Η ψυχαναγκαστική διαταραχή (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD) είναι μια κοινή και χρόνια διαταραχή, στην οποία ένα άτομο έχει ανεξέλεγκτες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις (ιδεοληψίες) και συμπεριφορές (ψυχαναγκασμούς) που το κάνουν να έχει την ανάγκη να τις επαναλαμβάνει ξανά και ξανά. Αυτές οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί είναι που δίνουν στην συγκεκριμένη ψυχική πάθηση και την ονομασία Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ).

Ads

Έχετε αναλογιστεί πόσες φορές ελέγχετε, εάν έχετε κλείσει τον γενικό διακόπτη, πριν βγείτε από το σπίτι σας; Εάν έχετε αφήσει το σίδερο στην πρίζα ή αν έχετε κλειδώσει όλες τις πόρτες;

Αυτή είναι μία μορφή ψυχαναγκαστικής – καταναγκαστικής διαταραχής, όπου κάποιο άτομο αισθάνεται την ανάγκη να ελέγξει τα πράγματα κατ’ επανάληψη ή να εκτελέσει ρουτίνες και τελετουργίες ξανά και ξανά. Οι σκέψεις και οι συνήθειες αυτές εμπεριέχονται στον όρο ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και αρκετοί άνθρωποι πάσχουν από αυτό, χωρίς όμως να επηρεάζει την καθημερινότητά τους.

Όταν όμως οι σκέψεις και οι λειτουργίες αυτές καθορίζουν ένα άτομο, τότε μιλάμε για εμμονές. Οι συμπεριφορές αυτές ονομάζονται ψυχαναγκασμοί. Αν και οι περισσότεροι ενήλικες με ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές αναγνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, δε μπορούν να συνειδητοποιήσουν, ότι η συμπεριφορά τους είναι έξω από τα συνηθισμένα.

Ads

Αιτίες

Ο ιδεοψυχαναγκασμός αρκετές φορές είναι κληρονομικός, αλλά κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα γιατί μερικοί άνθρωποι το έχουν, ενώ άλλοι όχι.
Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι πολλά μέρη του εγκεφάλου εμπλέκονται στο φόβο και το άγχος, ενώ οι ειδικοί προσπαθούν να ανακαλύψουν τρόπους με τους οποίους το άγχος και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο.

image

Σημάδια και συμπτώματα

Τα άτομα με ΙΨΔ μπορεί να έχουν εμμονές, καταναγκασμούς, ή και τα δύο. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ζωής τους, όπως η εργασία, το σχολείο και οι προσωπικές τους σχέσεις. Οι εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, ορμές, ή νοητικές εικόνες, που προκαλούν άγχος στο άτομο.  Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

-Φόβος μόλυνσης ή φόβος για μικρόβια

-Ανεπιθύμητες, απαγορευμένες, ή ταμπού σκέψεις, που αφορούν το φύλο, τη θρησκεία και την σωματική ακεραιότητα

-Επιθετικές σκέψεις απέναντι στους άλλους ή στον εαυτό του

-Το να πρέπει να διατηρεί τα αντικείμενα σε συμμετρική ή “τέλεια” διάταξη

Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπου το άτομο με ΙΨΔ νιώθει την παρόρμηση να τις κάνει ως αντίδραση/απάντηση/απόκριση σε κάποια έμμονη σκέψη. Οι πιο συνήθεις καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:

-Υπερβολική καθαριότητα ή/και πλύσιμο των χεριών

-Τοποθέτηση και διάταξη των αντικειμένων με ένα συγκεκριμένο, ακριβή τρόπο

-Όταν επανειλημμένα ελέγχει κάποια πράγματα, όπως ο κατ’ επανάληψη έλεγχος για το αν μια πόρτα είναι κλειδωμένη, ή για το αν ο φούρνος/θερμοσίφωνας είναι εκτός λειτουργίας

-Ψυχαναγκαστική καταμέτρηση

Δεν είναι όλα αυτά τα “τελετουργικά”, ή συνήθειες, συμπτώματα καταναγκασμού. Σχεδόν ο καθένας μας θα ελέγξει κάποια πράγματα δύο και τρεις φορές ακόμα για να σιγουρευτεί για κάτι. Αλλά ένα άτομο με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή συνήθως:

-Δεν μπορεί να ελέγξει τις σκέψεις, ή τις συμπεριφορές του, ακόμη και όταν αναγνωρίζει ότι αυτές οι σκέψεις, ή συμπεριφορές είναι, πράγματι, υπερβολικές.

-Ξοδεύει τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα βυθισμένο σε αυτές τις σκέψεις, ή τις συμπεριφορές

-Δεν παίρνει ευχαρίστηση όταν εκτελεί αυτές τις συμπεριφορές, ή τις τελετουργίες, αλλά μπορεί να αισθάνεται σύντομη ανακούφιση από το στρες/άγχος που του προκαλούν οι σκέψεις για να τις εκτελέσει

-Έχει σημαντικά προβλήματα στην καθημερινή του ζωή, εξαιτίας αυτών των σκέψεων, ή συμπεριφορών

Ορισμένα άτομα με ΙΨΔ έχουν επίσης και κάποιο “τικ”. Τα κινητικά τικ είναι ξαφνικές, σύντομες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως το να ανοιγοκλείνουν το μάτι (ή άλλες κινήσεις των ματιών), οι μορφασμοί του προσώπου, το ανασήκωμα των ώμων και το τίναγμα του κεφαλιού. Τα πιο συνήθη φωνητικά τικ περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενο “καθαρισμό” του λαιμού και η επαναλαμβανόμενη εισπνοή από την μύτη “σαν να μυρίζει κάτι”.

Τα συμπτώματα μπορεί “να έρχονται και να φεύγουν”, να μειωθούν με την πάροδο του χρόνου, ή και να επιδεινωθούν. Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους με την αποφυγή καταστάσεων που τους προκαλούν εμμονές, ή να επιχειρήσου να βρουν βοήθεια σε κάποια φάρμακα (πάντα σε συνεννόηση με το γιατρό τους) για να ηρεμήσουν.

Αν και οι περισσότεροι ενήλικες με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αναγνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, ορισμένοι ενήλικες και τα περισσότερα παιδιά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι η συμπεριφορά τους είναι έξω από τα συνηθισμένα.

image

Ποιος διατρέχει κίνδυνο;

Για πολλούς ανθρώπους, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αρχίζει κατά την παιδική, την εφηβική ή την πρώιμη ενήλικη ζωή. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν διαγνωστεί πριν από το 20ο έτος της ηλικίας τους, αν και τα συμπτώματα της ΙΨΔ μπορεί να έρχονται, να φεύγουν, να βελτιώνονται ή να εντείνονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Επηρεάζει άνδρες και γυναίκες σε ίσα ποσοστά, ενώ εμφανίζεται στο ένα τρίτο του ενήλικου πληθυσμού, που έχει εμφανίσει συμπτώματα σε νεότερη ηλικία. Βέβαια, οι ειδικοί κάνουν λόγο για το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού συνολικά και εφιστούν την προσοχή τους στη σπουδαιότητα της γενετικής και των κληρονομικών παραγόντων.

Θεαραπεία

-Η φαρμακοθεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση αντικαταθλιπτικών κυρίως, από αυτά η κλομιπραμίνη φαίνεται να είναι το πιο αποτελεσματικό. Γενικά, τα φάρμακα που επιδρούν στις δράσεις του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη (5-ΗΤ) στον εγκέφαλο μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα της ψυχαναγκαστικής διαταραχής. Σε σοβαρές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται για ένα μικρό διάστημα το λίθιο και νευροληπτικά. Λόγω της ισχυρής σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και τις διαταραχές με τικ (μερικές μελέτες δείχνουν 35% επιπολασμό διαταραχών με τικ σε ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), στις διαταραχές με τικ χορηγούνται αντιψυχωτικά. Τα φάρμακα βοηθούν στον έλεγχο των συμπτωμάτων της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά συχνά, όταν η θεραπεία διακοπεί, ακολουθεί υποτροπή. Πράγματι, ακόμη και αφού τα συμπτώματα υποχωρήσουν, οι περισσότεροι άνθρωποι θα χρειαστεί να συνεχίσουν τη θεραπεία επ’ αόριστον, ίσως σε μικρότερη δοσολογία.

-Οι θεραπείες της συμπεριφοράς είναι σχετικά εύκολα εφαρμόσιμες και βραδείας διάρκειας και έχουν καλά αποτελέσματα. Σε αυτή την προσέγγιση, ο ασθενής έρχεται αντιμέτωπος εκούσια και εθελοντικά με το αντικείμενο ή ιδέα που τον φοβίζει, είτε ρεαλιστικά είτε φαντασιωσικά και ταυτόχρονα παροτρύνεται να αποφύγει την τελετουργία με την υποστήριξη και τη δομή που του παρέχει ο θεραπευτής.

-Η ψυχαναλυτική θεραπεία, μια θεραπεία μακράς διαρκείας, η οποία αποδεικνύεται περισσότερο αποτελεσματική απέναντι στην ψυχαναγκαστική προσωπικότητα και λιγότερο απέναντι στην ιδεοψυχαναγκαστική συμπτωματολογία που περιλαμβάνει ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς.