Δύο εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις σχετικά με την ισόβια κάθειρξη που επιβλήθηκε στον πρώην δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Βασίλη Παπαγεωργόπουλο, για την υπόθεση της υπεξαίρεσης στα ταμεία του δήμου, εκφράζουν οι νομικοί, Κλειώ Παπαπαντολέων και Γιάνης Κωνσταντίνου, στα Ενθέματα.

Ads

Σύμφωνα με την Κλειώ Παπαπαντολέων, παρά το «επιτέλους δικαιοσύνη», ουσιαστικά δεν έχουν επιστραφεί χρήματα στον δήμο Θεσσαλονίκης ενώ ο «δύσοσμος ιός του ακροδεξιού κανιβαλισμού» κατάφερε να μολύνει κι άλλο την ελληνική κοινωνία. Αντίθετα, ο Γιάννης Κωνσταντίνου, η απόφαση συνοδεύτηκε από  πληρέστατη ανάγνωση της αιτιολογίας και του σκεπτικού της.

Διαβάστε παρακάτω την επιχειρηματολογία των δύο νομικών επί του θέματος:

Κλειώ Παπαπαντολέων: Ο αναποτελεσματικός μπαμπούλας των ισοβίων

Οι καταδίκες σε ισόβια των τριών του Δήμου Θεσσαλονίκης αφήνει μια γεύση αμηχανίας, παρά το ότι κάποιοι αναφώνησαν «επιτέλους, δικαιοσύνη». Σε αυτό το «επιτέλους» όμως κρύβεται και η απλή παραδοχή ότι η δικαιοσύνη πάσχει.  Δεν λέω, φυσικά, ότι δεν χρειαζόταν η καταδίκη. Τουναντίον: κάποια στιγμή οι καταχραστές του δημόσιου χρήματος που πούλαγαν χρηστοήθεια και κοσμική ανωτερότητα πηγαίνουν –και αυτοί, μαζί με όλους τους κατατρεγμένους, Έλληνες και μη– φυλακή. Αλλά αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Πήρε ο Δήμος Θεσσαλονίκης πίσω κανένα ευρώ από τα κλεμμένα; Μήπως επειδή πολιτικά, ιδεολογικά και αισθητικά αποστρεφόμαστε τους κομψευάμενους λιμοκοντόρους της βαριάς σαλονικιώτικης Δεξιάς αυτό δικαιολογεί τα ισόβια; Ή μήπως το βλέπουμε συμψηφιστικά, «αφού βάζουν χειροπέδες στους “δικούς” μας ας βάλουν και στους “δικούς τους” μια φορά»;

Ο Ν. 1608/1950, με τον οποίο καταδικάστηκε η ομάδα Παπαγεωργόπουλου, προβλέπει ότι «αν συντρέχουν ιδιαζόντως επιβαρυντικές περιστάσεις, ιδίως αν ο ένοχος εξακολούθησε επί μακρό χρόνο την εκτέλεση του εγκλήματος ή το αντικείμενό του είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, επιβάλλεται η ποινή της ισόβιας κάθειρξης». Με δεδομένο ότι προφανώς συνέτρεχαν και τα δύο στοιχεία, ο μόνος τρόπος  να έσπαγαν τα ισόβια ήταν πράγματι το ελαφρυντικό  του προτέρου εντίμου βίου που απορρίφθηκε. Σε κάθε περίπτωση πάντως, αυτό που «διαβάζουμε»  κάτω από την απόφαση είναι: Επειδή ούτε έχουμε ούτε μας ενδιαφέρει να αποκτήσουμε ως πολιτεία μηχανισμούς πραγματικού ελέγχου και λογοδοσίας, διαφάνειας και έγκαιρης διάγνωσης της διαφθοράς, εμείς,  οι δικαστές, όταν τυχόν μας φέρετε ενώπιόν μας κάποιο πολιτικό «πτώμα», τότε (και μόνο τότε) με σιδηρά πυγμή θα το αποτελειώνουμε, λέγοντας στους πολίτες: Να μην κοιμάστε ήσυχοι, παρά μόνο όταν ακούτε τα ισόβια και τίποτα λιγότερο.

