Οι δημοσιογράφοι διεθνών και εγχώριων μέσων, οι ξένοι διπλωμάτες, τα μέλη της κυβέρνησης, ο απλός λαός, μαύροι αλλά και λευκοί, που είχαν ξεχυθεί στους δρόμους, ο αρχιεπίσκοπος Tutu, ο οποίος, μαζί με πιστούς, περίμενε στον Καθεδρικό ναό της πόλης, όλοι περίμεναν να ακούσουν μια είδηση από τον πρόεδρο της χώρας FW de Klerk εκείνο το πρωι της 2ας Φλεβάρη του 1990: την απελευθέρωση του Nelson Mandela, συμβολου της μάχης ενάντια στο καθεστώς του άπαρτχαιντ, ο οποίος είχε περάσει τα προηγούμενα 27 χρόνια της ζωής του στη φυλακή.

Όμως ο Klerk, πρόεδρος της χώρας δεν είχε καμία πρόθεση να ανακοινώσει την απελευθέρωση του Mandela στο λόγο του στην εναρκτήρια σύσκεψη της Βουλής εκείνη τη χρονιά. Παραδοσιακά στην εναρκτήρια αυτή σύσκεψη γίνονταν οι μεγάλες ανακοινώσεις και ο πρόεδρος Klerk είχε όντως κάτι μεγάλο κατα νου να ανακοινώσει. Τόσο μεγάλο που το είχε εμπιστευτεί μονάχα σε μερίδα της κυβέρνησης του, τους οποίος είχε προειδοποιήσει να το κρατήσουν μυστικό. Ο πρόεδρος Klerk εκείνη τη μέρα είχε αποφασίσει να ανακοινώσει το τέλος του καθεστώτος του απαρτχαιντ στη χώρα, ενός καθεστώτος το οποίο από την εγκαθίδρυση του πριν από 41 χρόνια από το Εθνικό Κόμμα, είχε προκαλέσει διεθνή κατακραυγή για την αδικία και σκληρότητα που το χαρακτήριζαν.

Τίποτα δεν προμήνυε την ανακοίνωση εκείνη. Για χρόνια οι προκάτοχοι του Klerk είχαν αφιερώσει το λόγο τους στις συσκέψεις αυτές στην ανακοίνωση νέων αυστηρότερων μέτρων ή τον περιορισμό των λιγοστών εναπομεινασων ελευθεριών, πάντα στο ευρύτερο πνεύμα και πλαίσιο του καθεστώτος του άπαρτχαιντ. Ο 54χρονος Klerk, μόλις 4 μήνες στη θέση του προέδρου και μια ζωή μέλος του Εθνικού Κόμματος, και μάλιστα της συντηρητικής μερίδας του κόμματος, θεωρούνταν μάλλον πιστός θιασώτης του καθεστώτος του απαρτχαιντ παρά εκσυγχρονιστής. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Μαντέλα, ο Klerk αναμενόταν να αποφύγει ριζοσπαστικές αλλαγές, δεδομένου του φόβου του ότι η βάση του κόμματος του έλκονταν από το Συντηρητικό Κόμμα.

Κανείς δεν γνώριζε ότι ήδη από την εκλογή του στην κεφαλή του Εθνικού κόμματος το 1989 και την περιπετειώδη ανάδειξη του ως προέδρου της χώρας, μετά από διαμάχη με τον –τότε άρρωστο- πρόεδρο P W Botha, ο οποίος εξαναγκάστηκε σε παραίτηση τον ίδιο χρόνο, ο Klerk εργαζόταν πάνω σε σειρά μέτρων, τα οποία κατά παραδοχή του “θα ήταν πιο ριζοσπαστικά από κάθε προσδοκία.” Είχε ήδη απορρίψει την σταδιακή αλλαγή του καθεστώτος, καθώς “ο κόσμος θα νόμιζε ότι παίζουμε κάποιο παιχνίδι” και, επιπλέον, θεωρούσε ότι δεν είχε χρόνο. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου στο τέλος της χρονιάς ήταν επίσης ένας κρίσιμος παράγοντας.

Μετά την εκλογή του στην κεφαλή της χώρας ο Klerk προέβη άμεσα σε σημαντικές αλλαγές και παραχωρήσεις: ανέδειξε την πρώτη γυναίκα υπουργό στην ιστορία της χώρας, ζήτησε την βοήθεια ομάδας βιομηχάνων για έξοδο της εγχώριας οικονομίας από την κρίση, κατήργησε πληθώρα περιοριστικών μέτρων που επέβαλλε ως τότε το καθεστώς και προχώρησε μέχρι την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων. Στην συνάντηση τους το Δεκέμβρη με τον Μαντέλα, ο τελευταίος μάλιστα παρατήρησε ότι ο Klerk “δεν θυμίζει σε τίποτα τους πολιτικούς του Εθνικού Κόμματος του παρελθόντος.”

Τις μέρες που προηγήθηκαν της ιστορικής του ομιλίας των αρχών του Φλεβάρη, 1990, ο Klerk σε συζητήσεις με τους υπουργούς της κυβέρνησης του είχε υπογραμμίσει τις περιορισμένες επιλογές της χώρας, όπως υπαγορεύονταν από το αυταρχικό καθεστώς, γεγονός το οποίο, σε συνδυασμό με την πίεση από το –τότε απαγορευμένο- κόμμα Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC), τον οδηγήσαν στο συμπέρασμα ότι απαιτούνται ριζικές αλλαγές στο υπάρχον καθεστώς. Πόσο ριζικές αλλαγές είχε κατα νου ο Πρόεδρος οι υπουργοί το πληροφορήθηκαν μόλις δυο μέρες πριν την ανακοίνωση του στην εναρκτήρια συνεδρίαση της Βουλής εκείνο το Φλεβάρη. Στόχος ήταν να μην διαρρεύση η είδηση, γι αυτό και το γραφείο τύπου του δεν διέψευσε τις προσδοκίες του κόσμου για απελευθέρωση του Μαντέλα.

Σε μόλις μισή ώρα, ο Klerk, μιλωντας στα αγγλικά αλλά και σε αφρικάανς ανακοίνωσε τη δέσμευση της κυβέρνησης του για εκδημοκρατισμό της χώρας, σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ελεύθερη οικονομία και συνεργασία των διαφορετικών πολιτικών κομμάτων. Σε μισή ώρα, χωρίς κανείς να το περιμένει, ανακοινώθηκε η κατάρρευση ενός από τα πιο σκληρά και αυταρχικά καθεστώτα του κόσμου, αυτού του άπαρτχαιντ ης Νότιας Αφρικής. Σε λόγια του Nelson Mandela, “ο κόσμος άλλαξε μέσα σε μια μέρα.”

Πηγή: The Independent