Ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι θεωρείται πλέον ένας ηγέτης με παγκόσμια ακτινοβολία. Δεν είναι μόνον ότι επικοινωνεί απευθείας με ισχυρούς ηγέτες τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, και προ(σ)καλεί τον Πούτιν, τον άνθρωπο που εισέβαλε στην χώρα του, να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι -και όχι σε απόσταση όπως είχε κάνει ο ρώσος πρόεδρος με τον γάλλο ομόλογό του- για να συζητήσουν «πρόσωπο με πρόσωπο» την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Αυτό είναι απολύτως λογικό εξαιτίας των συγκρούσεων, της ανθρωπιστικής κρίσης και της θέσης που έχει η Ουκρανία στην διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα. Ειρήσθω εν παρόδω και η Κύπρος βρίσκεται σε ανάλογη θέση στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά σχεδόν μισό αιώνα μετά την εισβολή του Αττίλα οι ελπίδες για μια δίκαιη λύση σβήνουν.

Ούτε ότι ο ουκρανός πρόεδρος, απευθυνόμενος μέσα από γιγαντιαίες τηλεοπτικές οθόνες σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που συγκεντρώνονται σε πλατείες ευρωπαϊκών και αμερικανικών πόλεων, ξεσηκώνει τα πλήθη και στέλνει μηνύματα αντίστασης εναντίον του επίδοξου κατακτητή. Μαχόμαστε για τη ζωή, για να μη γίνουμε σκλάβοι ήταν το τελευταίο που διαδόθηκε μέσω του Telegram.

Ο Ζελένσκι έχει κερδίσει «το νου και τις καρδιές» εκατομμυρίων ανθρώπων και από «πιόνι των δυτικών» για τους επικριτές, αριστερούς και συντηρητικούς, της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και εν πολλοίς άγνωστος μέχρι πρόσφατα στη διεθνή κοινή γνώμη, έγινε δημοφιλής και ήρωας πολέμου για τρεις λόγους.

Δαυίδ εναντίον Γολιάθ

Καταρχάς ο ουκρανός πρόεδρος ενσαρκώνει τον Δαυίδ στην άνιση μάχη με τον Γολιάθ. Στον αγώνα μέχρι τελικής πτώσης ανάμεσα στους αντιμαχόμενους στην αρένα του πολέμου, η διεθνής κοινή γνώμη, εάν δεν χειραγωγηθεί από πολιτικές ηγεσίες και ΜΜΕ, τάσσεται συνήθως υπέρ του αδύναμου. Κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό διότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν εθιστεί στην ένοπλη βία, αλλά εξακολουθούν να την αποστρέφονται.

Δεν είναι τυχαίο ότι στους πολέμους σε Ιράκ και Αφγανιστάν οι μηχανισμοί προπαγάνδας Αμερικανών και Βρετανών, πριν την έναρξη των εχθροπραξιών, παραπλάνησαν την κοινή γνώμη, υποστηρίζοντας με ψευδή στοιχεία ότι οι αντίπαλοι (το καθεστώς Σαντάμ και οι ταλιμπάν αντίστοιχα) ήταν στρατιωτικά ισχυρότεροι και συνιστούσαν συνεπώς μια απειλή για την παγκόσμια τάξη και την ειρήνη. Για να παραδεχθούν αργότερα με περισσή αλαζονεία, ή απλώς να αποδειχθεί ότι έλεγαν ψέματα. Ούτε ο Σαντάμ διέθετε έναν παντοδύναμο στρατό και όπλα μαζικής καταστροφής, ούτε οι ταλιμπάν, παρότι είχαν δώσει καταφύγιο στον Μπιν Λάντεν, κατηγορήθηκαν για μια τρομοκρατική ενέργεια.

Σε αυτόν τον πόλεμο ο ασθενέστερος σε εξοπλισμό, όπως η (φιλοδυτική) Ουκρανία, δέχεται μια επίθεση, μια εισβολή, ανεξαρτήτως από τους λόγους που την προκάλεσαν, από την πανίσχυρη ρωσική στρατιωτική μηχανή. Με άλλα λόγια η υποστήριξη προς τον Ζελένσκι ενισχύεται για ιδεολογικούς λόγους και από στερεότυπα, κατάλοιπα της ψυχροπολεμικής εποχής και της σύγκρουσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Σοβιετική Ένωση.

