Χρειαζόμαστε νέες ιδέες. Ακόμη και αν αυτό, σε κάποιες μόνο περιπτώσεις, σημαίνει να ειπωθούν παλιά πράγματα με νέο τρόπο. Από πού όμως προκύπτει αυτή η ανάγκη;

Καταρχήν οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές προκαλούνται από τα βαθιά κύματα της ιστορίας. Οι εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό, τα επιφανειακά κύματα της ιστορίας, είναι οι αφορμές και όχι οι αιτίες των μεγάλων κοινωνικών αλλαγών. Στη δημιουργία των βαθιών κυμάτων της ιστορίας, μαζί με άλλους θεμελιώδεις παράγοντες, σημαντικό ρόλο παίζουν οι ιδέες. Επομένως, στη περίπτωση της Λαϊκής Ενότητας, αν πραγματικά και σε βάθος ενδιαφερόμαστε για την υπόθεση μιας μεγάλης κοινωνικής αλλαγής, δεν πρέπει να παρασυρόμαστε μόνο από τον θόρυβο του πολιτικού σκηνικού, αλλά, είναι απαραίτητο να βρίσκουμε με επιμονή τις ήσυχες εκείνες στιγμές και περιόδους που μας επιτρέπουν να συλλογιζόμαστε προσεκτικά και με ένταση πάνω στο ζήτημα των ιδεών. Πολύ περισσότερο που:

Κατά δεύτερον, η μεγάλη κρίση του καπιταλισμού, που ξέσπασε το 2008, δεν φαίνεται να οδηγεί σε πολιτική κατάρρευση του καπιταλισμού. Δεν έχει υπάρξει μια συνολική πολιτική αντίληψη ή ένα κατάλληλο μίγμα αντιλήψεων και πρακτικών ικανών να οδηγήσουν σε πολιτική ήττα το σύστημα εξουσίας. Ωστόσο, τα κινήματα διαμαρτυρίας και εξέγερσης που εμφανίσθηκαν στις πλατείες της Ευρώπη, καθώς και το Occupy Wall Street, στις ΗΠΑ, εμφάνισαν νέες ιδέες, κυρίως στο ζήτημα της δημοκρατίας και της εσωτερικής δομής των κινημάτων, χωρίς όμως να μπορέσουν να διαμορφώσουν μια γενικότερη αφήγηση με συνεκτικότητα και ανθεκτικότητα ικανή να αντιπαραβληθεί πλήρως στο κυρίαρχο σύστημα εξουσίας. Σε αυτό το σημείο, βέβαια, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί: Όσο πιο ολοκληρωμένη, πλήρη και χωρίς αντιφάσεις προγραμματική αφήγηση επιζητούμε, τόσο αυξάνουμε τον κίνδυνο της γραφειοκρατικής οργάνωσης που αυτά τα κινήματα ξόρκισαν.

Σημειώνω ακόμη ότι σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής έχουν υπάρξει επιμέρους κινήσεις και αφηγήσεις, με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ιδέες,  κριτικές προς το καπιταλιστικό μοντέλο, ακόμη και αν δεν το αμφισβητούν ευθέως και πλήρως.

Δεν υπάρχει επομένως καμιά αμφιβολία ότι χρειαζόμαστε νέες ιδέες. Στην πραγματικότητα αυτές έχουν αρχίσει, με διάφορους τρόπους, περισσότερο ή λιγότερο θορυβώδεις, ήδη, να σχηματίζονται. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονισθεί ότι οι ευθύνες της αριστεράς είναι μεγάλες: Αν η αριστερά θεωρήσει ότι οι κλασσικές δικές της ιδέες είναι η αρχή και το τέλος των αντισυστημικών και αντικαπιταλιστικών αφηγήσεων, τότε θα διαπράξει ολέθριο και τραγικό λάθος. Η αριστερά οφείλει, αντίθετα, δηλαδή χωρίς καμιά αλαζονεία, που άλλωστε δεν δικαιολογείται από την πολιτική της πραγματικότητα, να συνομιλήσει και να συνδιαλλαγεί με τα νέα κινήματα και τις νέες ιδέες, χωρίς καμιά διάθεση να ηγεμονεύσει. Πριν απ’ όλα οφείλει να ανοίξει καλά τα αυτιά και τα μάτια της και να συνειδητοποιήσει ότι αυτά υπάρχουν.  

