Θα υποταχθεί το κοινό μας συμφέρον στη μικροπολιτική σκοπιμότητα;

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές,  το εκκρεμές της διαπραγμάτευσης κλίνει και πάλι προς την πλευρά της ρήξης. Πριν δυο μέρες όλα έδειχναν συμφωνία.

Συνηθισμένα πράγματα. Θα εξαντληθούν όλα τα όρια. Αποκλείεται να υπάρξει λύση πιο πριν. Όποια και αν είναι αυτή. Η λιτότητα έχει τελειώσει,  άρα είτε εντός, είτε εκτός του ευρώ κερδισμένοι θα είμαστε. Αρκεί να μη φαγωθούμε μεταξύ μας (όπως μας συμβουλεύει Κ. Χ. Μύρης με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη).

Στην περίπτωση ρήξης, το απίθανο τρίο των θεσμών και ο γνωστός μπλοφαδόρος  κ. Σόιμπλε θα κληθούν να απαντήσουν στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη πώς αποδείχθηκαν τόσο λίγοι, πώς κατάφεραν να γκρεμίσουν το –πράγματι σαθρό, αλλά ακόμα χρήσιμο- οικοδόμημα του ευρώ, παρόλο που είχαν τη γνώση της Lehman Brothers και είχαν προειδοποιηθεί εγκαίρως και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Δυστυχώς, αυτά συμβαίνουν όταν τοποθετεί κανείς το μικροπολιτικό συμφέρον του πάνω από εκείνο της μεγάλης μάζας των λαών της Ευρώπης.

Εμείς, αφήνοντας στην άκρη τον οικονομικό δογματισμό, υποθέτουμε ότι την τελευταία στιγμή οι «θεσμοί» θα αναλάβουν την ιστορική ευθύνη τους. Ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε μια αμοιβαία επωφελή λύση για το ύψος του πλεονάσματος, χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο της θεωρίας παιγνίων. Με απλά εργαλεία ας δούμε με τι μοιάζει ποσοτικά μια καλή συμφωνία, για πόσα χρήματα μιλάμε.

Αναλυτικά το υπόδειγμα μπορεί να το δει κανείς εδώ. Καταλήγουμε στην εξής λύση για το πλεόνασμα s:

S = (1-γ)[α+(1-β)Τ+C+I+NX-(1-β)d1]+γd2

Λένε ότι η κάθε εξίσωση μειώνει κατά 50%  τον αριθμό των αναγνωστών, ωστόσο η εμφάνιση της συγκεκριμένης ήταν αναγκαία. Ελπίζουμε να μας συγχωρεθεί αυτό.

Επεξηγούμε τα σύμβολα.

γ : η διαπραγματευτική ισχύς της Ελλάδας. Άγνωστη. Μπορεί να εκτιμηθεί. Θα το δούμε στη συνέχεια.

α: Η αυτόνομη κατανάλωση των νοικοκυριών. Δηλαδή το τι ξοδεύεται ανεξάρτητα από το εισόδημα. Μπορεί να υπολογιστεί εφόσον έχουμε μια εκτίμηση για την Οριακή Ροπή προς Κατανάλωση . Το μέγεθος αυτό, αν και ακούγεται εξωτικό, μας λέει απλώς, πόσα από τα χρήματα που βγάζουμε ξοδεύουμε. Όχι από τις πιθανές αποταμιεύσεις, αλλά τι μέρος από το κάθε ένα ευρώ που εισπράττει ο «μέσος άνθρωπος» ξοδεύει. Τόσο η εμπειρία μας, όσο και η οικονομική θεωρία μας λένε ότι σε περιόδους λιτότητας και κρίσης -όπως αυτή που διανύσαμε το 2014- τα ξοδεύουμε σχεδόν όλα και μάλιστα δεν μας φτάνουν. Με τα λόγια του Κέινς: «σε περιόδους  ύφεσης, η ΟΡΚ τείνει στη μονάδα». Εμείς, για να μην μεροληπτήσουμε υπέρ των συμφερόντων της χώρας, θα «μεροληπτήσουμε» εναντίον τους, θέτοντας την Οριακή Ροπή προς Κατανάλωση ίση με το 0,7. Με αυτό το δεδομένο προκύπτει ότι η αυτόνομη κατανάλωση α, ήταν ίση με 10,75 δισεκ. Ευρώ.

(1-β): Με β, συμβολίζουμε την ΟΡΚ, όπως είπαμε είναι ίση με 0,7. Άρα το 1 μείον β γίνεται ίσο με 0,3.

T: Τα συνολικά έσοδα από φόρους. Ανήλθαν στα 78,8 δισεκ. Ευρώ το 2014.

C:  H συνολική κατανάλωση, η οποία υπολογίστηκε για το 2014 στα 81,72 δισεκ. Ευρώ.

Ι: Το ύψος των επενδύσεων ήταν 22,69 δισεκ. Ευρώ.

