Οι τέσσερις θάνατοι νοσηλευόμενων στο Ψ.Ν.Α. Δαφνί εντός μόλις τεσσάρων μηνών κατά το 2015,  θέτουν ξανά με τον οδυνηρότερο τρόπο στο προσκήνιο ένα ζήτημα που δεν απασχολεί, όμως υπάρχει. Η ψυχική υγεία, με τον χαρακτηρισμό ν΄αποτελεί μεθοδολογική κατηγοριοποίηση και ουχί ποιοτικό ή διαφοροποιητικό διαχωρισμό της in lato sensu έννοιας της υγείας, νοσεί. Μοιάζει σαν αξίωμα προς απόδειξη, μόνον που εδώ αίτιο και αιτιατό αποδεικνύονται καθημερινώς ως προς το αποτέλεσμα: νοσούν. Νοσούν και καταλήγουν.

Το δικαίωμα στην ζωή είναι απόλυτο και απαραβίαστο (αρ. 5 Συντάγματος). Τούτο δε, υιοθετείται ήδη από το 1950 στην Ευρώπη και αποκτά νομική ισχύ με την θεμελίωσή του στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (αρ. 2 ΕΣΔΑ). Βάσει της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, από το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ προκύπτει η υποχρέωση των Κρατών να διασφαλίζουν πως τα νοσοκομεία διαθέτουν κανονισμούς για την προστασία των ασθενών κατά τη νοσηλεία τους, καθώς επίσης και να διαθέτουν επαρκές και αξιόπιστο σύστημα δικαστικής διερεύνησης σε περίπτωση εκδήλωσης οιουδήποτε επιζήμιου συμβάντος, αδικήματος ή ατυχήματος, πολλώ δε μάλλον στον χώρο της ψυχικής υγείας, όπου το φαινόμενο της υψηλής θνησιμότητας στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και στα ιδρύματα κοινωνικής πρόνοιας είναι αμείλικτο.
 
Συμφώνως προς τις ως άνω επιταγές του άρθρου 2 ΕΣΔΑ, η δικαστική έρευνα, ιδίως σε περιπτώσεις θανάτων, θα πρέπει να διέπεται από εγγυήσεις ανεξαρτησίας του οργάνου που τις διενεργεί, πληρότητας, αποτελεσματικότητας, επιτρέποντας την συμμετοχή των πλησιέστερων συγγενών του θανόντος και τυχόν άλλων παθόντων στην διαδικασία.
 
Πριν φτάσουμε ωστόσο να ομιλούμε για δικαστική διερεύνηση θανάτων, αιτιωδώς πρώτη και δεοντικώς προταγμένη, είναι η άρση μιας σειράς παραβιάσεων θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον χώρο της ψυχικής υγείας, που σχετίζονται με το δικαίωμα στην αξιοπρεπή και όχι απάνθρωπη μεταχείριση και στην απαγόρευση των βασανιστηρίων (αρ. 3 ΕΣΔΑ), όπου χημική και μηχανική καθήλωση, έχουν νομολογιακά κριθεί κατά περίπτωση ως βασανιστήρια, με το δικαίωμα της προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας (αρ. 5 ΕΣΔΑ), όπου περιπτώσεις ακούσιας νοσηλείας και στέρησης ελευθερίας των πασχόντων έχουν νομολογιακά κριθεί παράνομες και πλείστες άλλες πράξεις ή παραλείψεις της κρατικής μέριμνας που πλήττουν το άτομο που νοσεί – και κατ’επέκταση την κοινωνία που νοσεί.
 
Τα αποτρόπαια γεγονότα στο Ψ.Ν.Α. Δαφνί, μερικούς μήνες πριν, εκτός από τα προφανή, μετρούν έναν τεράστιο ακόμα αριθμό θυμάτων. Θύματα, που όπως εκείνοι που χάθηκαν με βίαιο και απάνθρωπο τρόπο, στερούνται των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και υφίστανται κατάφωρες παραβιάσεις. Ενδεικτικώς, οι νοσηλευόμενοι που αντιμετωπίζουν άμεσα τον κίνδυνο να γίνουν τα επόμενα θύματα ενός νέου «τραγικού ατυχήματος», οι νοσηλευόμενοι που εύκολα και πολιτικώς επικίνδυνα γίνονται οι αποδιοπομπαίοι τράγοι μιας ζώσας τραγωδίας, όπως εν προκειμένω δια της αυθαίρετης και ψευδούς απόδοσης ευθυνών για το πρόσφατο δυστύχημα σε νοσηλευόμενο του Ψ.Ν.Α. από μέρη του Τύπου, που αποτελεί πρόδηλη συκοφαντική δυσφήμησή του που επισύρει ποινικές και αστικές κυρώσεις. Καθώς επίσης και το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των ψυχιατρικών νοσοκομείων που στερούνται του δικαιώματος στην αξιοπρεπή εργασία, την προσωπική ασφάλεια και την παροχή αποτελεσματικής και προσήκουσας θεραπείας, σύμφωνης προς το λειτούργημα που καλούνται να επιτελέσουν, εργαζόμενοι χωρίς τις απαραίτητες δομές, το επαρκές προσωπικό και εν τέλει την απαραίτητη και κοινωνικώς αιτούμενη κρατική πολιτική για μία ψυχιατρική κουλτούρα τείνουσα προς την ψυχιατρική μεταρρύθμιση.
 
Η άμεση δικαστική διερεύνηση των αιτίων και η υπεύθυνη λήψη πολιτικών αποφάσεων για την ανάδειξη της κεντρικής θέσης της ψυχικής υγείας ως αναπόσπαστο μέρος της δημόσιας υγείας, αποτελούν ελάχιστες υποχρεώσεις ενός Κράτους Δικαίου και Πρόνοιας. Με το αίτημα να παραμένει ζωντανό όσους μήνες κι αν περάσουν, όση επικαιρότητα κι αν τρέχει. Γιατί ο θάνατος δεν παλαιώνει. Και για να μην θρηνήσουμε κι άλλους «καιόμενους» εν έτει 2016.
 
Στην μνήμη τους:
 
Κοιτάχτε μπήκε στη φωτιά! είπε ένας από το πλήθος.
 
Γυρίσαμε τα μάτια γρήγορα. Ήταν
 
στ’ αλήθεια αυτός που απόστρεψε το πρόσωπο, όταν του
 
μιλήσαμε. Και τώρα καίγεται. Μα δε φωνάζει βοήθεια.
 
Διστάζω. Λέω να πάω εκεί. Να τον αγγίξω με το χέρι μου.
 
Είμαι από τη φύση μου φτιαγμένος να παραξενεύομαι.                                 
 
 Ποιος είναι τούτος που αναλίσκεται περήφανος;
 
Το σώμα του το ανθρώπινο δεν τον πονά;
 
 Η χώρα εδώ είναι σκοτεινή. Και δύσκολη. Φοβάμαι.
 
Ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις, μου είπαν.
 
Όμως εκείνος καίγονταν μονάχος. Καταμόναχος.
 
Κι όσο αφανίζονταν τόσο άστραφτε το πρόσωπο.
 
 Γινόταν ήλιος.
 
 Στην εποχή μας όπως και σε περασμένες εποχές
 
άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε. (..)
 
Τάκης Σινόπουλος
 
 * Η Ρένια Πουρνάρα, είναι Δικηγόρος Αθηνών – Μέλος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου