Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη θεραπεία για σοβαρή κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές. Αν και πολλοί επισημαίνουν την αποτελεσματικότητά της, η συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδος έχει συναντήσει πολλές και σημαντικές επικρίσεις από διάφορες πλευρές, κυρίως για τις πιθανές παρενέργειές της, όπως η απώλεια μνήμης και η σύγχυση.

Ads

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, ευρύτερα γνωστή ως «ECT», είναι μια ιατρική θεραπεία που εκτελείται μόνο από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας υπό την άμεση επίβλεψη ενός ψυχιάτρου. Η αποτελεσματικότητά της στη θεραπεία σοβαρών ψυχικών ασθενειών είναι αναγνωρισμένη από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, την Αμερικανική Ιατρική Ένωση, το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ και παρόμοιους οργανισμούς στον Καναδά, τη Μεγάλη Βρετανία και σε πολλές άλλες χώρες.

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία – στην οποία ένα μικρό ηλεκτρικό ρεύμα περνά μέσα από τον εγκέφαλο προκαλώντας κρίση – χρησιμοποιείται πλέον λιγότερο συχνά από ό, τι τον περασμένου αιώνα. Ωστόσο αν και αμφιλεγόμενη, στις ΗΠΑ και σε ορισμένες άλλες χώρες εφαρμόζεται ως θεραπεία για παιδιά που παρουσιάζουν σοβαρή, αυτοτραυματική συμπεριφορά, όπως αναφέρει εκτενώς, δημοσίευμα του BBC.

Ο δεκαεπτάχρονος αυτιστικός Jonah Lutz είναι επιρρεπής σε εκρήξεις βίαιης συμπεριφοράς, στις οποίες μερικές φορές χτυπά επανειλημμένα τον εαυτό του. Η μητέρα του, η Amy, είναι πεπεισμένη ότι αν ο Jonah δεν έκανε ηλεκτροσπασμοθεραπεία – ECT – θα έπρεπε τώρα να είναι μόνιμα ιδρυματοποιημένος για την ασφάλειά του και την ασφάλεια των γύρω του.

Ads

Η χρήση του ECT επικρίθηκε έντονα και στην ταινία του Χόλιγουντ του 1975, «Στη Φωλιά του Κούκου» με πρωταγωνιστή τον Τζακ Νίκολσον, ο οποίος βρέθηκε έγκλειστος σε ένα ψυχικό ίδρυμα. Η ταινία που κέρδισε το Όσκαρ επηρέασε την άποψη των περισσότερων ανθρώπων για να χαρακτηριστεί η ECT ως βάρβαρη.

Όμως, η Amy υποστηρίζει πως η σύγχρονη εκδοχή της θεραπείας, ως σχεδόν θαυματουργή. «Η ECT έχει μεταμορφώσει τη ζωή του Jonah και τη ζωή μας», λέει. «Πήγαμε να δοκιμάσουμε τη θεραπεία γιατί ο Jonah επί χρόνια, συχνά φερόταν άγρια και κυρίως προς τον εαυτό του. Αυτήν τη στιγμή μπορεί να είναι στο σπίτι μαζί μας λόγω της ECT».

image

Εκτιμάται ότι ένα στα 10 παιδιά με αυτισμό, όπως ο Jonah, προκαλούν συχνά σοβαρούς αυτο-τραυματισμούς. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα γιατί. Ορισμένες θεωρίες συνδέουν την αυτοτραυματική συμπεριφορά με το άγχος που προκαλείται από την υπερφόρτωση των αισθητήριων σημάτων, ενώ άλλες με την απογοήτευση, καθώς το αυτιστικό παιδί παλεύει να επικοινωνήσει.

Η Amy και ο σύζυγός της Andy προσπάθησαν και δοκίμασαν αμέτρητες παραδοσιακές θεραπείες χρησιμοποιώντας φαρμακευτική ή συμπεριφορική θεραπεία πριν τελικά στραφούν στην ECT – μια θεραπεία που άρχισε να χρησιμοποιείται για παιδιά όπως ο Jonah πριν από μια δεκαετία, σε μέρη των ΗΠΑ. Κάθε συνεδρία ανακουφίζει τα συμπτώματά του για έως και 10 ημέρες τη φορά.

Ο γιατρός του Jonah, Charles Kellner, διευθυντής στο νοσοκομείο Mount Sinai στη Νέα Υόρκη, είναι τόσο πεπεισμένος ότι είναι αποτελεσματική και ασφαλής που επέτρεψε στην Amy να παρακολουθήσει τη διαδικασία και το BBC. Ο καθηγητής Kellner λέει ότι ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεραστεί η αρνητική εικόνα της ECT που κυριαρχεί στην κοινή γνώμη είναι «να δείξει στους ανθρώπους τι ακριβώς είναι η σύγχρονη ECT και κυρίως να τους δείξει τα αποτελέσματα με ασθενείς όπως ο Jonah». Ο Jonah είναι ένα από τα εκατοντάδες παιδιά στις ΗΠΑ που λαμβάνει την αμφιλεγόμενη θεραπεία. Είχε περίπου 260 συνεδρίες ECT από την ηλικία των 11 ετών.

«Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα νέα έρευνα νευρικής απεικόνισης που δείχνει ότι η ECT αναστρέφει πραγματικά μερικά από τα προβλήματα του εγκεφάλου στις κύριες ψυχιατρικές ασθένειες», εξηγεί ο Kellner.

Όπως διαπιστώθηκε, το ηλεκτροσόκ (ηλεκτροσυσπαστική θεραπεία) αυτό που κυρίως κάνει, είναι να αμβλύνει τις συνδέσεις ανάμεσα στις διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου των πασχόντων από κατάθλιψη, συγκεκριμένα ανάμεσα σε αυτές που επηρεάζουν την ψυχική διάθεση και το συναίσθημα, και σε αυτές που ελέγχουν τη σκέψη και τη συγκέντρωση. Οι ασθενείς αυτοί συνήθως έχουν μια υπερβολική διασύνδεση μεταξύ των διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου τους και το ηλεκτροσόκ μειώνει αυτές τις συνδέσεις, δρώντας θεραπευτικά με αυτό τον τρόπο.

«Δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί λειτουργεί σε άτομα με αυτισμό και υπερβολικές διαταραχές της διάθεσης, αλλά νομίζουμε ότι πιθανώς επαναρυθμίζει τα κυκλώματα στον εγκέφαλο που απελευθερώνονται εξαιτίας του αυτισμού».

image

Η σύγχρονη θεραπεία πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία, με μυοχαλαρωτικά για την πρόληψη βίαιων σπασμών. Με την κίνηση ενός διακόπτη, ο Kellner διοχετεύει από έναν ενισχυτή ηλεκτρικού ρεύματος μια σειρά από πολύ σύντομων παλμών. Το σώμα του Jonah αρχίζει να ανακινείται καθώς το ρεύμα προκαλεί κρίση – οι ειδικοί της ECT πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να «επαναφέρει» τον δυσλειτουργικό εγκέφαλο. Οι σπασμοί διαρκούν περίπου 30 δευτερόλεπτα.

Η Amy είναι ατάραχη από αυτό που βλέπει. «Εάν ένας γιατρός λέει ότι πρέπει να κόψει το στήθος του παιδιού σας για να κάνει χειρουργική επέμβαση σωτηρίας, θα το επιτρέψετε; Αυτό είναι πιο βάρβαρο αλλά το δεχόμαστε», λέει.

Μέσα σε μια ώρα ο Jonahε είναι έτοιμος για «κανονική» δράση. Αυτός και η μητέρα του φεύγουν από το νοσοκομείο και κατευθύνονται σε παγωτατζίδικο της Νέας Υόρκης.

Επειδή οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της ECT στα παιδιά που παρουσιάζουν αυτοτραυματική συμπεριφορά είναι άγνωστες, σε ορισμένες χώρες – και σε ελάχιστες των ΗΠΑ – η θεραπεία δεν επιτρέπεται. Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Αλληλεγγύης του Ηνωμένου Βασιλείου δεν συστήνει την ECT για χρήση σε άτομα κάτω των 18 ετών.

Αλλά η ECT είναι μια καθιερωμένη θεραπεία σε ενήλικες για σοβαρή, συχνά απειλητική για τη ζωή κατάθλιψη. Η χρήση του είναι αμφιλεγόμενη, καθώς η απώλεια μνήμης είναι η κύρια αναγνωρισμένη παρενέργεια. Αυτό που αμφισβητείται είναι η κλίμακα της απώλειας μνήμης. Μελέτες που πραγματοποιούνται από τους γιατρούς της ECT υποδηλώνουν ότι οι απώλειες είναι κυρίως βραχυπρόθεσμες και ότι η λειτουργία μνήμης επιστρέφει σύντομα στο φυσιολογικό. Όμως οι αντίπαλοι της ECT επικαλούνται έρευνες που ισχυρίζονται ότι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς πάσχουν από σοβαρή μακροχρόνια απώλεια μνήμης.

«Είναι μια τραυματική εγκεφαλική βλάβη», λέει ο Δρ Peter Breggin, ένας ψυχίατρος που αγωνίζεται για πλήρη απαγόρευση της ECT. «Ο ηλεκτρισμός δεν “ταξιδεύει” μόνο μέσα από τους μετωπικούς λοβούς – αυτό είναι το κέντρο της νοημοσύνης, της δημιουργικότητας και της κρίσης, αλλά και μέσω των κροταφικών λοβών – της έδρας της μνήμης. Βλάπτετε η ίδια η προσωπικότητα, η ατομικότητα αλλά και η ψυχή, αν πιστεύετε σε αυτήν».

Για τον πρώην αξιωματικό του στρατού των ΗΠΑ, Chad Calvaresi  και τη σύζυγό του Kaci, τα πιθανά οφέλη από την ECT υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων για την 11χρονη, βίαια αυτιστική κόρη τους, τη Sofija.

