Η κλασική ταινία του κορυφαίου Δανού σκηνοθέτη συμπυκνώνει μέσα σε μια μέρα τη δίκη της Ιωάννας της Λωραίνης, τις αμφιβολίες της, τα βασανιστήρια, την καταδίκη της και τέλος τον θάνατό της στην πυρά, με πρωταγωνίστρια την εξαιρετική Ρενέ Φαλκονετί. Το «Πάθος της Ζαν Ντ’ Αρκ», προβάλλεται δωρεάν την Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου, στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος

Αφού οδήγησε πολλές στρατιωτικές μάχες εναντίον των Άγγλων κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου, η Ιωάννα της Λωραίνης συλλαμβάνεται κοντά στη σημερινή γαλλική πόλη Κομπιένη και, τελικά, μεταφέρεται στη Ρουέν της Νορμανδίας για να δικαστεί ως αιρετική από Γάλλους, πιστούς στους Άγγλους, κληρικούς.

Την 30ή Μαΐου 1431, η Ζαν ντ’ Αρκ ανακρίνεται από το εκκλησιαστικό δικαστήριο των Γάλλων. Οι δικαστές προσπαθούν να της αποσπάσουν δήλωση που θα αναιρέσει τον ισχυρισμό και την πίστη της ότι, τής έχει ανατεθεί αποστολή από τον Θεό για να εκδιώξει τους Άγγλους από τη Γαλλία, ωστόσο εκείνη παραμένει ακλόνητη.

Η βωβή ταινία του Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ, θεωρείται ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου, τόσο για την ερμηνεία της Ρενέ Φαλκονετί στον ρόλο της Ζαν Ντ’Αρκ, όσο για την σκηνοθεσία του Δανού δημιουργού. Στα 1500 πλάνα που απαριθμεί η ταινία, περισσότερα από 400 είναι κεντραρισμένα στο φωτεινό κι αθώο πρόσωπο της ηθοποιού, η ερμηνεία της οποίας «είναι, ίσως, η σπουδαιότερη που έχει καταγραφεί ποτέ σε φιλμ» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κριτικός Pauline Kael.

Η ταινία αποτελεί την μοναδική εμφάνιση της Ρενέ Φαλκονετί σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην μεγάλη οθόνη. Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας συνέχισε την καριέρα της στο θέατρο, διέφυγε στην Λατινική Αμερική κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και ύστερα αυτοκτόνησε.

Ο σκηνοθέτης έκανε άπλετη χρήση πολύ κοντινών πλάνων ενώ επέλεξε να κινηματογραφήσει τους κληρικούς δικαστές από χαμηλά ώστε να φαίνονται γιγάντιοι και απειλητικοί, ενώ η Ζαν Ντ’Αρκ παρουσιάζεται πάντα σε λήψεις από ψηλά, σαν λουσμένη από θείο φως.

Το «Πάθος της Ζαν Ντ’Αρκ» ήταν η μόνη ταινία του Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ γυρισμένη στη Γαλλία. Όσο μακρά ήταν η καριέρα του, τόσο σπάνια ήταν τα έργα του: δεκατέσσερις ταινίες σε πενήντα χρόνια – ένας αριθμός που μπορεί να εξηγηθεί τόσο από την απροθυμία των παραγωγών όσο και από τη σχολαστική προσοχή που έδινε στην προετοιμασία της κάθε νέας δημιουργίας του.

Ο Δανός σκηνοθέτης, παραμένει για πάντα ο κινηματογραφιστής των γυναικείων προσώπων και των βασάνων του χριστιανικού έρωτα σε μια απελπισμένη κοινωνία, όπως μαρτυρεί «Το Πάθος της Ζαν Ντ’Αρκ» του 1928, το αποκορύφωμα της έρευνας του καλλιτέχνη, στον Βωβό Κινηματογράφο.

Το γεγονός πως η ταινία διασώθηκε μέχρι τις μέρες μας, αποτελεί ένα μικρό θαύμα. Το πρώτο αρνητικό του 1928 λογοκρίθηκε από τη γαλλική κυβέρνηση και τον αρχιεπίσκοπο του Παρισιού και έπειτα καταστράφηκε σε πυρκαγιά. Στη συνέχεια, ο Ντράγιερ κατάφερε να ανασυνθέσει μια δεύτερη εκδοχή από αποκόμματα, τα οποία χάθηκαν όμως και αυτά σε μια άλλη πυρκαγιά.

Η ταινία θεωρούνταν για χρόνια χαμένη, με περιορισμένα αντίγραφα αμφίβολης ποιότητας, μέχρι το 1981, όταν βρέθηκε σε ένα ψυχιατρικό άσυλο στο Όσλο, ένα ξεχασμένο αντίγραφο του πρώτου μη λογοκριμένου αρνητικού. Χάρη σε αυτό, το 1985 η Γαλλική Ταινιοθήκη, ανακατασκεύασε την ταινία και τους μεσότιτλους, σε μια εκδοχή που πιθανώς είναι πολύ κοντά σε εκείνη που είχε μοντάρει ο σκηνοθέτης για την πρεμιέρα του 1928.

Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ / Carl Theodor Dreyer

O πιο σπουδαίος σκηνοθέτης του Kινηματογράφου της Δανίας, υπήρξε μία μοναχική προσωπικότητα. Είναι επίσης ένας από τους λίγους διεθνείς δημιουργούς, που μέσα από τις ταινίες του, εξύψωσε ένα νέο μέσο έκφρασης. Από τις ταινίες του Ντράγιερ, εφτά γυρίστηκαν στη Δανία, τρεις στη Γερμανία, δύο στη Γαλλία και μία στη Νορβηγία.

Μια από τις λέξεις κλειδιά στη δουλειά του Ντράγιερ είναι ο πόνος. Ο κόσμος του είναι γεμάτος μάρτυρες. Όμως ο πόνος και το μαρτύριο δεν είναι θεμελιώδη. Είναι μόνο συμπτώματα, αποτελέσματα που προέρχονται από άλλες αιτίες. Ο πόνος και το μαρτύριο είναι συνέπειες της αδυναμίας, κι η κακία και η επιρροή της στους ανθρώπους είναι το θέμα, που πραγματεύονται οι ταινίες του.

Ήδη από την πρώιμη ταινία στην καριέρα του, το 1921, «Φύλλα από το Βιβλίο του Σατανά», ο Ντράγιερ ασχολείται με τη δύναμη που ασκεί το κακό στο ανθρώπινο μυαλό. Επανέρχεται στην εξέταση αυτού του ζητήματος, ξανά και ξανά.

Το εικαστικό ύφος του Ντράγιερ χαρακτηρίζεται από την συνεχή και προσεκτική χρήση των κοντινών πλάνων. Οι ταινίες του είναι γεμάτες πρόσωπα. Με αυτόν τον τρόπο κατόρθωνε να αφήνει τους χαρακτήρες του να ξεδιπλώνονται, καθώς ενδιαφερόταν κυρίως για τις εκφράσεις που εμφανίζονταν ως αποτέλεσμα πνευματικής διαμάχης.

Συχνά, δινόταν έμφαση στον αργό ομαλό ρυθμό, στις ταινίες του Ντράγιερ. Είναι προφανές ότι αυτή η αναβλητικότητα προκύπτει από την επιθυμία να επισφραγίσει τη δράση με μνημειακό χαρακτήρα, παρότι αυτό θα μπορούσε να προσεγγίσει επικίνδυνα την κενή επισημότητα, τον φορμαλισμό.

To Πάθος της Ζαν Ντ’ Αρκ / The Passion of Joan of Arc
Σκηνοθεσία: Καρλ Θήοντορ Ντράγιερ / Carl Theodor Dreyer
Σενάριο: Καρλ Τέοντορ Ντράγιερ, Joseph Delteil
Πρωταγωνιστές: Ρενέ Φαλκονετί, Γιουτζίν Σιλβάν, Αντρέ Μπερλί, Μωρίς Σουτζ
Φωτογραφία: Ρούντολφ Ματέ
Μοντάζ: Marguerite Beaugé, Καρλ Τέοντορ Ντράγιερ
Έτος Παραγωγής: 1928
Χώρα Παραγωγής: Γαλλία
Διάρκεια: 110 λεπτά

Πληροφορίες:

• Κύκλος Προβολών Ciné-Club
• Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου του 2021, στις 20.00
• Auditorium Theo Angelopoulos (Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Σίνα 31)
• Ελεύθερη είσοδος, ηλεκτρονική κράτηση θέσεων στο ifg.gr
• Βωβή ταινία, μεσότιτλοι στα γαλλικά με ελληνικούς υπότιτλους

Πληροφορίες για την Είσοδο στις Εκδηλώσεις του Γαλλικού Ινστιτούτου:

• Με βάση τις οδηγίες των ελληνικών αρχών, η είσοδος στο Γαλλικό Ινστιτούτο επιτρέπεται μόνο σε κατόχους πιστοποιητικού εμβολιασμού ή πιστοποιητικού νόσησης εντός των τελευταίων 6 μηνών
• Οι ανήλικοι από 4 έως 17 ετών έχουν δυνατότητα πρόσβασης εφόσον έχουν υποβληθεί σε αυτοδιαγνωστικό έλεγχο self-test εντός των τελευταίων 24 ωρών
• Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική σε όλους τους χώρους του Γαλλικού Ινστιτούτου και καθ’ όλη τη διάρκεια των εκδηλώσεων
• Για τη διευκόλυνση της τήρησης των αποστάσεων ασφαλείας, η χωρητικότητα του Auditorium παραμένει περιορισμένη, με κάθε δεύτερη θέση κενή
• Για την είσοδο στο Γαλλικό Ινστιτούτο είναι απαραίτητη η επίδειξη εγγράφου ταυτοποίησης (αστυνομική ταυτότητα, διαβατήριο, δίπλωμα οδήγησης), καθώς και ο έλεγχος όλων των χειραποσκευών
• Το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος εφαρμόζει με σχολαστικό τρόπο τα μέτρα προστασίας και τήρησης αποστάσεων σύμφωνα με τους κανόνες του ΕΟΔΥ