Στην Αριστερά υπάρχει πολύ ζωντάνια, αλλά δεν υπάρχει πολιτική. Το θέμα που έθεσε η διευθύντρια του «Μανιφέστο» Νόρμα Ραντζέρι δεν αφορά φυσικά μόνο την Ιταλία. Η Αριστερά βρίσκεται σε κρίση σε όλη την Ευρώπη.

Η εξαιρετική επιχείρηση πολιτιστικής ηγεμονίας που ξεκίνησε εδώ και τουλάχιστον τριάντα χρόνια ο νεοφιλελευθερισμός, έφθασε σήμερα στο μέγιστο βαθμό επιτυχίας της. Ο στόχος της Ευρώπης με οδηγό τη Μέρκελ είναι να κατεδαφίσει το οικοδόμημα του Κοινωνικού Κράτους και συνεπώς να μειώσει στην ανυπαρξία την ευρωπαϊκή κοινωνική δημοκρατία και αυτό ακριβώς συμβαίνει με τη συνεργία των σοσιαλιστών ηγετών, που φαίνονται έκπληκτοι, έως και ενθουσιασμένοι, όπως στη περίπτωση του δικού μας Ρέντσι.

Οι λίγες δυνάμεις που προσπάθησαν να κληρονομήσουν τη κοινωνική εκπροσώπηση που εγκαταλείφθηκε από τους σοσιαλιστές, όπως του ΣΥΡΙΖΑ, του Podemos, του Σιν Φέιν ή του γερμανικού Die Linke, περιβάλλονται και πολιορκούνται από ένα πολιτικό σύστημα που περιστρέφεται πλέον στον άξονα ενός μεγάλου συνασπισμού, δέχονται μια βίαιη και πολυμήχανη επίθεση από ένα σύστημα μέσων ενημέρωσης που ποτέ μέχρι σήμερα στην ιστορία δεν ελεγχόταν τόσο από τις κυρίαρχες εξουσίες.

Στην Ιταλία, συχνά εργαστήριο χειρίστου είδους, η διαδικασία αυτή πήγε ακόμη παραπέρα. Σήμερα η πολιτική αντιπαράθεση σε εμάς  γίνεται ανάμεσα στις διάφορες μορφές του δεξιού λαϊκισμού. Από τη μια πλευρά ο λεπενισμός με σάλτσα Παδανίας από το Σαλβίνι, από την άλλη ο ρεντσισμός, που αποτελεί τη συνέχιση του μπερλουσκονισμού με άλλα μέσα και τη σημαντική στήριξη των καταλοίπων του μπερλουσκονιμού, στο ηπειρωτικό πλαίσιο ενός μεγάλου συνασπισμού που εφαρμόζεται στην πράξη.

Η τελευταία και πιο ενδιαφέρουσα μορφή λαϊκισμού αποτελείται από το Κίνημα Πέντε Αστέρων, που για να το πω σύντομα, αποτέλεσε ένα γενετικώς αριστερό κίνημα στη βάση, που κάθε φορά αλλάζεται από μια ακροδεξιά  ηγεσία . Μια αντίφαση που θα καταλήξει σε έκρηξη. Κάθε φορά που η βάση μετατοπίζεται σε μια ριζοσπαστική κριτική του νεοφιλελευθερισμού ο Γκρίλο και ο Καζαλέτζιο παρεμβαίνουν επαναφέροντάς το στον χώρο του ακραίου εθνικιστικού φιλελευθερισμού, προς τη πλευρά του Φαράτζ ή ακόμη και του φασίστα Όρμπαν.

Σε αυτό το πλαίσιο εκατομμύρια Ιταλών της αριστεράς επεξεργάστηκαν διάφορες μορφές αντίστασης. Η πλειοψηφία πλέον δεν πάει πια να ψηφίσει, ένα τμήμα κυρίως νέων ψηφίζει Γκρίλο, κλείνοντας ένα μάτι στους αναθεματισμούς του εναντίον των μεταναστών και τον εκστατικό θαυμασμό του προς τον Όρμπαν, ένα τμήμα κυρίως ηλικιωμένων συνεχίζει να ψηφίζει Δημοκρατικό Κόμμα, κλείνοντας και τα δύο μάτια και μόνο για να αποφύγει μια κυβέρνηση Σαλβίνι. Σε όλους αυτούς πρέπει να μάθουμε να μιλάμε με τη γλώσσα της νέας αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ και του Podemos. Τι πράγμα μας εμποδίζει εδώ και τώρα να ακολουθήσουμε τα ίχνη τους; Η έλλειψη νεαρών ηγετών με το βάρος του Αλέξη Τσίπρα και του Πάμπλο Ιγκλέσιας είναι ένα στοιχείο, το πιο προφανές, που ίσως χρησιμεύει για να κρύψει το άλλο. Για παράδειγμα το γεγονός ότι η ιταλική ριζοσπαστική αριστερά δεν φαίνεται να είναι σε θέση, ούτε σήμερα από τις στήλες του «Μανιφέστο», να λογαριαστεί με την ιστορία της.