Ωστόσο, ο Ν. 1608 εφαρμόζεται επί 63 έτη και έχει αποτύχει παταγωδώς. Όλα αυτά τα χρόνια, το οικονομικό αδίκημα σε βάρος του δημοσίου άνθησε. Ας μην ξεχνάμε ότι λίγα χρόνια πριν, σε ισόβια, με τον ίδιο νόμο, καταδικάστηκαν και οι πρυτανικές αρχές του Παντείου, και αυτό δεν φάνηκε να σταματάει τον Παπαγεωργόπουλο και την ομάδα του.

Στην Ελλάδα έχουμε μια τάση να θεωρούμε ότι ο μπαμπούλας της εξοντωτικής ποινής είναι η σωτηρία των πάντων. Έτσι έχουμε, αναλογικά, τον μεγαλύτερο αριθμό ισοβιτών στις ελληνικές φυλακές, σε σχέση με τα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ. Αυτό είναι ανθρωποφαγία, η οποία δεν αιτιολογείται ούτε από το ότι τα «ισόβια δεν είναι πραγματικά ισόβια».

Στην παρούσα υπόθεση, δεν μπορεί να  μας αφήνει αδιάφορους ότι τόσα χρόνια η ομάδα του «δικού μας δημάρχου» υπεξαιρούσε και οι εσωτερικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί ή το Ελεγκτικό Συνέδριο κοιμόνταν. Αυτό είναι  και το πραγματικό θέμα: τι διοίκηση έχουμε, ποιος την ελέγχει,  πώς μπορούμε να τη βελτιώσουμε. Όλα όμως αυτά θάβονται ως ελάσσονα ζητηματάκια, αφού ήρθε η εσχάτη των ποινών  να καθησυχάσει το πόπολο.

Με αφορμή την υπόθεση αυτή, πρέπει να φωνάξουμε ότι ο Ν. 1608 (ο οποίος στην πρώτη του εκδοχή μάλιστα προέβλεπε την καταδίκη σε θάνατο), είναι όχι απλώς ακραίος αλλά και αναποτελεσματικός. Οι κοινωνίες δεν βελτιώνονται με διαρκώς αυστηρότερες, αλλά με αναλογικές ποινές. Με θεσμούς διαφάνειας και λογοδοσίας, με ελεγκτικούς μηχανισμούς που λειτουργούν αποτελεσματικά. Να πούμε ότι το ζήτημα για ένα δημοκρατικό και φιλελεύθερο κράτος δικαίου αλλά και την πολιτειακή αξιοπρέπεια της χώρας μας υπό συνθήκες κρίσης δεν είναι να στείλει τα λαμόγια πολιτικούς στην παραδειγματική «κρεμάλα» του Συντάγματος, ούτε ισόβια στα Διαβατά.

Διότι αυτό, ενώ δεν θα πετύχει να αλλάξει τις συνήθειές τους, πετυχαίνει κάτι πολύ χειρότερο: μολύνει κι άλλο την ελληνική κοινωνία με τον δύσοσμο ιό του ακροδεξιού κανιβαλισμού.
 
Γιάννης Κωνσταντίνου: Μια δικαστική κρίση που πείθει
 
Κανένας δεν θεωρείται ένοχος μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο· και το αντίθετο θεωρείται ότι έχει αποδειχθεί όταν αυτός καταδικάζεται αμετάκλητα. Μέχρι την αμετάκλητη κρίση, δηλαδή μέχρι την απόφαση του Αρείου Πάγου, μπορεί να μην είμαστε σίγουροι για τον ένοχο, γνωρίζουμε όμως, κατά κανόνα, ποιο είναι το έγκλημα. Στην υπόθεση Παπαγεωργόπουλου το έγκλημα είναι η μεγαλύτερη σε μέγεθος (17 εκατομμύρια ευρώ) και χρονική διάρκεια (επί 12 χρόνια) υπεξαίρεση στην ιστορία του ελληνικού κράτους. Αντικείμενο της υπεξαίρεσης είναι τα χρήματα των ασφαλιστικών ταμείων (δηλαδή λεφτά που λείπουν από συντάξεις και υγειονομικές παροχές), τα οποία μέχρι την καταβολή τους στα ταμεία βρίσκονταν στα χέρια προσώπων που υπηρετούσαν ή διοικούσαν το Δήμο Θεσσαλονίκης.

