροπής, κι αυτή η αίσθηση της ασφάλειας θα τους βοηθήσει και στην απόδοση στο σχολείο. Ειδικοί στην εκπαίδευση θα τους έλεγαν ότι το ψυχολογικό κλίμα σε κάθε αίθουσα διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση εκπαιδευτικών και μαθητών, και εκπαιδευτικοί λιγότερο αγχωμένοι με λιγότερους μαθητές θα αποδώσουν πολύ καλύτερα τόσο οι ίδιοι όσο και οι μαθητές τους.

Για φέτος ίσως είναι καλύτερα οι μαθητές να κάνουν λιγότερες ημέρες μάθημα αλλά μ’ ασφάλεια και να μελετούν περισσότερες ώρες στο σπίτι, παρά να πηγαίνουν σε ένα σχολείο με περισσότερη ένταση και ανασφάλεια. Τα όποια κενά μάθησης δημιουργηθούν σ΄ ένα χρόνο μπορούν να καλυφθούν στα επόμενα χρόνια. Το κόστος της εκ περιτροπής διδασκαλίας όπως έγινε τον Ιούνιο δεν θα είναι δισεκατομμυρίων Ευρώ, όμως οι συνέπειες θα είναι σημαντικές για τον έλεγχο της πανδημίας, την πρόληψη χιλιάδων θανάτων και την κοινωνική συνοχή.

Σοφία σημαίνει προτεραιότητα στις υψηλότερες αξίες που είναι η ζωή και απόρριψη υψηλού ρίσκου πειραμάτων, όπου μέτρα με αμφισβητούμενες οικονομικές προσδοκίες ενέχουν υψηλό ρίσκο για χιλιάδες θανάτους, όπως στη Σουηδία. Σοφό είναι και να παίρνεις γρήγορα τα κρίσιμα μηνύματα φορέων και κοινωνίας και να τροποποιείς όποιες αποφάσεις χρειάζεται.

Αναφορές