Η επιδημία του Έμπολα έχει λάβει πλέον διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης στην Δυτική Αφρική ενώ επιβεβαιώθηκε και το πρώτο κρούσμα στις ΗΠΑ. Η πρώτη επιδημία του Έμπολα ξέσπασε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 και τον ιό ανακάλυψε μια ομάδα Βέλγων ερευνητών. Ήταν όμως τότε τα πράγματα πολύ διαφορετικά; Ένα μέλος της ομάδας εκείνης, ο καθηγητής Πίτερ Πίοτ – νεαρός επιστήμονας τότε – θυμάται τα γεγονότα του 1976…

«Ακόμη θυμάμαι ακριβώς πως έγινε: Μια μέρα του Σεπτεμβρίου, ένας πιλότος των Αερογραμμών Σαμπένα μας έφερε ένα μπλε θερμός που και ένα γράμμα από έναν γιατρό στην Κινσάσα – που τότε ήταν στο Ζαΐρ. Στο θερμός υπήρχε δείγμα αίματος από μια Βελγίδα μοναχή που πρόσφατα είχε αρρωστήσει από μια περίεργη ασθένεια στο χωριό Γιαμπούκου. Ο γιατρός μας ζήτησε να εξετάσουμε το δείγμα για κίτρινο πυρετό», δήλωσε ο καθηγητής στο γερμανικό περιοδικό Spiegel.

«Εξετάσαμε το δείγμα για κίτρινο πυρετό, για πυρετό Λάσσα, για τύφο, αλλά όλα έβγαιναν αρνητικά. Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι έπρεπε να διαχωρίσουμε τον ιό από το αίμα και έτσι το χορηγήσαμε σε ποντίκια. Στην αρχή δεν συνέβη τίποτα και εκτιμήσαμε πως η παθογένεια είχε καταστραφεί μέσα στο θερμός. Όμως ξαφνικά το ένα ποντίκι άρχισε να πεθαίνει μετά το άλλο. Τότε συνειδητοποιήσαμε πως το δείγμα περιείχε κάτι θανάσιμο», εξήγησε.

Τότε, όμως, δεν γνώριζαν οι επιστήμονες την επικινδυνότητα του ιού, που σήμερα μελετάται μόνο σε ειδικά εργαστήρια. Τότε χρησιμοποιούσαν μόνο τις λευκές ποδιές και προστατευτικά γάντια.

Ο καθηγητής περιγράφει στο γερμανικό περιοδικό ότι όταν ήρθαν νέα δείγματα από το αίμα της μοναχής, που στο μεταξύ είχε πεθάνει, ήταν έτοιμοι να τα βάλουν σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τους διέταξε να στείλουν τα δείγματα σε ειδικό εργαστήριο στην Αγγλία. «Τότε ο επικεφαλής μας ήθελε να βρούμε εμείς το συμπέρασμα. Άρπαξε ένα φιαλίδιο που περιείχε τον ιό για να το εξετάσει, αλλά το χέρι του έτρεμε και του έπεσε το δείγμα πάνω στο παπούτσι ενός συναδέλφου. Το φιαλίδιο έσπασε και το δείγμα χύθηκε παντού. Αμέσως απολυμάναμε τα πάντα και ευτυχώς ο συνάδελφος φορούσε χοντρά δερμάτινα παπούτσια. Κανείς μας δεν έπαθε τίποτα», πρόσθεσε.

Όμως ένα μικρό δείγμα έφτασε στο μικροσκόπιο και οι ερευνητές κατάφεραν να σχηματίσουν την εικόνα του ιού, που αρχικά τους έμοιαζε με τον ιό Μαρμπουγκ, που είχε χτυπήσει την Γερμανία την δεκαετία του 1960. Λίγο αργότερα, το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών, διαπίστωσε ότι είχαν να κάνουν με έναν σχετικό αλλά άγνωστο ιό. Ήδη, όμως, στο Γιαμπούκου η ασθένεια είχε λάβει διαστάσεις επιδημίας.

