Το πολυβραβευμένο θεατρικό έργο του Richard Kalinoski «Το κτήνος στο φεγγάρι» συνεχίζει την επιτυχημένη του πορεία στο Θέατρο Σημείο, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Παπαδάκη.

Το έργο παρακολουθεί την ιστορία του Αράμ και της Σέτα στο Μιλγουόκι του Ουισκόνσιν των Η.Π.Α. ανάμεσα στο 1921 και το 1933. Ο Αράμ είναι ο μόνος επιζών της οικογένειάς του από τη γενοκτονία στην Αρμενία. Διέφυγε στις Η.Π.Α. και δουλεύει ως φωτογράφος. Παντρεύεται δια αλληλογραφίας τη Σέτα, η οποία στα 15 της φτάνει κι αυτή στις ΗΠΑ για μια νέα ζωή, αφήνοντας πίσω της το ορφανοτροφείο στην Κωνσταντινούπολη. Το πρόσωπό της προστίθεται δίπλα σε αυτό του Αράμ σε μια παλιά οικογενειακή  φωτογραφία που εκείνος έχει φέρει μαζί του από την πατρίδα έχοντας κόψει τα κεφάλια των νεκρών συγγενών του. Τη θέση των γονιών του στην φωτογραφία έχει πάρει τώρα το νιόπαντρο ζευγάρι. Και με τη νεαρή του σύζυγο ο Αράμ ανυπομονεί να δημιουργήσει τη νέα οικογένεια Τομασιάν. Ωστόσο τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν όπως τα έχει σχεδιάσει ο Αράμ. Η Σέτα δεν είναι ικανή να τεκνοποιήσει. Οι ισορροπίες στην οικία Τομασιάν θα ανατραπούν με την είσοδο του Βίνσεντ, ενός άστεγου αγοριού. Μετά από χρόνια σιωπής η Σέτα κατορθώνει να πείσει τον Αράμ να πάψει τα «μνημόσυνα» για τη χαμένη του οικογένεια απομακρύνοντας τη φωτογραφία με τα κομμένα κεφάλια και αποδεχόμενος τον μικρό Βίνσεντ ως το νέο μέλος της οικογένειας Τομασιάν.

Πολλά χρόνια αργότερα ένας  ηλικιωμένος ευγενής Κύριος αφηγείται αυτή τη συγκλονιστική ιστορία αφήνοντας την να ζωντανέψει μπροστά στα μάτια μας… Το μέλλον πάνω στα συντρίμμια του παρελθόντος, σε μνήμες που έχουμε ήδη απολέσει. Υπό τις πλέον αντίξοες συνθήκες οι δύο κεντρικοί ήρωες παλεύουν να κάνουν μία νέα αρχή. Ο Βίνσεντ, είναι ο απόγονος αυτής της προσπάθειας που στέφθηκε με επιτυχία. Είναι η συνείδηση όλων μας που μας υπενθυμίζει από την μία πόσο τρομακτική είναι η φύση του ανθρώπου και από την άλλη πόσο ικανοί είμαστε να παλέψουμε ενάντια στην φύση μας αυτή, κόντρα σε όλα τα «κτήνη στο φεγγάρι», για να διασώσουμε κάθε εναπομένουσα ελπίδα.

Με αφορμή την παράσταση ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Παπαδάκης μίλησε στο tvxs.gr για το νέο του εγχείρημα, το θέατρο, την Γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά και την ανθρώπινη φύση.

Γιατί διαλέξατε να ανεβάσετε ένα έργο απολογισμό της ανθρώπινης περιπέτειας και απώλειας, με φόντο τα νωπά τραύματα της Γενοκτονίας των Αρμενίων; Τι σας γοήτευσε;

Η ανθρώπινη περιπέτεια η ίδια. Αναρωτιόμουν πώς γίνεται να επιβιώσει κανείς  μιας τέτοιας ανθρώπινης σφαγής σε τόσο μαζικό επίπεδο. Πώς συνεχίζει να πορεύεται με τόσα τραύματα μέσα του, όπως οι ήρωες του έργου; Τί κάνει τους ανθρώπους από την άλλη μεριά να οργανώνουν τέτοιες εγκληματικές ενέργειες; Και εν τέλει ποια είναι η φύση μας. Εγώ, τελικά προς ποια μεριά τοποθετώ τον εαυτό μου. Πόσο “κτήνος” μπορώ να αντέξω και πόσο “άγιος”.