NX: Το εμπορικό ισοζύγιο, με άλλα λόγια η διαφορά μεταξύ εξαγωγών και εισαγωγών που ήταν ίση με -3,5 δισεκ. Ευρώ. Το μείον μπροστά έχει το νόημα του ελλείμματος:  το ύψος των εισαγωγών ήταν μεγαλύτερο από εκείνο των εξαγωγών.

d1 : Το ΑΕΠ της επόμενης μέρας για την Ελλάδα σε περίπτωση διαφωνίας, ρήξης με τους δανειστές. Άγνωστη ποσότητα, βέβαια, για το λόγο αυτό πρέπει να κάνουμε μια εκτίμηση. Οι Borensztein και Panizza βρήκαν ότι μετά από χρεοκοπία του δημοσίου παρατηρείται πτώση της τάξης του 0,6% στο ΑΕΠ. Ωστόσο αν αυτή συνοδευτεί και από χρεοκοπία των τραπεζών, τότε η πτώση φθάνει στο 2,2%. Για την περίπτωση της χώρας μας ας δεχθούμε ότι θα πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, ας δώσουμε την τιμή 5%, προκειμένου να μελετήσουμε ένα ιδιαίτερα αρνητικό σενάριο.

d2 : Το ποσό που θα εισπράξουν οι δανειστές σε περίπτωση ρήξης. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, αφού δεν θα υπάρχει  δανεισμός από τη χώρα μας, αλλά, από την άλλη πλευρά, καμία δυνατότητα για πληρωμή. Υποθέτουμε ότι είναι ίσο με μηδέν, λοιπόν.

Καθώς η διαπραγματευτική ισχύς της Ελλάδας είναι ένα ζήτημα που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, ας υιοθετήσουμε το χειρότερο δυνατό σενάριο, εκείνο που λέει ότι πλησιάζει στο μηδέν. Τότε, αντικαθιστώντας όλα τα παραπάνω μεγέθη προκύπτει ένα πλεόνασμα ύψους 2,23 δισεκ. Ευρώ, που ως ποσοστό του ΑΕΠ του 2014, ισούται με το 1,23%.

Υποθέτοντας ότι θα υπάρξει συμφωνία το 2015, τότε αναμένουμε βελτίωση των οικονομικών μεγεθών μας. Συνεπώς, βάσει του συγκεκριμένου υποδείγματος η συμφωνία για το πλεόνασμα θα έχει αυξητικές τάσεις στα επόμενα χρόνια. Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια συμφωνίας και η ελληνική πρόταση δεν βρίσκεται μακριά από ένα θεωρητικό σημείο ισορροπίας.

Σαφώς και οποιοδήποτε παίγνιο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πραγματικότητα. Άλλωστε, νομίζουμε ότι είναι σαφές πως μια καλή συμφωνία ευνοεί οικονομικά τόσο την ΕΕ όσο και τη χώρα μας. Ακόμα και η τρέχουσα πρόταση της Ελλάδας, που βρίσκεται τόσο μακριά από τους αρχικούς της στόχους, δεν είναι τόσο κακή. Το ζήτημα είναι ότι υπάρχει πολιτικό κόστος για το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα αλλά και για την –μόνο κατ όνομα πλέον- Σοσιαλδημοκρατία.

Παρόμοια κόμματα με τον ΣΥΡΙΖΑ απειλούν την παντοκρατορία τους σε πολλές άλλες χώρες-μέλη. Ωστόσο η δύναμη της Γερμανίας είναι και η αδυναμία της. Ναι μεν είναι η ισχυρότερη χώρα της ΕΕ και αυτό το γεγονός τις χαρίζει τεράστια διαπραγματευτική ισχύ, από την άλλη ό,τι κάνει επιδρά στο σύνολο του ευρωοικοδομήματος. Εν ολίγοις, ο Γερμανός ηγεμόνας δεν έχει δυνατότητα λεπτών χειρισμών. Είτε θα προβεί σε έναν έντιμο συμβιβασμό, είτε θα μάθει τι εστί Πύρρειος νίκη.

Παραπομπές

Βαρουφάκης Γιάνης [2007], Θεωρία Παιγνίων, Gutenberg 2007
IΙνστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ [2011], Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα και την Ευρώπη το 2011
Κλάιν Ναόμι [2007], Το δόγμα του σοκ, εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη 2007
Κουβελάκης Στάθης και Λαπαβίτσας Κώστας [2012], Κρίση και Αριστερή διέξοδος, εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη 2012
Alessandrini Pietro, Fratianni Michele [2009] , Resurrecting Keynes to Stabilize the Interna-
tional Monetary System, 10 January 2009, Open Economy Review, Springer online.
Ameco, EU’s data website, https://ec.europa.eu/economy _nance/ameco/user/serie/Selectserie.cfm
Aumann, Hart (editors) [1994], Hanbook of Game Theory with Economic Applications, 1994
Elsevier
Borensztein Eduardo and Panizza Ugo, The Costs of Sovereign Default. IMF Sta_ Papers, Vol.56, No. 4, pp. 683-741, 2009.
Economy watch, https://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Greece/
Keynes John Maynard, The General Theory of Employment Interest and Money
Lapavitsas Kostas et al [2011], Breaking up?, RMF Occasional Report 3, November 2011
Laskos Christos , Tsakalotos Euclid [2013] , Crucible of Resistance, September 10, 2013
Nash John F. [1996], Essays on Game Theory, London 1996, Biddles Limited

* Κώστας Παπαπαναγιώτου μαθηματικός,  M.sc. Οικονομική θεωρία και πολιτική