Τι είναι ο καρκίνος του θυρεοειδούς; Ο αριθμός των ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς αδένα αυξάνεται γρηγορότερα από οποιαδήποτε άλλη μορφή καρκίνου παγκοσμίως. Στην Ελλάδα από ανεπίσημα δεδομένα υπάρχει αύξηση του θυρεοειδικού καρκίνου την τελευταία 30ετία της τάξεως περίπου 15-20%. Αυτή η αύξηση οφείλεται πιθανότερα στο γεγονός ότι σήμερα μπορούμε να τον διαγνώσουμε πιο εύκολα με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και σε πιο πρώιμα στάδια.

Όσο όμως και αν η ιδέα του καρκίνου προκαλεί φόβο, οι περισσότεροι τύποι θυρεοειδικού καρκίνου είναι ιάσιμοι με την κατάλληλη χειρουργική και συμπληρωματική θεραπεία, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι θάνατοι από θυρεοειδικό καρκίνο παραμένουν σήμερα οι ίδιοι σε απόλυτο ποσοστό (<1% των θανάτων όλων των υπόλοιπων τύπων καρκίνου).  
        
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;
        
Παρότι οι αιτίες του θυρεοειδικού καρκίνου παραμένουν άγνωστες, υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες οι οποίοι είναι γνωστό ότι αυξάνουν τον κίνδυνο ατομικά, εμφάνισης της ασθένειας:
        
•     Οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδικού καρκίνου
        
Το οικογενειακό ιστορικό αφορά τους ασθενείς με πρώτου βαθμού συγγενείς (μητέρα, πατέρα, αδέλφια), δευτέρου βαθμού συγγενείς (γιαγιά, παππού, εγγόνια) αλλά και διάφορα άλλα μέλη μιας οικογένειας που είχαν καρκίνο θυρεοειδούς. Περίπου το 5% ασθενών με θηλώδη καρκίνο και το 20-25% με μυελοειδή καρκίνο του θυρεοειδούς, είχαν έναν συγγενή που είχε καρκίνο.

        
•     Έκθεση σε ακτινοβολία
        
Μόλις το 1960 βρέθηκε ότι η ακτινοβολία του τραχήλου για την θεραπεία καλοήθων νόσων, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης θυρεοειδικού καρκίνου.
        
Ακτινοβολία για ιατρικούς λόγους
        
Το πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα πριν βρεθούν τα αντιβιωτικά, η ακτινοβολία χρησιμοποιούνταν για την θεραπεία καλοήθων νόσων όπως της ακμής, διογκωμένων αμυγδαλών, διογκωμένου θύμου αδένα, λεμφαδενοπάθειας τραχήλου λόγω φυματίωσης, κοκκύτη και χηλοειδών ουλών. Σήμερα φυσικά η χρήση της θεραπευτικής ακτινοβολίας έχει αλλάξει, όμως εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για άλλους τύπους καρκίνου όπως καρκίνο του μαστού, λέμφωμα, καρκίνο του πνεύμονα κ.α. Επίσης έχει μελετηθεί στην διεθνή βιβλιογραφία εκτενώς η άμεση σχέση διαγνωστικών ακτινογραφιών και θυρεοειδικού καρκίνου.

        
Περιβαλλοντική ακτινοβολία
        
Η έκθεση σε ακτινοβολία ως αποτέλεσμα χρήσης πυρηνικών όπλων, πυρηνικών δοκιμών και πυρηνικών ατυχημάτων (Hiroshima, Nagasaki, Chernobyl κ.α), επιπρόσθετα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. 
        
Ευτυχώς οι θυρεοειδικοί καρκίνοι αναπτύσσονται βραδέως και χρειάζονται 30-50 χρόνια για την ανάπτυξη θυρεοειδικού καρκίνου μετά από έκθεση σε ακτινοβολία. Όταν ένας όζος έχει καρκίνο η ίαση είναι απολύτως εφικτή. Γενικά οι ασθενείς που έχουν εκτεθεί σε ακτινοβολία πρέπει να εξετάζονται για θυρεοειδικούς όζους και οι ύποπτοι να διερευνώνται.
        
