Σε μια σπάνια αίθουσα τέχνης και πολιτισμού έχει μετατραπεί το γερμανικό πολεμικό καταφύγιο του Αδάμαντα, στη Μήλο. Εβδομήντα χρόνια μετά την κατασκευή του από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής, το υπόσκαφο καταφύγιο με τις δαιδαλώδεις στοές γίνεται ένας φιλόξενος για τις εικαστικές τέχνες χώρος.

Ads

Η αρχή έγινε με μια δράση η οποία πάνω απ’ όλα επιχειρεί να αναδείξει το πολύτιμο της ανθρώπινης ζωής. Πρόκειται για την έκθεση Refuge Project, με τις εικαστικές επιτόπιες παρεμβάσεις 19 σύγχρονων εικαστικών καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η έκθεση, που αποτελεί μέρος του Φεστιβάλ Μήλου, περιλαμβάνει in situ έργα που πραγματοποιούνται στο χώρο με εκμετάλλευση αντικειμένων, όπως δεξαμενών νερού ή εσοχών, επιτοίχια ζωγραφική, καθώς και προβολή βίντεο του Ανδρέα Σιαδήμα με μαρτυρίες κατοίκων από την περίοδο της Κατοχής, αλλά και την προοδευτική εξέλιξη των εικαστικών εγκαταστάσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα έργα αντλήθηκαν από το ίδιο το περιβάλλον του καταφυγίου.

Refuge Project

Τον σχεδιασμό και την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφουν οι Μαρία- Ανδρομάχη Χατζηνικολάου και Νίκος Ποδιάς. Θα διαρκέσει έως τις 31 Αυγούστου.

«Κατασκευασμένο κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το υπόσκαφο καταφύγιο στον Αδάμαντα της Μήλου, προοριζόταν στο να προστατέψει ό, τι πιο πολύτιμο, την ανθρώπινη ζωή. Πιο συγκεκριμένα, κατασκευάστηκε μετά από απόφαση εκείνων που έθεσαν την ανθρώπινη ζωή σε απόλυτη επισφάλεια, υπό τις διαταγές δηλαδή του Γερμανικού στρατού κατοχής. Εβδομήντα χρόνια μετά την κατασκευή του, εικαστικοί καλλιτέχνες έρχονται να το κατοικήσουν συμβολικά, προστατεύοντας εντός του άλλες αξίες, εκείνες που είναι εφικτό να αναδειχτούν σε μία εποχή η οποία φέρει τη γνώση των εγκλημάτων ενός πολέμου: τις αξίες του βίου, στη διάκρισή τους από αυτές μιας προστατευμένης σε ένα πολεμικό καταφύγιο «γυμνής ζωής», συνεπακόλουθα τις αξίες της ελευθερίας της βούλησης και της συνδιαμόρφωσης των ορίων της και, επομένως, της ίδιας της επιθυμίας και της εκπλήρωσής της. Πρόκειται για τις αξίες που –έστω φαινομενικά- διατρέχουν το σύγχρονο βίο στους τόπους της εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας στις διάφορες μορφές της και των ατομικών δικαιωμάτων που αυτή διασφαλίζει» αναφέρουν οι δυο δημιουργοί.

Στο Refuge Project συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ελένη Αγγέλου, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αθανασία Βιδάλη, Βασίλης Γεροδήμος, Μπέτυ Ζέρβα, Μάριος-Σέργιος Ηλιάκης, Λίνα Θεοδώρου, Νίκος Καναρέλης, Αχιλλέας Κεντόνης, Τίνα Κότση, Ελένη Λύρα, Μαρία Μπουρίκα, Μαρία Παπαχαραλάμπους, Ισιδώρα Πάσχου, Νίκος Ποδιάς, Γιάννης Σαββίδης, Μαρία- Ανδρομάχη Χατζηνικολάου, Κώστας Χριστόπουλος, Richard Schütz.

Το καταφύγιο του Αδάμαντα

[…]Εκτός από τις υπόγειες στοές – καταφύγια που είχαν κατασκευαστεί σε κάθε οργανωμένη εγκατάσταση, οι Γερμανοί είχαν κατασκευάσει και μεγάλα υπόγεια καταφύγια στα χωριά.

Το πιο μεγάλο καταφύγιο ήταν στον Αδάμαντα. Ήταν της προκυμαίας, και είχε δύο κύριες εισόδους και δύο βοηθητικές…[..]

Η μεγάλη στοά του Αδάμαντα είχε δώδεκα μεγάλους θαλάμους, από τους οποίους ο Νο3, ήταν πολύ μεγάλος και πεταλοειδής. Ο Νο5 προοριζόταν για το σταθμό ασυρμάτου, και είχε στο βάθος του άλλη έξοδο που έβγαζε στη βορεινή στοά. Σε ένα θάλαμο δίπλα στη δεξαμενή νερού ήταν τα μηχανήματα για την απόσταξη θαλασσινού νερού που το έκαναν πόσιμο. Τα μηχανήματα αυτά είχαν επάνω στην επιφάνεια του λόφου, ανάμεσα στα σπίτια, μια μεγάλη καπνοδόχο κτιστή με πελεκητές πέτρες που φαντάζει και τώρα σαν μεσαιωνικός πύργος. Μέσα στο καταφύγιο ο αερισμός που γινόταν από τα διάφορα ανοίγματα ήταν πολύ καλός και η θερμοκρασία ευχάριστη χειμώνα καλοκαίρι.

Σ΄ αυτό το καταφύγιο κατέφυγε ο πληθυσμός του χωριού την Πέμπτη 14ην Σεπτεμβρίου του ΄44, όταν ένα βρετανικό καταδρομικό, βομβάρδισε το χωριό του Αδάμαντα για πρώτη φορά. Είμαστε μέσα στο καταφύγιο ανακατεμένοι Έλληνες και Γερμανοί  κι όταν σταμάτησαν να πέφτουν τα βλήματα του πολεμικού, μας επέτρεψαν να φύγουμε. [….]

Απόσπασμα από το βιβλίο, Η Μήλος στην κατοχή του Γιάννη Μιχ. Χαλκουτσάκη εκδ. Μορφωτικός και Κοινωνικός Σύλλογος Μήλου 1995.