Καθώς η Ευρώπη των 28 οδεύει προς τις Ευρωεκλογές του 2019 με τη μέση ηλικία των ψηφοφόρων της να φτάνει τα 45 έτη, παρατηρείται το φαινόμενο οι όλο και μεγαλύτεροι ηλικιακά ψηφοφόροι να εκτοπίζουν δημογραφικά και πολιτικά, και να αποφασίζουν για το μέλλον των όλο και λιγότερων νέων της Ευρώπης. Η έκφραση «γηραιά ήπειρος» δεν αποτελεί πλέον σχήμα λόγου αλλά μια πραγματικότητα για τη δημογραφικά γερασμένη Ευρώπη. Ο πληθυσμός των παιδιών, των νέων και των ατόμων που βρίσκονται στη λεγόμενη “παραγωγική ηλικία” (16-64 ετών) συρρικνώνεται στην Ευρώπη με το πέρασμα του χρόνου. Κι αυτό παρά το γεγονός πως η Ε.Ε. δέχεται τουλάχιστον δύο εκατομμύρια μετανάστες ετησίως, ενώ μόνο το 2017 περίπου 825.000 άτομα, που γεννήθηκαν εκτός των χωρών της Ε.Ε., έγιναν πολίτες της χώρας που διαμένουν. Αλλά αυτό δεν αρκεί.

Τα «κόμματα των συνταξιούχων»

Αποτέλεσμα είναι να υπάρχει μια δημογραφική ανισορροπία εις βάρος των νεότερων γενιών. Τα παιδιά ηλικίας 0-14 ετών είναι σήμερα περίπου το 15% του ευρωπαϊκού πληθυσμού, ενώ οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών προσεγγίζουν το 20% με αυξητικές μάλιστα τάσεις.

Αυτό αποτυπώνεται και στην πολιτική σκηνή των ευρωπαϊκών χωρών με “κόμματα συνταξιούχων” ή, που επηρεάζονται καθοριστικά από όλο και πιο ηλικιωμένους ψηφοφόρους, να καθορίζουν τις πολιτικές εξελίξεις, να τις προσανατολίζουν στο Τώρα και στο βραχυπρόθεσμο, θυσιάζοντας τις μακροπρόθεσμες προοπτικές που αφορούν ζωτικά τις νεότερες γενιές. 

Από την άλλη οι όλο και αριθμητικά λιγότερο νέοι ψηφοφόροι είναι είτε απογοητευμένοι για το παρόν και το μέλλον του κόσμου και σε μόνιμη κατάθλιψη είτε απολιτικοποιημένοι, δε συμμετέχουν αλλά απέχουν από τις πολιτικές διαδικασίες. Κι όμως αυτοί οι νέοι θα κληθούν σύντομα να αναλάβουν το τιμόνι και να επωμιστούν τα όποια βάρη τους φόρτωσαν οι προηγούμενες γενιές. Γι’ αυτό χρειάζεται όχι μόνον να εμπλακούν με την Πολιτική, αλλά και να ενισχυθεί η παρουσία και ο ρόλος τους, ώστε να εξισορροπήσουν το όλο και αυξανόμενο πολιτικό βάρος των ηλικιωμένων και συνταξιούχων της Ευρώπης.

Πρόταση Τίμερμανς: Ψήφος στα 16 για τους νέους της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Αυτό το πολύ σοβαρό ζήτημα δεν διαφεύγει της προσοχής των Ευρωπαίων πολιτικών του προοδευτικού χώρου, που βλέπουν στον αντίποδα να αυξάνει στην Ευρώπη η δύναμη της ακροδεξιάς και του φοβικού συντηρητισμού -με τον τελευταίο να ψαρεύει ψήφους μέσα από ένα όλο και πιο ηλικιωμένο πολιτικό ακροατήριο.  Την ίδια στιγμή, παρατηρούν πως  ο πολιτικός ρόλος της νεολαίας, η οποία και θα πρέπει να αποφασίζει η ίδια για το μέλλον της, συρρικνώνεται και περιθωριοποιείται. Μια προοδευτική πολιτική, υποστηρίζουν, δεν μπορεί να βασίζεται στην επικυριαρχία της μιας κοινωνικής ή ηλικιακής ομάδας επί της άλλης και σίγουρα όχι στην επικυριαρχία του παρελθόντος επί του μέλλοντος.