Ποιοι τύποι καρκίνου θυρεοειδούς υπάρχουν;
        
•     Θηλώδης
        
Είναι ο πιο κοινός, αποτελώντας περίπου το 80% όλων των θυροειδικών καρκίνων. Εμφανίζεται σε κάθε ηλικία, οι περισσότεροι όμως πριν τα 40. Το 20% των ασθενών θα έχουν και ψηλαφητούς λεμφαδένες στον τράχηλο, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα τοπικής υποτροπής. Το σημαντικό είναι ότι έχει την καλύτερη πρόγνωση και οι περισσότεροι ασθενείς ιώνται με την κατάλληλη θεραπεία.
        
•     Θυλακιώδης και εκ κυττάρων Hurtle
        
Είναι στην πραγματικότητα δύο διαφορετικοί τύποι καρκίνου αλλά συνήθως παρουσιάζονται και συμπεριφέρονται ομοίως. Είναι κάπως πιο επιθετικοί από τον προηγούμενο τύπο. Εμφανίζονται μετά τα 40 και είναι πιο συχνοί στις γυναίκες. Ο θηλακιώδης συνήθως εξαπλώνεται αιματογενώς σε ήπαρ, πνεύμονες, οστά και εγκέφαλο. Ο καρκίνος εκ κυττάρων Hurtle εξαπλώνεται αιματογενώς ή στους λεμφαδένες, αλλά δεν δίνει συχνά μεταστάσεις.
        
•     Μυελοειδής
        
Αποτελεί το 5% όλων των τύπων θυρεοειδικού καρκίνου. Είναι διαφορετικός από τους άλλους τύπους, διότι ο πιο ισχυρός παράγοντας κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό ή το σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας (MEN). Μέχρι 20% των ασθενών με μυελοειδή καρκίνο θα έχουν γενετική προδιάθεση, που προκαλείται από βλάβη στο πρωτο-ογκογονίδιο (RET). Παρόλα αυτά οι περισσότεροι ασθενείς με μυελοειδή καρκίνο έχουν σποραδική νόσο (που δεν οφείλεται σε γενετική βλάβη). Τέλος αυτός ο τύπος καρκίνου, δεν είναι ευαίσθητος στην ακτινοβολία με ραδιενεργό ιώδιο (RAI).
        
•     Αναπλαστικός
        
Είναι σπάνιος (1-2%) όλων των θυρεοειδικών καρκίνων, πιο συχνός στους ηλικιωμένους (60 ετών και άνω) και στις γυναίκες. Οι πιο γνωστοί προδιαθεσικοί παράγοντες είναι επιπλέον στους ήδη αναφερθέντες είναι η ηλικία άνω των 65 και η χρόνια βρογχοκήλη. Δυστυχώς είναι ο πιο επιθετικός τύπος, με 5ετή επιβίωση κάτω από 5%.

        
Συμπτώματα
        
Οι περισσότεροι τύποι καρκίνου του θυρεοειδούς δεν προκαλούν συμπτώματα. Οι ίδιοι οι ασθενείς μπορεί να προσέξουν μια μάζα στον λαιμό τους. Μεγάλες μάζες μπορεί να προκαλέσουν πιεστικά φαινόμενα όπως δυσκολία κατάποσης, δύσπνοια και σε πιο προχωρημένο στάδιο βραχνάδα, αίσθημα πνιγμού και συριγμό. Όταν συνυπάρχουν διογκωμένοι τραχηλικοί λεμφαδένες, που είναι ανώδυνοι, σκληροί, αυξάνονται σε μέγεθος και δεν συρρικνώνονται, τότε είναι ύποπτοι. Μόνο ο αναπλαστικός καρκίνος και το λέμφωμα αποτελούν εξαίρεση, αναπτύσσονται γρήγορα και δίνουν συμπτώματα οφειλόμενα στην πίεση των γειτονικών οργάνων.
        
Διάγνωση
        
Όταν ένας ασθενής εντοπίσει μια μάζα στον τράχηλο ή έναν όζο στον θυρεοειδή αδένα, ο ενδοκρινολόγος του είναι υπεύθυνος να συνεκτιμήσει όλα τα ευρήματα από το ιστορικό, τις κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις, τον υπέρηχο τραχήλου και τέλος την λεπτή βιοψία με βελόνη, έτσι ώστε να τον κατευθύνει προς περαιτέρω αντιμετώπιση.

