Ο ευρωπαϊκός χάρτης στις αρχές του 20ου αιώνα, τόσο ο γεωγραφικός όσο και ο κοινωνικο – πολιτισμικός, ήταν πολύ διαφορετικός από τον σημερινό. Σε κάποια του σημεία, τουλάχιστον,  γιατί οι ανακατατάξεις σε αυτήν την Γηραιά Ήπειρο τείνουν να ακολουθούν αναπάντεχες μεν αλλά ιστορικά προδιαγεγραμμένες πορείες και οι μεταλλάξεις αλλά και οι συμμαχίες κάνουν κύκλους επαναλαμβανόμενους μέσα στους αιώνες.

Έτσι για παράδειγμα ένας Εβραίος γεννημένος στην Πράγα το 1883, θα ανήκε στην γερμανόφωνη μειονότητα μιάς χώρας που αποτελούσε κομμάτι της ισχυρής Αυστρο-Ουγγαρίας,οι κατοικοί της οποίας μιλούσαν Τσέχικα στην πλειονότητα τους ενώ η επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας ήταν τα Γερμανικά. Θα βίωνε δηλαδή πολιτισμικά ένα πολύ αντιπροσωπευτικόδείγμα της ευρωπαϊκής ύπαρξης: μέλος μιαςγερμανόφωνης εβραϊκής αστικής τάξης της κεντροδυτικής Ευρώπης που κανείς, Τσέχος, Πρώσος ή Αυστριακός, δεν ήθελε πραγματικά.

Στο πρόσωπό του κανείς μπορεί να διακρίνει όλο αυτό το κοινωνικό, θρησκευτικό, εθνικό και γλωσικό συνοθύλευμα που ήταν η Ευρώπη πριν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και η Συμφωνία της Γιάλτας αλλάξουν τα δεδομένα. Η πτώση της ΕΣΣΔ άλλαξε και πάλι ριζικά τον πολιτικό και γεωγραφικό χάρτη και η νέα Ευρώπη που προέκυψε βασίστηκε σε πολύ πιο εθνικιστικές και «πατριωτικές» βάσεις, με ο,τι αυτό συνεπάγεται.

Έτσι λοιπόν ο Φραντς Κάφκα, ο γερμανόφωνος εβραίος Τσέχος, ο εσωστρεφής,εξπρεσιονιστής και αναρχικός συγγραφέαςτων αρχών του προηγούμενου αιώνα, έζησε την Ευρώπη στην πιο χαρακτηριστική μορφή της.Και,όπως έλεγε ο ίδιος, αναγκάστηκε να σταθεί στην διασταυρωση ενός τριπλού αδιεξόδου: «Της αδυναμίας να μην γράφει, της αδυναμίας να γράφει Γερμανικά και της αδυναμίας να γράφει διαφορετικά». Αυτήν την ιστορική πραγματικότητα, αλλά και μια βασανιστική και πολύπλοκη προσωπική πραγματικότητα, ο Κάφκα αποτύπωσε στα γραπτά του, αφήνοντας πίσω του κάποια από τα πιο σημαντικά και εμβληματικά λογοτεχνικά έργα του προηγούμενου αιώνα, έργα που άσκησαν – και ακόμα ασκούν – σημαντική επιρροή τόσο στην παγκόσμια λογοτεχνία όσο και στη σύγχρονη σκέψη γενικότερα.