Ο δεύτερος λόγος εξαιτίας του οποίου ο ουκρανός πρόεδρος έγινε τόσο δημοφιλής διεθνώς έχει σχέση με τη δημόσια εικόνα και τον πολιτικό του λόγο. Στο παρελθόν χάρη στην αναγνωρισιμότητά του, καθότι ήταν ο πρωταγωνιστής μιας σατυρικής τηλεοπτικής σειράς σε ουκρανικό κανάλι στην οποία υποδυόταν τον …ουκρανό πρόεδρο, αλλά και γιατί φαίνεται ότι εξέφραζε το λαϊκό αίσθημα της πλειοψηφίας των Ουκρανών, κέρδισε την κούρσα των προεδρικών εκλογών. Κι όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του αμέσως επισκέφτηκε την πρώτη γραμμή τότε των συγκρούσεων ανάμεσα στις ουκρανικές δυνάμεις και τους ρώσους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία, τις Βρυξέλλες για να συναντηθεί με ηγέτες  της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, και τη Νέα Υόρκη για να μιλήσει στη Γ.Σ. του ΟΗΕ χωρίς να διστάσει να υποσχεθεί την ενσωμάτωση της χώρας του στο δυτικό άρμα.

Ο Ζελένσκι διεκδικούσε την ένταξη της Ουκρανίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, ωθούμενος και από την Ουάσινγκτον, αλλά δεν έλαβε υπόψη του αυτό που συνέβαινε ανέκαθεν στην ιστορία της ανθρωπότητας: στην αρχαιότητα οι πόλεις-κράτη, στη συνέχεια οι αυτοκρατορίες και από τον 19ο αιώνα και εντεύθεν οι ισχυρές χώρες έχουν τις δικές τους σφαίρες επιρροής, το περίφημο backyard όπως το χαρακτηρίζουν οι Αμερικανοί, εξαιτίας της επεκτατικής πολιτικής τους όπως αναφέρει η Αριστερά. Και για το οποίο backyard εάν οι ιμπεριαλιστές κρίνουν ότι απειλείται, επικαλούμενοι λόγους εθνικής ασφαλείας, επεμβαίνουν στρατιωτικά άμεσα ή δια της πλαγίας οδού διοργανώνοντας πραξικοπήματα. Το έπραξαν οι ΗΠΑ σε χώρες της Λατινικής Αμερικής (Παναμάς, Νικαράγουα, Αργεντινή, Χιλή, κ.ά.), η Σοβιετική Ένωση (Τσεχοσλοβακία, Αφγανιστάν και χώρες της Αφρικής), η Βρετανία και η Ιαπωνία παλαιότερα, το κάνει τώρα η Ρωσία.

Ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας

Κοντολογίς, ο Ζελένσκι δεν είχε την πολιτική παιδεία και εμπειρία, ούτε γνώσεις διπλωματίας, δεν ήταν ολιγάρχης και έλεγε τα πράγματα χωρίς περιστροφές «με το όνομά τους». Ήταν ο άνθρωπός της διπλανής πόρτας που εκλέχθηκε πρόεδρος. Και τώρα ντυμένος στο χακί, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα του, αλλά χωρίς αστέρια ή άλλα διακριτικά στη «στολή» του, όπως κάνουν άλλοι πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες σε ανάλογες περιστάσεις όταν εμφανίζονται δημοσίως, ο πρώην κωμικός ηθοποιός και νυν πρόεδρος στέλνει μηνύματα που εύκολα αποκωδικοποιούνται από το ευρύ κοινό.