Ο 27χρονος τότε Πίοτ (δεύτερος από αριστερά) ήταν ο πρώτος που εθελοντικά προσφέρθηκε να πάει στο Γιαμπούκου ως απεσταλμένος της βελγικής κυβέρνησης – καθώς εκτός από την νεκρή μοναχή και οι άλλες ιεραπόστολοι ήταν επίσης Βελγίδες. «Ένιωθα σαν τον Τεντεν. Και ήμουν γεμάτος ενθουσιασμό ότι θα ερευνούσα κάτι τελείως καινούριο», εξιστόρησε ενώ σημείωσε πως ήταν φοβισμένος γιατί το μόνο που γνώριζε ήταν την φονικότητα του ιού.

«Φορούσαμε γάντια, προστατευτικές στολές και μάσκες μηχανής καθώς οι αντιασφυξιογόνες που είχαμε φέρει μαζί μας ήταν άχρηστες στην ζέστη της Κινσάσα», αναφέρει προσθέτοντας ότι ο φόβος του κορυφώθηκε όταν εξετάζοντας ασθενείς εμφάνισε υψηλό πυρετό, πονοκεφάλους και διάρροια – συμπτώματα του Έμπολα. Ευτυχώς για τον ίδιο αποδείχθηκε μια απλή γαστρεντερίτιδα.

Η ομάδα των Βέλγων που πήγε στο Γιαμπούκου ήταν και αυτή που έδωσε το όνομα «Έμπολα» στον ιό. «Καθόμασταν αργά το βράδυ και πίναμε ποτά συζητώντας πως θα τον ονομάσουμε. Δεν θέλαμε να τον πούμε “Γιαμπούκου” γιατί θα στιγμάτιζε το μέρος για πάντα. Τότε κοιτάξαμε στον τοίχο και είδαμε έναν αμερικανικό χάρτη της περιοχής. Το κοντινότερο ποτάμι που έδειχνε ο χάρτης ήταν ο ποταμός Έμπολα. Έτσι είχαμε το όνομά μας. Βέβαια, το άλλο πρωί συνειδητοποιήσαμε ότι ο χάρτης δεν ήταν αξιόπιστος και ότι το συγκεκριμένο ποτάμι ήταν χιλιόμετρα μακριά. Το κοντινότερο είχε άλλο όνομα. Αλλά μας άρεσε το “Έμπολα”», περιέγραψε.

Ο ίδιος επιρρίπτει τις ευθύνες για το πρώτο ξέσπασμα της επιδημίας στα νοσοκομεία και τις κλινικές της περιοχής: «Οι μοναχές έκαναν εμβόλια στις έγκυες με βελόνες που δεν είχαν αποστειρωθεί. Έτσι εξάπλωσαν τον ιό πολύ πιο γρήγορα. Τότε τους εφιστήσαμε την προσοχή για το λάθος που έκαναν αλλά τώρα που το ξανασκέφτομαι, μάλλον ήμασταν πολύ προσεκτικοί στα λόγια μας».

Όσον αφορά την σημερινή επιδημία, ο καθηγητής είναι πολύ ανήσυχος καθώς έχει ξεφύγει από τα τυπικά χαρακτηριστικά που είναι το μικρό τοπικό εύρος και το περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ακόμη σημειώνει ότι ο ΠΟΥ άργησε να αντιδράσει εξαιτίας περικοπών στον προϋπολογισμό του και ελλιπούς στελέχωσης στο γραφείο της Αφρικής. Τώρα για τον Πίοτ τα πράγματα είναι πολύ άσχημα και ανεξέλεγκτα. «Πρέπει όλες οι χώρες να αντιδράσουν συντονισμένα, γιατί μια τέτοια επιδημία, που πλέον αποτελεί ανθρωπιστική κρίση, μπορεί να προκαλέσει αποσταθεροποίηση ολόκληρων περιοχών».