Οι έλεγχοι της τρόικας για την πορεία της εξυγίανσης στην Ελλάδα δεν είναι κάτι το εντελώς κανούργιο. Στη νεώτερη ιστορία επανειλημμένα η αποτυχημένη πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων έφερνε τους δανειστές στην Αθήνα.

Ads

Επαναλαμβάνεται άραγε η ιστορία ή όχι; Το βέβαιο είναι ότι μερικές φορές μοιάζει να απομιμείται κάποιον παλιό εαυτό της. Αρκετές φορές στη νεώτερη ελληνική ιστορία επαναλήφθηκε ένα παρεμφερές έργο. Οι Έλληνες πολιτικοί σε περιόδους σχετικής ομαλότητας οδηγούσαν πολιτικά και οικονομικά τη χώρα στα άκρα, με υπερφίαλες εκστρατείες ή με ασυλλόγιστο δανεισμό, στη συνέχεια επερχόταν η καταστροφή, ήττες ή πτωχεύσεις, η χώρα επανερχόταν στην αγκάλη της στενής εξάρτησης από τους ξένους που καλούνταν να τη διασώσουν την τελευταία στιγμή. Η πολιτική δημιουργούσε κάθε τόσο τους όρους που διαιώνιζαν την σε ρητορικό επίπεδο απευκταία εξάρτηση. Να σήμερα το παράδειγμα της τρόικας, της αντιπροσωπείας των δανειστών της Ελλάδας, που αφικνείται κάθε τόσο στην Αθήνα για επιτόπιους ελέγχους των δημοσιονομικών εξελίξεων και δεν γίνεται δεκτή  μετά βαΐων και κλάδων, αλλά με σταυροκοπήματα και κατάρες. Σαν να πρόκειται για απεσταλμένους δυνάμεων κατοχής και όχι για σωτήρες που καλέσαμε εμείς, όταν η κατάστασή μας έγινε ανεξέλεγκτη.

Μια παρεμφερή περίοδο της νεώτερης ελληνικής ιστορίας υπενθύμισε πριν από λίγες μέρες στους Γερμανούς αναγνώστες της η εβδομαδιαία εφημερίδα DieZeit. Να επιστρέψουμε λοιπόν στο 1892, όταν ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης ζητά ένα ακόμη δάνειο από την Αγγλία και τη Γαλλία, αν και η Αθήνα είχε ήδη δανειστεί την τελευταία δεκαετία σχεδόν 30 εκατομμύρια στερλίνες. Το φθινόπωρο του 1892 λοιπόν το Λονδίνο στέλνει στην Αθήνα τον πρώην στρατιωτικό Εδουάρδο Λω προκειμένου να εξετάσει επιτόπου ενδελεχώς τα ελληνικά δημοσιονομικά πράγματα. Τα πράγματα παίρνουν μια τροπή που κάτι μας θυμίζει από το σήμερα. Ο Λω γίνεται ασμένως δεκτός από το κυβερνών κόμμα, αλλά η κοινή γνώμη τον εχθρεύεται ανοιχτά. Επί ένα τετράμηνο ο Βρετανός σερ εντρυφά στα κιτάπια των ελληνικών δημόσιων υπηρεσιών που μερικές φορές υπολογίζουν ακόμα και ότι το τρέχον οικονομικό έτος έχει 14 μήνες προκειμένου να συμψηφιστούν τα ασυμψήφιστα. Το πόρισμα του μνημονίου Λω κάτι μας θυμίζει από το σήμερα. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το ελληνικό δημόσιο δαπανά χρήματα, τα οποία δεν διαθέτει, ότι οι αιτίες της κρίσης έγκεινται στις στρατιωτικές δαπάνες και την κακή διαχείριση του δημόσιου κορβανά, ότι όσο πιο ανίκανο ήταν το ελληνικό κράτος να συλλέξει τους φόρους, τόσο πιο ανενδοίαστο ήταν στον άμετρο δανεισμό.
 
Εν πάση περιπτώσει ο Εδουάρδος Λω είχε ερωτευθεί τρελά στο αθηναϊκό του τετράμηνο μια καλλονή της εποχής, την Αικατερίνη Χατσοπούλου, και αποχωρώντας τον Μάρτιο του 1893 καταλήγει σε κάποιες αισιόδοξες προοπτικές, ότι η Ελλάς θα είχε εντός του 93 πρωτογενές πλεόνασμα με δαπάνες 95 εκατομμυρίων 500 χιλιάδων δραχμών έναντι εσόδων ύψους 99 εκατομμυρίων 500 χιλιάδων δραχμών. Η κατακλείδα του μνημονίου Λω θυμίζει τις διπλωματικές κατακλείδες των σημερινών εκθέσεων της τρόικας, τηρουμένων πάντα των αναλογιών: «Η Ελλάδα μπορεί να ελπίζει σε ένα λαμπρό μέλλον, αν λάβει κανείς υπ΄ όψιν του ότι διαθέτει εύφορη γη, ιδιαίτερα ολιγαρκείς κατοίκους και αξιόλογους ηγέτες.»  Ο Εδουάρδος Λω παντρεύτηκε την ωραία Αικατερίνη, αλλά προς μεγάλη έκπληξη των δανειστών ο Χαρίλαος Τρικούπης εδήλωνε τον Νοέμβριο του 1893: Δυστυχώς επτωχεύσαμεν!

Σπύρος Μοσκόβου