Το έργο έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Humana τον Μάρτιο του 1995. Έκτοτε έχει μεταφραστεί σε 19 γλώσσες, έχει παρουσιαστεί σε 20 χώρες και οπουδήποτε ανέβηκε διεθνώς σημείωσε πολύ μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Ήταν πρόκληση αυτό για σας; Σας φόβισε;

Δεν με φόβισε καθόλου. Το αντίθετο μάλιστα. Αισθάνθηκα ότι είχα στα χέρια μου ένα εξαιρετικό κείμενο διαποτισμένο με κλασικές δραματουργικές αξίες, με χιούμορ, εξαιρετικούς χαρακτήρες και βαθιά συγκινητικό. Τί άλλο να ζητήσω; Αυτό που ίσως με τρόμαζε είναι η σύγκριση με την παράσταση του κυρίου Λιβαθινού πριν 20 χρόνια περίπου, η οποία έχει μείνει στην ιστορία του Ελληνικού θεάτρου ως ένα αριστούργημα. Αλλά πάλι η ματιά μου και η εποχή μας είναι άλλη, οπότε δεν με φόβισε τίποτα  στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου.

Το πολυβραβευμένο έργο του Richard Kalinoski επανέρχεται στην ελληνική σκηνή, είκοσι χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή του στην χώρα μας. Πόσο εύκολο ήταν να προσαρμοστεί το έργο στα ελληνικά δεδομένα, στη δική μας πραγματικότητα;

Η δική μας πραγματικότητα είναι σήμερα πιο κοντά στο έργο από ότι ήταν πριν 20 χρόνια. Έχουμε γύρω μας ανθρώπους που χρειάστηκε να εγκαταλείψουν την χώρα τους, που έχουν ρισκάρει την ζωή τους. Έχουν διανύσει ένα τεράστιο γολγοθά  για να γλιτώσουν το θάνατο και να ταξιδέψουν κάπου όπου θα υπάρχει ασφάλεια. Άνθρωποι που έχουν χάσει την οικογένεια τους και την περιουσία τους. Έχουμε γεμίσει από αυτές τις εικόνες ανθρώπινης εξαθλίωσης. Οι ήρωες του έργου δεν είναι ιστορία αλλά το παρόν της ελληνικής πραγματικότητας. Την στιγμή που παράλληλα η ελληνική κοινωνία φαντάζει σήμερα ακόμα πιο εχθρική, πιο βίαιη δημόσια και βαθιά συντηρητική απέναντι στο “ξένο” και το “διαφορετικό”. Και με την έννοια “ξένος” δεν εννοώ μόνο τους πρόσφυγες. Αναφέρω εδώ ιστορίες όπως του Βαγγέλη στα Γιάννενα, του Ζακ στην Ομόνοια, της Ελένης στην Ρόδο.

Τι σας γοήτευσε περισσότερο στον ρόλο; Υπήρξε κάποιο στοιχείο του Αράμ με το οποίο κατευθείαν ταυτιστήκατε; Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε;

Αυτό που με γοήτευσε είναι το ίδιο ακριβώς που με δυσκόλεψε. Πώς παίζεται ένα χαρακτήρας που έχει δει τα κεφάλια της οικογένειάς του κρεμασμένα έξω στην αυλή τους και που στα 13 ντύνεται κορίτσι για να επιβιώσει και στα 18 ταξιδεύει στην Αμερική για ένα καλύτερο αύριο; Μόνος του απέναντι στην βία της ανθρωπότητας. Είναι τεράστιο το μέγεθος. Αυτό το μέγεθος ήταν και η δυσκολία. Να αποδώσω ψυχικά ένα τόσο τραυματισμένο κόσμο χωρίς να τον μικρύνω, χωρίς να “υποκρίνομαι” αλλά να είμαι αληθινός. Δεν ξέρω ακόμα πως επιτυγχάνεται αυτό.

Πως προέκυψε η συνεργασία με τον Κώστα Αρζόγλου και την Σοφία Λιάκου;

Με την Σοφία Λιάκου είμαστε χρόνια συνεργάτες και φίλοι και μοιραζόμαστε το ίδιο πάθος για το συγκεκριμένο έργο όποτε προέκυψε πολύ οργανικά η συνεργασία μας. Με τον κύριο Αρζόγλου δεν γνωριζόμασταν αλλά ήταν κάποιος που θαύμαζα πολύ και μου ήρθε στο μυαλό αμέσως όταν έπρεπε να σκεφτώ τον αφηγητή του έργου ο οποίος χρειάζεται δραματουργικά να αναμετρηθεί με όλο το παρελθόν του. Το προσωπικό του, των 2 Αρμένιων ηρώων  αλλά και το ιστορικό παρελθόν. Ήταν ο ιδανικός. Είναι η φιγούρα αυτού που έχει τα βιώματα της ανθρωπότητας όλης, καταγεγραμμένα πάνω του. Και στις πρόβες ακόμα μας έλεγε ιστορίες από την γιαγιά του στον Πόντο και όχι μόνο. Ήταν συγκινητικός.