Θεραπεία
        
α. Χειρουργική θεραπεία
        
Η επέμβαση εκλογής για την πλειοψηφία των ασθενών με θυρεοειδικό καρκίνο είναι η Ολική Θυρεοειδεκτομή. Πριν από την επέμβαση είναι απαραίτητος λεπτομερής υπέρηχος, αξονική ή μαγνητική στον τράχηλο, για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν ύποπτοι λεμφαδένες που πρέπει να συναφαιρεθούν με τον θυρεοειδή. Η πιο συχνή θέση εμφάνισής τους είναι το κεντρικό διαμέρισμα (από το μήλο του Αδάμ μέχρι το στέρνο και ανάμεσα στους δύο στερνοκλειδομαστοειδείς μύες). Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να γίνει και χειρουργικός καθαρισμός των λεμφαδένων του κεντρικού διαμερίσματος (επίπεδο VI). 
        
Αν οι ύποπτοι λεμφαδένες βρεθούν στα πλάγια του λαιμού, τότε πρέπει να γίνει μαζί με την θυρεοειδεκτομή πλάγιος τροποποιημένος ριζικός λεμφαδενικός καθαρισμός του τραχήλου (επίπεδα ΙΙ – V), στο ένα ή και στα δύο πλάγια του τραχήλου.
        
Η επέμβαση στο θυρεοειδή αδένα πραγματοποιείται με μια τομή στο δέρμα στην κατώτερη πρόσθια επιφάνεια του λαιμού. Επιπλοκές της επέμβασης αποτελούν η αιμορραγία, η φλεγμονή, χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα λόγω βλάβης των παραθυρεοειδών αδένων καθώς και βλάβη στο παλίνδρομο λαρυγγικό νεύρο το οποίο προκαλεί βραχνάδα ή δυσκολία στην αναπνοή. Μετά την επέμβαση θα χρειαστεί δια βίου θεραπεία με θυρεοειδική ορμόνη (Λεβοθυροξίνη-Τ4).
        
β. Ραδιενεργό ιώδιο
        
Μετά το χειρουργείο, ανάλογα με τα αποτελέσματα της βιοψίας, ο ασθενής θα χρειαστεί συμπληρωματική θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο (RAI), με σκοπό να καταστραφεί τυχόν υπολειμματικός θυρεοειδικός ιστός ή καρκινικά κύτταρα που δεν μπόρεσαν να αφαιρεθούν κατά την επέμβαση. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία υποτροπών τόσο τοπικών όσο και μακρινών. Το ραδιενεργό ιώδιο είναι σε μορφή κάψουλας ή υγρού που χορηγείται από το στόμα. Αυτό δρά κυρίως στα θυρεοειδικά κύτταρα (υγιή ή κακοήθη) και υπάρχει πολύ μικρός κίνδυνος να βλάψει άλλα κύτταρα του σώματος. 
        
Μερικές παρενέργειες της θεραπείας είναι:
        
•     Ναυτία
         
•     Ξηροστομία
        
•     Ξηροφθαλμία 
         
•     Διαταραχές στην αίσθηση της γεύσης και όσφρησης
        
•     Πόνος στις περιοχές όπου τυχόν έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος του θυρεοειδούς, όπως στο λαιμό ή στο στήθος
        
Το ραδιενεργό ιώδιο αποβάλλεται κυρίως με τα ούρα τις πρώτες μέρες μετά την έναρξη της θεραπείας. Κατά την διάρκεια αυτής της θεραπείας χρειάζεται να αποφύγετε την επαφή με άλλους ανθρώπους, κυρίως παιδιά και εγκύους, για να προστατευθούν από την έκθεση σε ακτινοβολία.
        