Σε σχέση με την ελληνική και ισπανική ριζοσπαστική αριστερά η ιταλική αριστερά ξεκίνησε με ένα τεράστιο πλεονέκτημα και ευνοϊκές συνθήκες. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 η Κομμουνιστική Επανίδρυση μπορούσε να υπολογίζει σε μια ευρεία εκλογική συναίνεση, μέχρι το 9%, οικονομικά μέσα και προβολή από τα μέσα ενημέρωσης που ήταν άγνωστη στις άλλες εμπειρίες. Για πρώτη φορά στην Ιταλία, από το 2001 και μετά, αναπτύχθηκαν μοναδικά σε διάσταση και συμμετοχή μαζικά κινήματα για την Ευρώπη και τον κόσμο, από τις ημέρες της Γένοβας μέχρι τα Κοινωνικά Φόρουμ, από το κίνημα ειρήνης μέχρι τις μεγάλες συνδικαλιστικές διαδηλώσεις της CGIL του Κοφεράτι και το κίνημα του «γύρω γύρω όλοι», το μοβ λαό, το κίνημα για τα δημοψηφίσματα υπέρ των κοινών αγαθών.

Αντίθετα με το ΣΥΡΙΖΑ και το Podemos, που σχηματίστηκαν διαμέσου των κοινωνικών αγώνων με νεαρές ηγετικές ομάδες και νεαρές βάσεις τους, η ιταλική ριζοσπαστική αριστερά είχε πάντα έναντι των κινημάτων μια αριστοκρατική σχέση, σαν να απειλείται η πολιτική της τάξη, με κάποια αδέξια ιδέα ότι κατευθύνει αυτή τις καταστάσεις και που απέτυχε σύντομα για να αφήσει τη θέση της σε μια αυξανόμενη αδιαφορία. Άλλα μαζικά κινήματα, όπως για παράδειγμα των κινητοποιήσεων εναντίον της διαφθοράς και του αντιμπερλουσκονισμού, κρίθηκαν με περιφρόνηση από την ιταλική ριζοσπαστική αριστερά, που για αυτό χαϊδεύτηκε συχνά από το σύστημα των μέσων ενημέρωσης του Μπερλουσκόνι. Τελικά τα κινήματα που σημάδεψαν τη γέννηση της νέας ριζοσπαστικής αριστεράς στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιρλανδία, είναι τα ίδια που κήρυξαν τη παρακμή της στην Ιταλία.  

Αντί να διευρύνει τους ορίζοντές της, να αλλάξει τη γλώσσας της και ίσως και τα πρόσωπα, να αντιπαρατεθεί τέλος πάντων με την κοινωνία σε κίνηση, προτίμησε να κλειστεί στις συνήθεις κλειστές κομματικές συζητήσεις και να ανατροφοδοτήσει ιδεολογικούς καυγάδες, που ήταν πολύ συχνά ακατανόητοι. Όλα αυτά μάλιστα συνοδευόμενα από μια σχιζοφρενική πολιτική επικοινωνία. Από τη μια πλευρά με διαρκώς και περισσότερο σφοδρές κριτικές στη «δεξιά» εκτροπή των διαφόρων ακρωνύμων που κληρονόμησαν το Ιταλικό ΚΚ, όπως το Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς, τους Δημοκράτες της Αριστεράς, το Δημοκρατικό Κόμμα.

Από την άλλη πλευρά διαμέσου μιας πρακτικής συμβιβασμών και συμμαχιών που ήταν διαρκώς και περισσότερο ενοχλητικές με τη χειρότερη πολιτική τάξη της κεντροαριστεράς, την ίδια που στο τέλος παρήγαγε «με φυσικό τρόπο» το φαινόμενο Ρέντσι. Αυτή η περίοδος δεν έχει τελειώσει ακόμη και φαίνεται ότι θα διαιωνιστεί.

Μη μας προκαλεί λοιπόν εντύπωση που εκατομμύρια άτομα που απέχουν κρίνουν ακόμη πολύ λίγο αξιόπιστη τη προσφορά μιας νέας ενωτικής δύναμης στα αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος. Η οποία μεταξύ άλλων, με απίστευτο τρόπο, δεν υπάρχει ακόμη. Μετά τη προσπάθεια, που είχε πολλά όρια, αλλά ήταν γενναιόδωρη με την «Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα», στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές καταφέραμε ένα αριστούργημα με επτά διαφορετικά σύμβολα σε επτά διαφορετικές περιφέρειες. Ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω. Η ψήφος στις δημοτικές εκλογές που έρχονται ίσως αποτελεί το τελευταίο χρήσιμο τρένο για να κλείσουμε την ιστορία των μειοψηφικών διασπάσεων και να οικοδομήσουμε μια νέα ενωτική και ανοικτή σε όλους αριστερά με ένα πραγματικό πρόγραμμα διακυβέρνησης.

*Ο Κούρτσιο Μαλτέζε είναι ευρωβουλευτής της «Άλλης Ευρώπη με τον Τσίπρα» και υπήρξε για πολλά χρόνια σχολιογράφος της μεγαλύτερης ιταλικής εφημερίδας «Ρεπούμπλικα». Το άρθρο του δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Μανιφέστο» στις 17/09/2015.

Μετάφραση – απόδοση: Αργύρης Παναγόπουλος