Στις 26 Φεβρουαρίου του 1920, προβάλλεται για πρώτη φορά το «Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι». Πρόκειται για την ταινία – ορόσημο του Γερμανικού εξπρεσιονισμού, που φέρνει την υπογραφή του Ρόμπερτ Βίνε. Εκατό χρόνια από την πρεμιέρα του, θυμόμαστε ένα διαχρονικό αριστούργημα του βωβού κινηματογράφου.

Σε ένα πανηγύρι εμφανίζεται ένας πλανόδιος μάγος, ο Δρ. Καλιγκάρι που στην σκηνή του έχει ένα μέντιουμ, τον υπνοβάτη Τσέζαρε, ο οποίος βρίσκεται σε διαρκή λήθαργο εδώ και 25 χρόνια. Ο μάγος δίνει παραστάσεις, στις οποίες ξυπνάει τον υπνοβάτη για να απαντήσει στις ερωτήσεις του έκθαμβου κοινού.

Ένας από τους θεατές τον ρωτάει: «Πόσο θα ζήσω ακόμα;» και ο Τσέζαρε του απαντάει: «Το τέλος σου θα έρθει σύντομα. Απόψε θα πεθάνεις.» Πραγματικά ο θεατής αυτός θα δολοφονηθεί την ίδια νύχτα, και ο φίλος του θα πιστέψει τις μαντικές ικανότητες του μέντιουμ.

Από κει και πέρα η μικρή πόλη αρχίζει να τρομοκρατείται από μια σειρά μυστηριωδών νυκτερινών δολοφονιών. Η αστυνομία θα πιάσει έναν μικρολωποδύτη που θα ομολογήσει ότι δολοφόνησε μια γριούλα, αλλά υποστηρίζει ότι για τις άλλες δολοφονίες είναι αθώος.

Ο Φράνσις, φίλος του δολοφονημένου θεατή, αρχίζει να κάνει έρευνες και ανακαλύπτει μια τρομερή αλήθεια, σύμφωνα με την οποία ο μάγος στην πραγματικότητα είναι ο τρελός διευθυντής του τρελοκομείου της πόλης, που χρησιμοποιεί για ψευδώνυμο το όνομα Δρ. Καλιγκάρι.

Ο Δρ. Καλιγκάρι είχε κάνει μια διατριβή με θέμα έναν μύθο του 11ου αιώνα, σύμφωνα με τον οποίο ο ομώνυμος μάγος είχε δημιουργήσει έναν δαίμονα, τον Τσέζαρε. Ο Καλιγκάρι είχε συνεχίσει στην διάρκεια της σταδιοδρομίας του να ασχολείται με τον μύθο αυτό, προσπαθώντας να τον επαναλάβει.

Όταν μια μέρα οι γιατροί του τρελοκομείου του έφεραν έναν ασθενή υπνοβάτη που κοιμόταν διαρκώς, ο Δρ. Καλιγκάρι συνειδητοποιεί ότι αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία και αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τον υπνοβάτη για να πραγματοποιήσει κρυφά τα σχέδιά του. Ο υπνοβάτης παίρνει το όνομα του πνεύματος Τσέζαρε και γίνεται άβουλος δούλος του Δρ. Καλιγκάρι· μέσα στον ύπνο του εκπληρώνει τις νυκτερινές δολοφονίες που αυτός του υπαγορεύει.

Τελικά ο Φράνσις αποκαλύπτει την αλήθεια και κατορθώνει να συλλάβουν τον Δρ. Καλιγκάρι. Το έργο θα καταλήξει όμως με μια άλλη, απρόβλεπτη τροπή, αφού ο Φράνσις, φεύγοντας ικανοποιημένος από το τρελοκομείο θα συλληφθεί με την σειρά του και θα κατηγορηθεί για παράνοια, ενώ ο Δρ. Καλιγκάρι θα παρουσιαστεί και πάλι ως διευθυντής του τρελοκομείου με τα λόγια: «Τον καημένο, τρελάθηκε. Αλλά εγώ θα τον κάνω καλά.»