Η ΛΑΕ και η στρατηγική δημιουργίας νέων ιδεών

Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν εμφανίστηκε καμιά νέα ιδέα. Ειδικά μετά το 2012 αφενός μεν η κυρίαρχη κομματική ομάδα ενδιαφερόταν μόνο για ιδέες κυβερνησιμότητας, αφετέρου οι πιο ριζοσπαστικές τάσεις και ομάδες περιχαρακώθηκαν στις δικές τους κλασικές ιδέες, τις εκ του αποτελέσματος ανεπαρκείς.

Σε αυτό το σημείο θέλω ξεκάθαρα να μου επιτρέψετε να πω τη γνώμη μου:

Αν η Λαϊκή Ενότητα ή ο χώρος αυτός που σε αυτή τη φάση προσπαθεί να συγκροτηθεί κάτω απ’ αυτό το όνομα, δεν μπορέσει να γίνει, ανάμεσα στα άλλα, και χώρος παραγωγής και παρουσίασης νέων ιδεών, τότε θεωρώ ότι δεν έχει καμία πιθανότητα να γίνει μοχλός βαθιών κοινωνικών αλλαγών, τέτοιων που να συνάδουν με τη σύγχρονη κατάσταση, από άποψη οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική, των κοινωνιών δυτικού τύπου.

Γεννιέται επομένως, με βάση αυτή τη γνώμη, και το επόμενο πρακτικό και πιεστικό ερώτημα:

Τι μπορεί να γίνει ώστε η Λαϊκή Ενότητα να διεγείρει την εμφάνιση νέων συναρπαστικών ιδεών;

Η απάντηση που προσπαθώ να δώσω είναι, κατά τη γνώμη μου, αυτή:

Η Λαϊκή Ενότητα πρέπει, η ίδια, να παρουσιάσει σε στρατηγικούς τομείς, νέες συναρπαστικές αφηγήσεις, τέτοιες που:

Αφενός μεν, θα προσκαλέσουν ιδιαίτερα δημιουργικούς ανθρώπους που αυτή τη στιγμή, με το δίκιο τους,  είναι εξαιρετικά καχύποπτοι και κριτικοί στις οργανωμένες πολιτικές προσπάθειες

Αφετέρου δε, θα τείνει να προκαλέσει στην ελληνική κοινωνία (και όχι μόνο σε αυτή) ένα κύμα νέας σκέψης και νέων ιδεών αντισυστημικού τύπου.

Τέτοιοι στρατηγικοί τομείς, που οι πρώτοι δύο περιλαμβάνονται ήδη στη Προγραμματική Διακήρυξη της Λαϊκής Ενότητας, είναι:
 
Α. Ο τομέας της δημοκρατίας.

Στην Προγραμματική Διακήρυξη της Λαϊκής Ενότητας, το πρόβλημα της δημοκρατίας βρίσκεται στο τέλος και καταλαμβάνει ελάχιστο χώρο σε σχέση με το υπόλοιπο κείμενο και ειδικά σε σχέση με το οικονομικό πρόβλημα. Ακόμη, ενώ για το οικονομικό πρόβλημα υπάρχουν συγκεκριμένες θέσεις, για το ζήτημα της δημοκρατίας δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη θέση! Ωστόσο υπάρχει μια ενθαρρυντική αναφορά σε «μια νέα, προωθημένη Δημοκρατία» και θέλω να πιστεύω ότι μετεκλογικά θα ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για να καλυφθεί αυτό το κενό που φαντάζει αδιανόητο. Και είναι αυτό το κενό πολύ περισσότερο αδιανόητο γιατί έχει υπάρξει το κίνημα των Πλατειών που έθεσε στο επίκεντρο του το ζήτημα μιας Πραγματικής ή «προωθημένης» δημοκρατίας. Εδώ μπορείτε να δείτε ένα σώμα προτάσεων εμπνευσμένων από τις Πλατείες: ΠΡΟΣ ΤΗ ΛΑΪΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
 
Β. Ο τομέας της «οικονομικής ανασυγκρότησης».