γ. Εξωτερική Ακτινοβολία Τραχήλου
        
Η θεραπεία αυτή που εφαρμόζεται και σε άλλους τύπους καρκίνου (πχ λεμφώματα), αφορά την χορήγηση στοχευμένης ακτινοβολίας εξωτερικά στον τράχηλο για λίγα λεπτά, 5 ημέρες την εβδομάδα, για περίπου 6 εβδομάδες. Συνήθως χρησιμοποιείται σαν παρηγορητική θεραπεία στον ανεγχείρητο αναπλαστικό καρκίνο ή όταν υπάρχουν μεταστάσεις στα οστά.
        
δ. Χημειοθεραπεία
        
Η χημειοθεραπεία έχει θέση μόνον στο λέμφωμα θυρεοειδούς, λιγότερο στον μυελοειδή καρκίνο και σπάνια στους άλλους τύπους και μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει κάποιους ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στις συνήθεις θεραπείες.
        
Μπορεί να εμφανιστεί ξανά;
        
Παρότι η υποτροπή του καρκίνου του θυρεοειδή είναι σπάνια, μπορεί να συμβεί, εάν μικροσκοπικά κύτταρα καρκίνου εξαπλώθηκαν έξω από το θυρεοειδή προτού την αφαίρεσή του. Η υποτροπή του καρκίνου του θυρεοειδούς μπορεί να εμφανιστεί δεκαετίες μετά από τη θεραπεία του.
        
Ο καρκίνος του θυρεοειδή μπορεί να υποτροπιάσει σε:
        
•     Λεμφαδένες στο λαιμό
        
•     Υπολειμματικό θυρεοειδικό ιστό που δεν αφαιρέθηκε στην αρχική χειρουργική επέμβαση
        
•     Άλλες περιοχές του σώματος: συχνότερα πνεύμονες και οστά
        
Η υποτροπή του καρκίνου του Θυρεοειδή μπορεί να θεραπευθεί με πολλούς τρόπους όπως επανεπέμβαση, ραδιενεργό ιώδιο (RAI) κ.α.
        
Πόσο συχνά χρειάζομαι παρακολούθηση;
        
Μετά από την ολοκλήρωση της θεραπείας, ο ασθενής οφείλει να επισκέπτεται τακτικά τον ενδοκρινολόγο του. Εκτός από την κλινική εξέταση, οι ασθενείς υποβάλλονται σε εργαστηριακές εξετάσεις (μέτρηση θυρεοσφαιρίνης, TSH, καλσιτονίνης, CEA) και υπέρηχο τραχήλου κάθε 6 μήνες ή ετησίως.
        
Εάν τα επίπεδα θυρεοσφαιρίνης ή καλσιτονίνης αρχίσουν να ανεβαίνουν και υπάρχουν ύποπτα ευρήματα από τον υπόλοιπο κλινικο-απεικονιστικό έλεγχο, τότε ο ασθενής θα χρειαστεί έλεγχο με ραδιοισότοπο και ή όχι διαγνωστική βιοψία με βελόνη, για να διαπιστωθεί εάν πρόκειται για υποτροπή.
        
Πρόγνωση
        
Σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την πρόγνωση είναι ο τύπος του θυρεοειδικού καρκίνου, το μέγεθος του όγκου, η τυχόν εξάπλωσή του στα γειτονικά όργανα ή οι απομακρυσμένες μεταστάσεις και ο πιο σημαντικός η ηλικία του ασθενούς.
        
Ασθενείς με καλά διαφοροποιημένους θυρεοειδικούς καρκίνους (όπως θηλώδη, θηλακιώδη και εκ κυττάρων Hurtle), ηλικίας κάτω των 45 ετών, ακόμα και αν είχαν απομακρυσμένες μεταστάσεις, έχουν εξαιρετική πρόγνωση. Γενικά για τους καλά διαφοροποιημένους καρκίνους η 5ετής επιβίωση ανάλογα με το στάδιο είναι από 50 – 100%.
        
Στους ασθενείς με μυελοειδή καρκίνο, η ηλικία δεν αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα, απλά συνυπολογίζεται όταν είναι (>45). Η 5ετής επιβίωση κυμαίνεται από 28 – 100%.
        
Δημήτριος Γιάλβαλης MD MSc, γενικός Χειρουργός – Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων

ΠΗΓΗ: ygeiaonline.gr