«Όταν επιτέθηκε σε μένα, το ένστικτό μου ως μαμά ήταν να την αρπάξω, να την κρατήσω να την αγκαλιάσω και να περιμένω», εξηγεί η Kaci. «Αλλά ήταν τόσο μεγάλη και δυνατή που δεν μπορούσα να το κάνω αυτό».

Η Sofija πέρασε μεγάλο μέρος των παιδικών της χρόνων, υποφέροντας παραμελημένη και κακοποιημένη σε σερβικό ορφανοτροφείο, πριν την υιοθετήσουν ο Chad Calvaresi  και η Kaci, το 2009. Ήταν αποφασισμένοι να της προσφέρουν μια καλύτερη ζωή στην Αμερική, αλλά το 2016 η Sofija υποτροπίασε άσχημα, με σοβαρούς αυτοτραυματισμού;ς κι αναγκαστήκανε να τη βάλουν πάλι σε ίδρυμα για την ασφάλειά της.

Για έξι μήνες, η Sofija έλαβε φαρμακευτική αγωγή και θεραπευτική μέθοδο στο διάσημο ινστιτούτο Kennedy Krieger στη Βαλτιμόρη, αλλά υπήρξε μικρή βελτίωση. Κατά τη διάρκεια των συχνών βίαιων επεισοδίων της χρειάστηκε συχνά τρεις άρτιους καταρτισμένους ειδικούς για να την συγκρατήσουν – όλοι φορούσαν προστατευτικό ρουχισμό και «θωράκιζαν» την Sofija με μαξιλάρια με επένδυση – ώστε να αποτρέψουν την αυτοκτονία της ή τον τραυματισμό άλλων.

Μετά την εξάντληση όλων των άλλων επιλογών, οι γιατροί της Sofija συμφώνησαν τελικά με τη συμφωνία και των γονιών της να της κάνουνε ηλεκτροσπασμοθεραπεία. Μόλις ένα μήνα αργότερα η συμπεριφορά της είχε βελτιωθεί σημαντικά ώστε να επιστρέψει στο σπίτι της.

image

Μετά από έξι μήνες και ύστερα από 30 θεραπείες η βελτίωση ήταν αξιοσημείωτη. Η Sofija κολυμπούσε στην οικογενειακή πισίνα και έπαιζε με τα αδέλφια της και ενώ τα βίαια επεισόδια της δεν είχαν εξαφανιστεί εντελώς, οι γονείς της αισθάνονταν ότι ήταν λιγότερο έντονα και πιο διαχειρίσιμα. «Η μόνη απώλεια μνήμης που είχε η Sofija από την ECT είναι ότι ξεχνά πως κάνει τη θεραπεία», λένε οι γονείς της.

Η επιλογή της ECT για περιπτώσεις αυτιστικών παιδιών όπως η Sofija εξακολουθεί να είναι πολύ περιορισμένη και παραμένει εξαιρετικά αμφιλεγόμενη. Παρόλο που η Sofija είναι πιθανό να χρειάζεται ECT κάθε εβδομάδα για το άμεσο μέλλον, οι γονείς της δεν έχουν καμία απογοήτευση – αφού έχουν την κόρη τους πίσω στο σπίτι και αντιμετωπίζουν τη συγκεκριμένη θεραπεία σαν να έχουν παιδί διαβητικό και του χορηγούν ινσουλίνη.

Υπέρ και εναντίον της ECT

Το Royal College of Psychiatrists λέει ότι η ECT είναι μια «ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία για σοβαρή κατάθλιψη» σε ενήλικες, αλλά αναγνωρίζει ότι κάποιοι διαφωνούν:

Πολλοί γιατροί και νοσηλευτές θα πουν ότι έχουν δει την ECT να ανακουφίζει πολύ σοβαρές καταθλιπτικές ασθένειες όταν άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το 15% των ατόμων που πάσχουν από σοβαρή κατάθλιψη θα αυτοκτονήσουν, πιστεύουν ότι η ECT έχει σώσει τις ζωές των ασθενών και, συνεπώς, τα συνολικά οφέλη είναι μεγαλύτερα από τους κινδύνους. Μερικοί άνθρωποι που έχουν υποβληθεί σε ECT θα συμφωνήσουν και ίσως να το ζητήσουν αν επανέλθουν σε κατάθλιψη.

Κάποιοι, αντιθέτως, βλέπουν την ECT ως θεραπεία που ανήκει στο παρελθόν. Λένε ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι σοβαρές και ότι οι ψυχίατροι, είτε κατά λάθος είτε εσκεμμένα, αγνόησαν πόσο σοβαρές μπορούν να είναι. Λένε ότι η ECT βλάπτει μόνιμα τόσο τον εγκέφαλο όσο και το μυαλό, και ακόμη κι αν λειτουργήσει το κάνει με τρόπο που είναι τελικά επιβλαβής για τον ασθενή. Έτσι, θα ήθελαν να την απαγορεύσουν.