Μια απόπειρα παραλληλισμού, μάλιστα, με την σημερινή ευρωπαϊκή πραγματικότητα δεν θα ήταν εντελώς αδικαιολόγητήή αιρετική έστω κι αν πολλοί αρνούνται να δώσουν πολιτική διάσταση στα γραπτά του Κάφκα. Ο πειρασμός, όμως, είναι μεγάλος και αρκεί μια, έστω και νοητή, βόλτα στα στενά και δαιδαλώδη μεσαιωνικά δρομάκια της Πράγας, της πόλης αυτής που τον ανέθρεψε, για να κατανοήσει κανείς την σκοτεινή καφκική διαδρομή της σκέψης αλλά και να αναλογισθεί το πόσο επίκαιρη είναι αυτή. Είναι λές και η πόλη, η μαγική μυστηριακή και μυστηριώδης αυτή πόλη με τις πολλές κρυμμένες πτυχές, μετουσιώθηκε στο έργο του Κάφκα σε κάτι πολύ παραπάνω από μια χωροταξική πραγματικότητα και έγινε μια κοινωνική,υπαρξιακή, λαβυρινθώδης και συχνά αδιέξοδη αναζήτηση.

Στη «Δίκη» αλλά και στον «Πύργο» ο Κ. – ο απλός καθημερινός άνθρωπος – έρχεται αντιμέτωπος με ένα παντελώς αδιέξοδο και ακατανόητο σύστημα  -πολιτικό, δικαστικό, γραφειοκρατικό, κρατικό – παγιδευμένος, όπως στους εφιάλτες, σε μια αέναη προσπάθεια να κατανοήσει και να ελέγξει αυτά που του συμβαίνουν χωρίς ξεκάθαρο λόγο ή απτό αποτέλεσμα. Βαθειά υπαρξιακά αλλά και πολιτικά, τα δύο αυτά μυθιστορήματα αντικατοπτρίζουν απόλυτα, έναν ολόκληρο αιώνα μετά που γράφτηκαν, την σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Οι ευρωπαίοι πολίτες, χαμένοι μέσα στη δίνη των παιχνιδιών εξουσίας των οικονομικά ισχυρών και της νεοφιλελευθερης πολιτικής που προωθούν οι όλο και πιο δεξιές κυβερνήσεις των κραταιών κρατών – μελών, αποξενωμένοι από τα κέντρα λήψεως αποφάσεων και αντιμέτωποι με το ολοένα αυξανόμενο δημοκρατικό έλλειμμα σε ευρωπαϊκό αλλά και κρατικό επίπεδο, δεν διαφέρουν πολύ από τον Καφκικό ήρωα που, χαμένος μέσα στους δαιδαλώδεις, εφιαλτικούς και αδιέξοδους διαδρόμους της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, προσπαθεί να ξεφύγει από την αδιευκρίνιστη και ανέλπιδη τρομαχτική πραγματικότητα που τον συνθλίβει και τον οδηγεί στην παράνοια.

Και όπως στο άλλο σημαντικό Καφκικό έργο «Μεταμόρφωση» ο ήρωας του, GregorSamsa, ξυπνάει ένα πρωί και ανακαλύπτει ότι έχει μεταμορφωθεί σε έντομοαποβάλλοντας από πάνω του κάθε ανθρώπινηυπόσταση, έτσι και η Ευρωπαϊκή Ενωση  – τόσο εκείνη που πλέον κινεί τα νήματα όσο και αυτή που απλά ακολουθεί – αν δεν αλλάξει ρότα, αν δεν γίνει μια Ευρώπη των λαών με δίκαιες, δημοκρατικές και ισότιμες πολιτικές και διαδικασίες λήψεως αποφάσεων και, κυρίως, αν δεν αντιμετωπίσει σθεναρά τα ακροδεξιά και εθνικιστικά «κινήματα» που λειτουργούν μέσα στους κόλπους της, τότε οδηγείται με σίγουρα βήματα σε μια παρόμοια – καφκική –απάνθρωπη μεταμόρφωση.

Είναι και αυτό – η σημερινη μορφή της ΕΕ – ένα σοβαρό διακύβευμα των επερχόμενων ευρωεκλογών και ο σύγχρονος ευρωπαίος πολιτής πρέπει να αντισταθεί και να αρνηθεί με όλες του τις δυνάμεις τον ρόλο του υποταγμένου καφκικού ήρωα που ορισμένοι προσπαθούν να του επιβάλλουν.