Πρόκειται για μία αρχετυπική ταινία είδους, που στέκεται επάξια δίπλα στο θρυλικό «Νοσφεράτου: Μια Συμφωνία Τρόμου» (1922) του Φρίντριχ Βίλχελμ Μούρναου και αποτελεί μία από τις πιο χαρακτηριστικές και θρυλικές δημιουργίες του Γερμανικού Κινηματογραφικού Εξπρεσιονισμού.

Στη Γερμανία του Μεσοπολέμου είχε αναπτυχθεί ένα είδος κινηματογράφου εντελώς ιδιαίτερο και πρωτοποριακό, που οι κριτικοί της εποχής του είχαν δώσει το όνομα «Γερμανικός Εξπρεσιονισμός». Ο όρος αυτός καθιερώθηκε να αναφέρεται για ένα Σινεμά με απόκοσμα πλάνα, σκοτεινές εικόνες, γοτθικό περιβάλλον και τρομακτικά πρόσωπα, συνιστώσες ενός φιλμικού περιβάλλοντος ξεχωριστού στα κινηματογραφικά χρονικά, το οποίο ανέδειξε σπουδαίους σκηνοθέτες.

Όλα τα σκηνικά και η ατμόσφαιρα της ταινίας «Το Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι / Das Cabinet des Dr. Caligari / The Cabinet of Dr. Caligari», σχεδιάστηκαν ακολουθώντας μια ακραία εξπρεσιονιστική φόρμα και η ταινία θεωρείται δικαιωματικά ως η πλέον εξπρεσιονιστική ταινία του Σινεμά της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Η επιρροή της ταινίας στη μετέπειτα καλλιτεχνική δημιουργία είναι κομβικής σημασίας. Τα εφιαλτικά της σκηνικά και η βαριά δυσοίωνη ατμόσφαιρα, ενέπνευσαν άμεσα άλλους δημιουργούς και κεντρικά ρεύματα του Σινεμά (ταινίες τρόμου, νουάρ, γκόθικ κτλ.), ενώ η σκοτεινή αυτή ιστορία παραμένει ανατριχιαστική όσο λίγες. Έχει χαρακτηριστεί ως η πρώτη ταινία τρόμου στην Ιστορία του Κινηματογράφου.

Διαβάστε επίσης:

• Αφιέρωμα στον Φριτς Λανγκ: Ο μεγαλοφυής του γερμανικού εξπρεσιονισμού

Το Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι / Das Cabinet des Dr. Caligari / The Cabinet of Dr. Caligari
Σκηνοθεσία: Ρόμπερτ Βίνε
Σενάριο: Χανς Γιάνοβιτς, Καρλ Μάγιερ
Πρωταγωνιστές: Βέρνερ Κράους, Κόνραντ Φάιτ, Φρίντριχ Φέερ, Λιλ Ντάγκοβερ, Χανς Χάινριχ φον Τβαρντόφσκι, Ρούντολφ Λέτινγκερ, Ρούντολ Κλάιν Ρόγκε, Χανς Λάνζερ-Ρούντολφ, Χένρι Πέτερς-Άρνολντς
Λούντβιχ Ρεξ και Έλζα Βάγκνερ
Μουσική: Τζουζέπε Μπέτσε
Φωτογραφία: Βίλλυ Χάμαϊστερ
Έτος Παραγωγής: 1920
Χώρα Παραγωγής: Γερμανία
Διάρκεια: 67 λεπτά

Εκτός από το YouTube, η ταινία «Το Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι / Das Cabinet des Dr. Caligari / The Cabinet of Dr. Caligari» του Ρόμπερτ Βίνε, βρίσκεται διαθέσιμη και στον ιστότοπο Internet Archive, το οποίο αποτελεί μία αμερικανική ψηφιακή βιβλιοθήκη που έχει ως αποστολή την καθολική πρόσβαση σε όλες τις γνώσεις.