Στον τομέα αυτό, στη περίπτωση μιας ριζοσπαστικής διακυβέρνησης, θα αντιμετωπίσουμε μια εξαιρετικά δύσκολη και σύνθετη κατάσταση και θα είναι ανάγκη να είμαστε εξαιρετικά εφευρετικοί και δημιουργικοί. Ακολουθώντας τις παραδοσιακές αριστερές αφηγήσεις, η Προγραμματική Διακήρυξη ρίχνει το βάρος της στην «βιομηχανική και αγροτική παραγωγή». Ωστόσο θεωρώ ότι μπορεί να υπάρξουν και άλλοι πυλώνες ανάπτυξης, εκτός αυτών των παραδοσιακών δύο, που θα συνοδευτούν με νέες ριζοσπαστικές συναρπαστικές αφηγήσεις.
 
Γ. Μια ζωή άξια να τη ζει κανείς.

Ένα θεμελιώδες συστατικό «της ζωής που αξίζει κανείς να τη ζήσει», είναι το δικαίωμα στην ευτυχία. Εδώ υπάρχει ένα καλό ερώτημα (ανάμεσα σε άλλα). Ας υποθέσουμε ότι κατατροπώνουμε την ανεργία. Ας υποθέσουμε, με μια υπερβατική υπόθεση, ότι κανένας δεν είναι άνεργος και ότι όλοι εργάζονται. Είχε συμβεί και στις κοινωνίες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» αυτό. Θα είμαστε τότε ευτυχισμένοι; Ή για να το πούμε και διαφορετικά: Η εργασία σαν σημαντικός διαμορφωτής της ψυχικής διάθεσης μας, πως μπορεί να ενεργήσει θετικά; Μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι στην εργασία, κάτι που πυροδοτεί γενικότερα την ευτυχία στη ζωή μας, και κάτω από ποιες προϋποθέσεις;

Τέτοια ερωτήματα ουσιαστικά αφορούν αντικαπιταλιστικές θεωρίες επιχείρησης και αντικαπιταλιστικές θεωρίες εργασίας. Το πρόβλημα όμως είναι αυτό: Συνήθως απέναντι σε εκτεταμένες, πολύπλευρες και λεπτομερείς φιλοκαπιταλιστικές θεωρίες επιχείρησης και εργασίας, οι αντικαπιταλιστικοί χώροι έχουν να παρουσιάσουν μόνο αυτό: Ένα τίτλο που λέει ότι καπιταλιστές δεν θα υπάρχουν, στη συνέχεια, στην καλύτερη περίπτωση, ένα υπότιτλο που λέει «αυτοδιαχείριση» και μετά το απόλυτο κενό.

Στο πρόβλημα της ευτυχίας στην εκπαίδευση, εκεί, πράγματι, υπάρχουν πολλές επεξεργασίες.

Να όμως και ένα άλλο, σκανδαλιστικό, ερώτημα: Πως μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι μέσα από την πολιτική μας συμμετοχή. Εναλλακτικά ο τίτλος θα μπορούσε να είναι «ευτυχία και δυστυχία στους πολιτικούς χώρους».

Υπογραμμίζω ότι, κατά τη γνώμη μου, οι αφηγήσεις της ευτυχίας μπορούν να γίνουν εξαιρετικά ριζοσπαστικές και συναρπαστικές αφηγήσεις.
 
Τελικά…

Τελικά, έχουμε πολλά να κάνουμε πριν, με αξιώσεις, θέσουμε πραγματικά και όχι στα λόγια, το ζήτημα της βαθιάς κοινωνικής αλλαγής. Στο κείμενο αυτό προσπάθησα να μιλήσω για τη σημασία της δημιουργίας ενός περιβάλλοντος που θα ευνοήσει την εμφάνιση νέων ιδεών και νέων συναρπαστικών αφηγήσεων. Η δημιουργία αυτού του περιβάλλοντος είναι μια καθαρά πολιτική απόφαση και θα έχει να αντιμετωπίσει τη δύναμη της παράδοσης, της συνήθειας και της αδράνειας, που άλλωστε υπάρχουν και μέσα στον καθένα μας.

Ωστόσο, πιστεύω ότι οι άνθρωποι που συμμετέχουν στο χώρο της Λαϊκής Ενότητας είναι αποφασισμένοι και λόγω των οδυνηρών πολιτικών εμπειριών να ξεκινήσουν, αν χρειαστεί, ακόμη και από την αρχή.

Πιστεύω βαθιά ότι το φωτεινό παράθυρο του μέλλοντος είναι ανοικτό. Φτάνει να κοιτάξουμε προς αυτό και όχι προς τις σκοτεινές γωνιές του δωματίου. 

_{Πηγή: Iskra}