Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- ερωτήματα στα οποία δίνουν τη δική τους απάντηση γνωστές προσωπικότητες των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών. Σήμερα, δημοσιεύουμε τις απαντήσεις του καθηγητή Αγγλικής και συγγραφέα, Θεόδωρου Γρηγοριάδη.

Ads

Ποιος φταίει εδώ που φτάσαμε; Ριζώνουν βαθιά οι αιτίες και πολύ αργά για εξηγήσεις. Όμως ο καθένας μας ανιχνεύει τις χρονικές περιόδους που του αντιστοιχούν κι έτσι βλέποντας προς τα πίσω-τέσσερις δεκαετίες πριν- διαπιστώνω πόσο διαφορετικά διαμορφώθηκαν τα πράγματα. Έζησα την μεταπολίτευση ως φοιτητής και γνώρισα τη δημοκρατία όπως δεν την είχα διδαχτεί στα χουντικά σχολεία. Νέες φωνές και δράσεις μού έδιναν την εντύπωση για μια χώρα που πράγματι άλλαζε με ενθουσιασμό. Όμως σχεδόν κάθε δεκαετία παρέκκλινε από ένα καθολικό όραμα τόσο δημοκρατικό όσο και πολιτιστικό.

Εκπαίδευση χωρίς περιεχόμενο, πολιτισμός χωρίς υπόβαθρο, γρήγορος πλουτισμός, το fashion style που στηρίχτηκε πάνω στον μιμητισμό. Η δεκαετία του ογδόντα μας έδεσε χειροπόδαρα στο όραμα της Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι σπούδασα αγγλική φιλολογία και παρακολουθούσε κάθε ξένη τάση στα γράμματα και τις τέχνες ποτέ δεν πείστηκα ότι έπρεπε να παραδοθούμε με την Ευρώπη προδίδοντας τις όποιες ιδιαιτερότητές μας που στο μεταξύ τις είχαμε απεμπολήσει. Κι έτσι απέμεινε μια αύρα ζορμπαδισμού ανάμεικτη με μια τάση γενιτσαρισμού.

Έλειπαν οι βάσεις ενός συνεκτικού κοινωνικού ιστού και το διαπίστωνα στις γειτονιές, στις πόλεις και στις σχολικές τάξεις. Έλλειψη βασικών αρχών διαπαιδαγώγησης, αδιαφορία για τον διπλανό, έλλειψη ευαισθησίας για κάθε μειονοτική ομάδα. Ύστερα η πολιτική, ανάμεσα στη δεκαετία του ογδόντα και του ενενήντα, σταθεροποιεί τα φαινόμενα που αναδύθηκαν από τα δύο μεγάλα κόμματα: Απίστευτος αριβισμός, απουσία κάθε κοινωνικής σύμπλευσης, κομματικές μικροπολιτικές, απολίτιστες συμπεριφορές, πτώχευση του πολιτικού λόγου.

Θα έλεγα ότι η έλλειψη παιδείας και αισθητικής, αγωγής και αλληλοσεβασμού υπήρξαν οι αιτίες που διέβρωσαν συμπεριφορές και υπολήψεις. Η έλλειψη των βαθιών αξιών που εξέλειψαν στη μετάβαση από μια μικρή των βαλκανίων (και κατ’ ευφημισμό της νοτιανατολικής Ευρώπης), οδήγησαν σε ένα έθνος ακαθόριστο και εξαρτημένο από μια βορειοκεντροευρωπαϊκή λαίλαπα. Προδίδοντας αξίες και συναισθήματα κυλήσαμε όλοι μαζί στην ευκολία και στον τομαρισμό. Όλα τα υπόλοιπα ήρθαν εύκολα.

Τολμώ να πω ότι αν είχαμε μάθει να δίνουμε προτεραιότητα τη διάβαση στον πεζό τριάντα χρόνια πριν και αν συγκινούμασταν με ένα βιβλίο θα διεκδικούσαμε έτσι τα πιο αυτονόητα: την αληθινή κοινωνία των πολιτών. Όμως ο διαβρωμένος κοινωνικοπολιτικός ιστός με την συμπαράσταση της εξουσίας και των μηχανισμών της άντλησης ή υπεξαίρεσης των κεφαλαίων της Ευρώπης ετοίμασαν το έδαφος για την υποχώρηση. Ακόμη και αυτή την στιγμή παραδομένοι στο χρέος και απέραντα ταπεινωμένοι, ακόμη και τώρα υπάρχουν φακελάκια, αδήλωτα τεράστια εισοδήματα, φευγάτα κεφάλαια, αμόρφωτοι πολιτικοί, αδιάβαστοι κλητήρες που σε ανεβάζουν στον όγδοο όροφο με λίγο μπαξίσι.

Τί να γίνει τώρα; Αλίμονο δεν έχω τις λύσεις παρά μόνον μερικές προσωπικές καταφυγές. Το τελευταίο καιρό διαβάζω περισσότερο ποίηση και λογοτεχνία, επανασχεδιάζω τη ζωή μου, κοστολογώ την ηθική και την τιμιότητα με νέα σταθμά γιατί τα παλιά αλλοιώθηκαν, προσπαθώ να ξαναβρώ τον γείτονα, τον φίλο, την ανθρωπιά. Η κρίση είναι πρωτίστως διανοητική και ηθική-ας το καταλάβουμε. Ίσως τώρα να ξαναζήσουμε μια νέα μεταπολίτευση, μια καινούργια art-povera ζωής. Αν είναι να στερηθούμε, ας το κάνουμε όλοι μαζί. Ας αναζητήσουμε ωστόσο εκείνους που πρέπει να μας καθοδηγήσουν να είναι βγαλμένοι από την καλή πάστα και όχι από τις σαντιγύ.

Πρέπει να αλλάξει ολόκληρο το σύστημα σκέψης, πρέπει να εξαφανιστούν όλοι όσοι σέρνουν τα κουρέλια της διαφθοράς, πρέπει να βασιστούμε σε ένα όνειρο που μας έλειψε. Χωρίς όνειδος, χωρίς ντροπή, πώς κοιμόντουσαν όλα αυτά τα χρόνια έτσι ανάλγητα οι 300 της Βουλής, οι 300.000 δημόσιοι υπάλληλοι, οι 3.000.000 κόλακες και προσκυνητές;

Να υπομείνουμε τα πάντα και όταν-αν ποτέ- συνέλθουμε να καταμετρήσουμε φθορές και αγάπες, Εφιάλτες και κερκόπορτες. Δεν ξέρω αν πετύχουμε κάτι θετικό αλλά είμαι σίγουρος ότι τίποτε δεν θα είναι πια το ίδιο από εδώ και πέρα…

Θέλω να είμαι Έλληνας, Φιλανδός, Δανός, Βρετανός, Γάλλος, Γερμανός αλλά δεν θέλω πια την ιδιότητα «Ευρωπαίος». Μας έβλαψε πολύ, αλλάξτε την ετικέτα. –