Δεν χρειάζεται επιχειρηματολογία για την πολιτική διάσταση μιας τέτοιας υπεξαίρεσης: στην πραγματικότητα, συνιστά μια εκτροπή από τη δημοκρατική ομαλότητα. Οι δημοκρατικοί θεσμοί αυταπόδεικτα υπονομεύονται όταν δεν μπορούν να υπερασπιστούν τα δημόσια αγαθά.

Το πρώτο ερώτημα είναι αν ορθά ο νόμος προβλέπει για μια τέτοια συμπεριφορά την ποινή των ισοβίων. Η απάντησή μου είναι κατηγορηματικά θετική, επειδή (και για όσο διάστημα) η ελληνική νομοθεσία προβλέπει συγχρόνως ότι ποτέ η ισόβια καταδίκη δεν σημαίνει ότι ο καταδικασμένος θα μείνει στη φυλακή για όλη του ζωή. Η πρόβλεψη είναι ορθή, γιατί έτσι το δικαιικό μας σύστημα δεν εξομοιώνει την ισόβια καταδίκη με τη θανατική ποινή, αφού αφήνει το περιθώριο επιβεβαίωσης της αποτελεσματικότητας του ποινικού σωφρονισμού. Άρα, στην περίπτωση Παπαγεωργόπουλου η ισόβια καταδίκη σημαίνει ότι το δικαστήριο έκρινε –εντός των προβλέψεων του νόμου– ότι ο κατηγορούμενος πρέπει να εκτίσει τη μεγαλύτερη δυνατή ποινή στέρησης της ελευθερίας του, η οποία όμως δεν ταυτίζεται με το σύνολο της ζωής του.

Στο υποερώτημα αν το δικαστήριο ορθά δεν αναγνώρισε στους κατηγορούμενους το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου, η νομική απάντηση είναι ότι το δικαστήριο και πάλι δεν κινήθηκε εκτός των νομοθετικών πλαισίων. Όσο κι αν σοκάρει η σύγκριση, η επιχειρηματολογία για τον πρότερο έντιμο βίο του Παπαγεωργόπουλου δεν θα άφηνε κανένα περιθώριο μη αναγνώρισης του ίδιου ελαφρυντικού στους απριλιανούς πραξικοπηματίες.

Το δεύτερο ερώτημα είναι μοιραία επικοινωνιακού τύπου: αφορά το μήνυμα μια τέτοιας καταδίκης. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, γιατί η μηντιακή ελαφρότητα νοθεύει τη συζήτηση. Σε μια δίκη που κράτησε μήνες ολόκληρους, η προ της απόφασης δημοσιογραφική κάλυψη ήταν συγκριτικά ελάχιστη. Άρα, η τωρινή συζήτηση γίνεται αποκλειστικά με όρους θυμικού και πιθανολόγησης, αφού η κοινή γνώμη –αν και θα μπορούσε– δεν είναι ενημερωμένη, παρά ελάχιστα, για το πραγματικό της υπόθεσης.

Ενδιαφέρον, όμως, παρουσιάζει ότι η συγκεκριμένη δικαστική σύνθεση έδειξε να συμμερίζεται το επικοινωνιακό ζήτημα που θα προκαλούσε με την κρίση της. Δεν είναι τυχαίο ότι, ίσως για πρώτη φορά στα δικαστικά χρονικά, απαγγέλθηκε μια απόφαση συνοδευμένη από πληρέστατη ανάγνωση (κράτησε σχεδόν δύο ώρες) της αιτιολογίας και του σκεπτικού της. Με τη στάση του αυτή, το δικαστήριο υπενθύμισε ότι η αυστηρή τήρηση των («ξεχασμένων») υποχρεώσεων για δημοσιότητα της δίκης και αιτιολογία των δικαστικών κρίσεων δίνει στον πολίτη τη δυνατότητα να κρίνει επί της ουσίας τους κρίνοντες. Προσωπικά, έχοντας ακούσει την τεκμηρίωσή της, η κρίση της με πείθει.
 
Πηγή: Ενθέματα