Θα λέγατε ότι «Το κτήνος στο φεγγάρι» είναι ένα πολιτικό έργο ή ένα έργο που αγγίζει περισσότερο την τραγική διάσταση του ήρωα;

Δεν μπορώ να τα διαχωρίσω. Το έργο αυτό είναι πολιτικό λόγω τους ιστορικού ντοκουμέντο που διαπραγματεύεται, τραγωδία λόγω της πορείας αυτών των μοναχικών ηρώων προς την επιβίωση τους και στην προσπάθεια τους να ζήσουν. Κοινωνικό μέσα από την λεπτομερή καταγραφή της σχέσης των 3 τους. Έχει διακριτικά επικριτική διάθεση απέναντι στην θρησκεία όπου πίσω από τον “Θεό” έχουν γίνει τα μεγαλύτερα εγκλήματα και ποια είναι τελικά η γη της επαγγελίας; Η Αμερική; Μα δεν είναι έτσι. Είναι πολλά τα θέματα που θίγει το έργο.

Μέσα από το έργο γινόμαστε κοινωνοί της γενοκτονίας των Αρμενίων το 1915. Πόσο έχει μεταλλαχθεί έναν αιώνα μετά η έννοια της γενοκτονίας παραμένοντας σταθερά προϊόν ενός άκρατου εθνικισμού;

Αναρωτιέμαι πραγματικά. Όταν βλέπει κανείς τις εικόνες στην Συρία, στην Γάζα, στην Μόρια. Χιλιάδες άνθρωποι εξοντώνονται καθημερινά. Γίνονται το όπλο διεκδικήσεων. Κάποιοι παίζουν πολιτικά παιχνίδια με τις ζωές άμαχων πληθυσμών. Και εμείς οι Δυτικοί άνθρωποι βρήκαμε έναν καινούργιο εχθρό να πολεμήσουμε και που μας απειλεί. Τους “ξένους”. Και στο όνομα αυτών θα χτίσουμε ακόμα και τείχη για να μην εισχωρήσουν στα εδάφη μας.

Αγαπημένη ατάκα στο έργο;

«Η ανάσα. Η ανάσα και μόνο είναι μια περιπέτεια». Την λέει ο μικρός Βίνσεντ.

Τι θα θέλατε να νιώσει το κοινό φεύγοντας από το θέατρο; Ποια θέματα να τον προβληματίσουν;

Να νιώσει κάθαρση. Να νιώσει ότι ο ίδιος δεν είναι ένα “κτήνος” αλλά κάποιος που παλεύει για να διασώσει την ανθρώπινη υπόσταση. Γιατί μπορεί να αγαπάει, να συμπονάει, να συγχωρεί, να κατανοεί κι όχι να κρίνει και να καταδικάζει. Το κοινό φεύγει βουρκωμένο από το θέατρο και για μένα αυτό, σήμερα, είναι μεγάλο κατόρθωμα.

Πόσο εύκολο είναι να μην έχει κανείς ταυτότητα και να παλεύει για να ξαναχτίσει μια μικρή πατρίδα;

Οι Έλληνες το έχουμε ζήσει αυτό. Στην Μικρά Ασία, στον Πόντο ακόμα και στην Κύπρο. Έχουμε υμνήσει τον ξεριζωμό. Είναι στα γονίδιά μας. Άρα ξέρουμε. Και πάντα νοσταλγούμε μια χαμένη πατρίδα. Αλλά τι σημαίνει τελικά ο όρος αυτός; Είναι γεωγραφικός ο προσδιορισμός; Ιστορικός; ή ατομικός;

Το «Κτήνος στο Φεγγάρι» παρουσιάζει από την μία πόσο τρομακτική είναι η φύση του ανθρώπου και από την άλλη πόσο ικανοί είμαστε να παλέψουμε ενάντια στην φύση μας αυτή, κόντρα σε όλα τα «κτήνη στο φεγγάρι», για να διασώσουμε κάθε εναπομείνασα ελπίδα. Μπορούμε να τα καταφέρουμε στην σημερνή κοινωνία;

Φυσικά και μπορούμε. Το μόνο που χρειάζεται είναι να ανασύρουμε από μέσα μας τα θετικά μας συναισθήματα και να τα μοιραζόμαστε μεταξύ μας. Να αγαπάμε ο ένας τον άλλον. Να κοιταζόμαστε στα μάτια. Να βλέπουμε τον φόβο του άλλου και ο άλλος τον δικό μας αλλά μαζί να μην φοβόμαστε. Γιατί υπάρχει αγάπη και άρα ασφάλεια. Κτήνη γινόμαστε σε καθεστώς ανασφάλειας και φόβου. Ας μην διαιωνίσουμε τέτοιες αξίες. Οι άνθρωποι έχουμε μια θεϊκή δύναμη να παλεύουμε με τα τέρατα. Μέσα μας και έξω από εμάς. Ας την εμπιστευτούμε. Ο άνθρωπος είναι ένα υπέροχο πλάσμα γεννημένο για τα μεγάλα και τα σπουδαία.