Πριν τον πόλεμο, ωστόσο, στις συνήθεις κριτικές ότι ο Ζελένσκι λειτουργεί ως το μακρύ χέρι των ΗΠΑ στα σύνορα Ευρώπης Ασίας για να πιεστούν Ρωσία και Κίνα, ακούστηκαν και φωνές σύμφωνα με τις οποίες ο ουκρανός πρόεδρος είναι στην πραγματικότητα ένας λαϊκιστής. Ένας όψιμος πολιτικός που δρα χωρίς διαφάνεια, αντιπαθεί τα παραδοσιακά ΜΜΕ που ενδέχεται να ελέγξουν τις πράξεις του, θεωρεί τους δημοσιογράφους διεφθαρμένους και επιχειρεί να επηρεάσει την κοινή γνώμη της χώρας του, χρησιμοποιώντας επικοινωνιακές τακτικές ανάλογες με εκείνες του Ντόναλντ Τραμπ και του Ματέο Σαλβίνι.

Ο ουκρανός δημοσιογράφος, Γιάν Μπάτεσον σε άρθρο του στην αμερικανική εφημερίδα The Atlantic (25/09/2019), αναφέρει ότι «ο Ζελένσκι δεν έχει ακόμη πραγματοποιήσει συνέντευξη Τύπου, οι τακτικές ενημερώσεις Τύπου της εκπροσώπου του έχουν ακυρωθεί και η κυβέρνησή του έχει αφαιρέσει τις διαπιστεύσεις από τους δημοσιογράφους που παρακολουθούσαν στο παρελθόν τις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου». Ο ουκρανός πρόεδρος χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γιατί οι πολίτες «θέλουν να τον ακούν απευθείας» όπως είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στο Interfax ο Kυρίλο Τιμοσένκο, αναπληρωτής διευθυντής του πολιτικού του γραφείου.  Και αυτοπροβάλλεται ως ένας άνθρωπος «που προσπαθεί να επαναφέρει την ανθρωπιά και την κοινή λογική στην πολιτική», ότι δηλαδή υποδυόταν και στην τηλεοπτική σειρά στην οποία πρωταγωνιστούσε. Ένας αγώνας εναντίον του πολιτικού και μιντιακού κατεστημένου, ο οποίος, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες για τη δημοκρατία ατραπούς, καθότι ανάλογες πολιτικές υιοθετούν κόμματα και ηγέτες της άκρας δεξιάς.

Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Ζελένσκι απέφευγε συστηματικά τις σκληρές ερωτήσεις δημοσιογράφων και αντί αυτών τα κανάλια του ουκρανού ολιγάρχη, Ίχορ Κολομόισκι, που τον υποστήριζε, μετέδιδαν κάθε τόσο «αποκλειστικές ειδήσεις» που εκθείαζαν τον ουκρανό πρόεδρο. Κάποτε μάλιστα είχε στήσει «μια δήθεν συνέντευξη με την προσωπική του εταιρία παραγωγής στην οποία ανέμειξε σκηνές από τον «Υπηρέτη του λαού», δηλαδή την τηλεοπτική σειρά και από την περίοδο που ήταν στην εξουσία» αναφέρει ο Μπάτεσον.

Το θέμα θα ήταν δευτερεύουσας σημασίας τη στιγμή που η Ουκρανία δέχεται μια εισβολή εάν σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν αμερικανικές εταιρίες δημοσίων σχέσεων (Hill & Knowlton, Ruder Finn, κ.ά.) που διασυνδέονται με τον Λευκό Οίκο και το Πεντάγωνο δεν αναλάμβαναν να ωραιοποιήσουν την εικόνα του πελάτη τους (του Αλ-Σαμπάχ, εμίρη του Κουβέιτ μετά την επιχείρηση Καταιγίδα της Ερήμου,  των Βόσνιων Μουσουλμάνων στον πόλεμο της Βοσνίας, του UCK στο Κόσοβο, κλπ.) στη διεθνή κοινή γνώμη και να δαιμονοποιήσουν τον αντίπαλο έναντι συμβολαίων πολλών εκατομμυρίων δολαρίων.
Ο Βολοντομίρ Ζελένσκι έχει ένα επικοινωνιακό χάρισμα, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι καθοδηγείται ή τουλάχιστον για το περιεχόμενο  των μηνυμάτων και το ύφος δέχεται τη βοήθεια αμερικανών συμβούλων.