Σε μια τηλεμαχία που μεταδόθηκε από τη γερμανική τηλεόραση ο υποψήφιος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών για τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φρανς Τίμερμανς, που αναμετρήθηκε με τον Μάνφρεντ Βέμπερ, τον υποψήφιο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για την ίδια θέση, πρότεινε να καθιερωθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο η ‘Ψήφος στα 16 χρόνια”. Συγκεκριμένα ο Τίμερμανς πρότεινε να μειωθεί στα 16 η ηλικία ψήφου, επειδή “οι νέοι ξέρουν τι θέλουν” φέρνοντας ως παράδειγμα τη Σουηδή ακτιβίστρια για την κλιματική αλλαγή Γκρέτα Τούνμπεργκ που, όπως είπε, “ξέρει τι θέλει”. Όταν ρωτήθηκε ο πολιτικός του αντίπαλος Μ. Βέμπερ, αν στηρίζει αυτήν την πρόταση, είπε πως επαφίεται στις εθνικές κυβερνήσεις και όχι στις Βρυξέλλες να καθορίσουν τη νόμιμη ηλικία ψήφου. Πρόσθεσε όμως ότι το θέμα θα πρέπει να συζητηθεί. Η 16χρονη Γκρέτα Τάνμπεργκ έχει εμπνεύσει πολλές κινητοποιήσεις μαθητών υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής σε δεκάδες χώρες μέχρι σήμερα.

Αλλά δε είναι μόνον αυτός ο λόγος που θα πρέπει να συζητηθεί στα σοβαρά η μείωση της ηλικίας ψήφου στα 16 χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πιο σοβαροί λόγοι είναι δημογραφικοί, οικονομικοί και πολιτικοί. Είναι η ανάγκη να βρεθεί ένα νέο “σημείο ισορροπίας” σε μια Ευρώπη που αλλάζει και σ’ έναν κόσμο όπου οι νέες τεχνολογίες, στο χειρισμό των οποίων πρωτοστατούν οι νέοι, διαμορφώνουν νέες πραγματικότητες και ανάγκες.

Τα “αντεπιχειρήματα” είναι ίδια με εκείνα κατά της ψήφου των γυναικών

Ωστόσο αυτή η πρόταση, που είναι ασφαλώς αρκετά παλιά, προκαλεί αντιρρήσεις τόσο από συντηρητικούς κύκλους, όσο κι από εκείνους που θεωρούν ότι θίγονται από τυχόν πολιτική ισχυροποίηση των νέων της Ευρώπης. Το βασικό τους επιχείρημα είναι πως οι 16ρηδες και 17ρηδες νέοι είναι ακόμη ανώριμοι και δεν “ξέρουν τι θέλουν”, πόσο μάλιστα το τι να ψηφίσουν. Είναι το ίδιο “επιχείρημα” που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα για τους νέους μέχρι 21 ετών, αλλά και για τις γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας.

Ως γνωστόν παλαιότερα στην Ελλάδα αποκτούσαν το δικαίωμα ψήφου στα 21 χρόνια και οι 18-21 έτη αποκλείονταν διότι θεωρούνταν από την Πολιτεία “ανώριμοι”. Και λίγο πιο παλιά, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1950 στην Ελλάδα, οι γυναίκες, δηλαδή πάνω από το μισό του πληθυσμού της χώρας, ήταν αποκλεισμένες από τις πολιτικές διαδικασίες και χωρίς δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.

Οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο αγωνίστηκαν για να έχουν τα ίδια εκλογικά δικαιώματα με τους άνδρες. Εκλογικά δικαιώματα τους δόθηκαν στις ΗΠΑ το 1920 και στην Αγγλία το 1928, στην Ελλάδα το 1955 και στην Ελβετία το 1972.

Πολλοί νέοι του κόσμου αγωνίζονται να κατέβει στα 16 χρόνια το όριο του δικαιώματος ψήφου. Τα επιχειρήματα κατά του αγώνα τους είναι σχεδόν τα ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούνταν κατά του δικαιώματος ψήφου των γυναικών ή, προηγουμένως, των εργατών: είναι δήθεν “αθώοι” για τον κόσμο και δεν γνωρίζουν οι ίδιοι ποιο είναι το “καλό” τους. Τα επιχειρήματα είναι τόσο λάθος, όσο ήταν και παλιότερα.

10 Λόγοι που οι 16άρηδες θα πρέπει να ψηφίζουν

1. Οι νέοι έχουν όλες τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες των ενηλίκων, αλλά όχι τα ίδια δικαιώματα.
2. Οι νέοι πληρώνουν κι αυτοί φόρους, ζουν υπό τους νόμους, άρα θα πρέπει να ψηφίζουν.
3. Οι πολιτικοί θα εκπροσωπούσαν και τα δικά τους συμφέροντα, αν ψήφιζαν οι νέοι.
4. Οι νέοι έχουν μοναδικές προοπτικές και αντιλήψεις.
5. Τα 16 είναι καλύτερη ηλικία για ψήφο, οι 16χρονοι είναι πιο κινητικοί από τους 18χρονους.
6. Οι ψήφοι των μικρότερων στην ηλικία θα φέρουν περισσότερες εκλογικές διακλαδώσεις και διαφορετικά αποτελέσματα.
7. Αν αφήνουμε τους ηλίθιους ενήλικες να ψηφίζουν, για να μην αφήνουμε τους έξυπνους νέους;
8. Οι νέοι θα ψηφίζουν με σύνεση.
9. Δεν υπάρχουν λάθος ψήφοι.
10. Θα βελτιωθεί το βιοτικό τους επίπεδο, αν τους επιτραπεί να ψηφίζουν από τα 16.