Στο πλαίσιο των επικείμενων νομοθετικών εξαγγελιών σε σχέση με την πολιτική διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών στην Ελλάδα, η κυβέρνηση και τα συναρμόδια υπουργεία προσανατολίζονται στον επαναπροσδιορισμό της αρχιτεκτονικής των εγχώριων δομών κράτησης των αλλοδαπών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Είναι κοινώς παραδεκτό από όλους τους νηφάλια σκεπτόμενους πολίτες, ανεξάρτητα από την ιδεολογική τους τοποθέτηση σχετικά με το ζήτημα της μετανάστευσης, ότι εικόνες τύπου «Παγανής» όχι μόνο θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια αλλά και μειώνουν το διεθνές κύρος της χώρας.

Μία λοιπόν από τις επικείμενες προτάσεις φαίνεται να είναι η κατάργηση των κρατητηρίων-κολαστηρίων και η δημιουργία «κέντρων καταγραφής και διαχείρισης» τα οποία θα έχουν ως στόχο την ορθολογικότερη διαχείριση των «μεικτών» μεταναστευτικών ροών. Με απλά λόγια, θα ταυτοποιούνται και θα διαχωρίζονται οι ανήλικοι και οι αιτούντες άσυλο από τους υπόλοιπους μετανάστες ώστε οι μέν να κατευθύνονται στις ανάλογες δομές και οι δε να απελαύνονται.

Ένα αντίστοιχο κέντρο, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως πρότυπο, λειτουργεί εδώ και μερικά χρόνια στο μικρό νησί Lampedusa της Ιταλίας. Η μελέτη της πορείας του κέντρου αυτού και της κατάληξής του θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν σε αρκετά και χρήσιμα συμπεράσματα.

Το νησί Lampedusa βρήσκεται 169 χιλιόμετρα από τα παράλια της Τυνησίας και είναι μία από τις κυριότερες πύλες εισόδου μεταναστών στην Ευρώπη. Ένα κέντρο κράτησης μεταναστών ξεκίνησε την λειτουργία του εκεί το 1998. Από τα πρώτα χρόνια της νέας χιλιετίας άρχισε να γίνεται γνωστή η πολιτική απελάσεων που ακολουθούσαν οι ιταλικές αρχές και μια μερίδα του ιταλικού τύπου άρχισε να ενδιαφέρεται για το θέμα. Μάλιστα, το 2005 ένας Ιταλός δημοσιογράφος ο Fabrizzio Gatti υποδυόμενος Κούρδο μετανάστη κατάφερε να βιντεοσκοπήσει τις πρακτικές των Ιταλικών αρχών. Ο θόρυβος που δημιούργησε το ντοκουμέντο αυτό καθώς και η εκλογή του «Ιλ προφεσόρε» στην κεφαλή της ιταλικής κυβέρνησης οδήγησαν στον επαναπροσδιορισμό της λειτουργίας του κέντρου και στην δημιουργία μιας πρότυπης δομής «πρώτης υποδοχής» όπου αφενός θα παρέρχονταν οι πρώτες βοήθειες σε όλους τους περισυλλεχθέντες και αφετέρου θα διαχωρίζονταν οι αιτούντες άσυλο και οι ανήλικοι από τους υπόλοιπους μετανάστες. Η αλλαγή αυτή συντελέστηκε και με ευρωπαϊκή συνεισφορά και το «πρότυπο Lampedusa» έκανε τον γύρο της Ευρώπης.

Εντούτοις η δημιουργία αυτού του πρότυπου κέντρου δεν συνοδεύτηκε από μια γενικότερη πολιτική δημιουργίας υποδομών σε όλη την ιταλική επικράτεια, οι οποίες θα συμπλήρωναν την λειτουργία του και θα υλοποιούσαν μια ολοκληρωμένη πολιτική διαχείρισης της μετανάστευσης. Μετά από μόλις δύο χρόνια λειτουργίας του πρότυπου κέντρου, η αδυναμία των αρχών να τοποθετήσουν τα άτομα που χρίζουν φιλοξενίας σε ειδικά κέντρα, λόγω της απουσίας αντιστοίχων δομών και των δεδομένων προβλημάτων που δημιουργούν οι πρακτικές απελάσεων ακόμα και αν εντάσσονται σε ένα νομότυπο ή νομιμοφανές πλαίσιο, οδήγησαν σε ολοκληρωτική αποτυχία του εγχειρήματος. Το αποτέλεσμα ήταν οι 800 προβλεπόμενες θέσεις «πρώτης φιλοξενίας» να μεταβληθούν σε 3000 θέσεις κράτησης, προτού ανοίξουν άλλα δύο πρόχειρα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών στο νησί.

Το συμπέρασμα στο οποίο μπορούμε να καταλήξουμε σε σχέση και με την πρόθεση της ελληνικής κυβέρνησης να αντικαταστήσει τους υπάρχοντες χώρους μαζικής κράτησης μεταναστών με κέντρα ταυτοποίησης και διαχείρισης αντιστοίχων με αυτό της Lampedusa είναι ότι οι εν λόγω δομές αποτελούν ένα μόνο τμήμα μιας γενικότερης πολιτικής μετανάστευσης. Για να είναι αποτελεσματική η λειτουργία τους είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας σοβαρών υποδομών στην βάση μιας σφαιρικότερης προσέγγισης του μεταναστευτικού φαινομένου.

Κουντούρης Νικόλας

Πολιτειολόγος, διδάκτωρ πολιτικής επιστήμης του Ινστιτούτου πολιτικών σπουδών του Aix-en-Provence.