Η εμπροσθοφυλακή της Δύσης

Ο τρίτος λόγος της δημοφιλίας του Ζελένσκι είναι και ο σημαντικότερος. Ο ουκρανός πρόεδρος έγινε ο καταλύτης για να εκφραστεί το νέο δόγμα της Δύσης: «ελεύθερος κόσμος εναντίον αυταρχικών καθεστώτων» σε μια εποχή που ο κόσμος επιστρέφει στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου χωρίς να υπάρχει το αντίπαλο δέος του «κομμουνιστικού κινδύνου». Η ανθρωπότητα απειλείται πλέον από τους αναθεωρητές ηγέτες, αυτούς που επιδιώκουν να ανατρέψουν το status quo μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και υπάρχουν πολλά ερωτήματα αναπάντητα (σε ποια κατηγορία λ.χ. εντάσσονται η Σαουδική Αραβία και άλλες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες, σύμμαχες της Ουάσινγκτον, που δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό τους, ή το Ισραήλ που παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο), ο Ζελένσκι είναι η εμπροσθοφυλακή του «ελεύθερου κόσμου», του «καλού καπιταλισμού» έναντι της μονοκρατορίας των ολιγαρχών. Λες και δεν υπάρχουν μεγιστάνες που ξεπλένουν βρώμικο χρήμα στη Δύση, βαρόνοι των Μέσων και λόμπι του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος σε ΗΠΑ και Ευρώπη που υποστηρίζουν και ενίοτε προκαλούν πολέμους.

Για συντηρητικούς και προοδευτικούς, για τη Δεξιά και την Αριστερά ο ουκρανός πρόεδρος είναι το αντίπαλο δέος για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, καθότι σε μια ένοπλη σύγκρουση δεν υπάρχουν αποχρώσεις του γκρι παρά μόνον το άσπρο και το μαύρο, η ημέτερη πλευρά και ο εχθρός που πρέπει να εξουδετερωθεί. Οι άλλες φωνές συνήθως λογοκρίνονται και συκοφαντούνται.

Τώρα εάν το άστρο του Ζελένσκι στο διεθνές στερέωμα θα παραμείνει ή θα σβήσει θα εξαρτηθεί από την έκβαση του πολέμου και το κατά πόσο θα παραμείνει χρήσιμος στους δυτικούς συμμάχους του. Καθότι δεν δέχεται να φυγαδευτεί, όπως του το πρότειναν οι Αμερικανοί και παρά τις ρωσικές φήμες ότι έχει διαφύγει στο εξωτερικό, ο κίνδυνος να δολοφονηθεί ή να σκοτωθεί είναι υπαρκτός.

Για αυτό και η Ουάσινγκτον έχει σχέδια για «τη συνέχεια της κυβέρνησης με τον ένα ή τον άλλο τρόπο» όπως ανέφερε ο Άντονι Μπλίνκεν στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CBS. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η Ουκρανία πρέπει να παραμείνει μια ανεξάρτητη χώρα ακόμη κι αν η Ρωσία επιβάλλει μια κυβέρνηση υπό τον άμεσο έλεγχό της. Τίποτε δεν αποκλείεται, αλλά σε αυτήν την περίπτωση ο Ζελένσκι θα βρεθεί εκτός. Θα περάσει στην Ιστορία, αλλά θα αποδειχθεί ότι για τους Αμερικανούς δεν ήταν παρά ένας αναλώσιμος πρόεδρος που τον ώθησαν σκοπίμως στα άκρα, αλλά για ευνόητους λόγους αδυνατούν τώρα να του προσφέρουν χείρα ουσιαστικής βοήθειας.

Ο Παύλος Νεράντζης είναι δημοσιογράφος και παραγωγός ντοκιμαντέρ, διδάκτωρ του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και συγγραφέας του υπό έκδοση βιβλίου «Η Αλήθεια βομβαρδίζεται. Τα ΜΜΕ και ο Πόλεμος με το βλέμμα ενός πολεμικού ανταποκριτή. Από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα».