Αυτές τις μέρες, το θεατρόφιλο κοινό της Αθήνας έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει στο Ίδρυμα Κακογιάννη την παράσταση ”BABY”. Βασισμένο στο έργο του Christopher Durang, ”Baby with the Bathwater”, το ”ΒΑΒΥ” πραγματεύεται μια σειρά από διαχρονικά ζητήματα, όπως η ανατροφή του παιδιού από την οικογένεια και οι καταχρήσεις, έχοντας όμως ως βασικό θέμα τον αυτοπροσδιορισμό της ταυτότητας φύλου.

Το TVXS μίλησε με τη σκηνοθέτρια της παράστασης, Αναστασία Κουμίδου, για την κωμωδία και την προσέγγιση του θέματος, το ελληνικό κοινό και την πρόκληση του να διασκευάζει κανείς ένα έργο γραμμένο 36 χρόνια πριν.

-Πως πήρατε την απόφαση να σκηνοθετήσετε την παράσταση ”Baby” και πως παρουσιάσατε την πρότασή σας στο Ίδρυμα Κακογιάννη για την υλοποίησή της;

Διάβασα τον Μάιο ένα άρθρο σε ένα αμερικάνικο επιστημονικό περιοδικό για την πολύτιμη συμβολή των κωμωδιών στην όξυνση της αντιληπτικότητας, στην αντιμετώπιση μαθησιακών προβλημάτων και στην καλύτερη ψυχολογική υγεία των μαθητών. Η σχολική μέρα των μαθητών σε κάποια σχολεία της Αμερικής ξεκινούσε με προβολές ταινιών των Chaplin, Harold Lloyd, Monty Python, Marx Bros κλπ. Μετά από ένα διάστημα, το επίπεδο της τάξης σε ενέργεια, αντιληπτικότητα και σε συνεργασία ανέβηκε κατακόρυφα. 

Παρότι τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, σκηνοθετώ και διασκευάζω συνήθως πολιτικά έργα (Capo D’ Istria, Βρετανικός, Νικήρατος) που«μιλάνε» μέσα από έναν μεγεθυντικό φακό για την τραγική επανάληψη της ιστορίας, η ιδέα της κωμωδίας ως εργαλείο για την ψηλάφηση σύγχρονων καίριων θεμάτων άρχισε να με απασχολεί. Το έργο του Christopher Durang “Baby with the Bathwater” το είχα δουλέψει σαν εργασία τριμήνου στο δεύτερο έτος του μεταπτυχιακό τμήματος σκηνοθεσίας στο Πανεπιστήμιο του OSU.  Είναι ένα από τα έργα που αγάπησα πολύ και ήθελα πάντα να ξαναδουλέψω. Μετά από την πρώτη μου σκηνοθεσία στο ΙΜΚ, με την πανελλήνια πρεμιέρα του έργου του Will Eno, ”Thom Pain”, τον Ιούνιο 2017, κατέθεσα την πρόταση μου για το BABY. Η πρότασή μου εντάχθηκε στην πλατφόρμα «Μαύρο Κουτί», για τον Μάρτιο 2018. Η νομοθέτηση για τον αυτοπροσδιορισμό της ταυτότητας φύλου 3 μήνες αργότερα, επικαιροποίησε το έργο του Durang που είναι τόσο σύγχρονο αν και γραμμένο το 1982.

-Η παράσταση μεταξύ άλλων πραγματεύεται ζητήματα όπως ο αυτοπροσδιορισμός της ταυτότητας φύλου, η ψυχική ασθένεια και οι καταχρήσεις. Πως δουλέψατε για να προσεγγίσετε τα «δύσκολα» αυτά θέματα, παρουσιάζοντάς τα όμως σε μια κωμωδία;

Η κωμωδία είναι η άλλη όψη του δράματος. Δεν λέω κάτι καινούργιο, όμως αυτό είναι το όχημα της δουλειάς μας, να εμφυσούμε χιούμορ στο δράμα και νότες μινόρε στην κωμωδία.  Οι κύριες προκλήσεις του να δώσεις ζωή σε τέτοια «δύσκολα θέματα», όπως τα αποκαλείτε, είναι πρώτον, να μην μετατραπούν οι άνθρωποι (εννοώ οι ρόλοι) σε καρικατούρες ή το έργο σε καρτούν και δεύτερον, να μην, για χάρη του αστείου, υποβιβάσουμε αυτούς τους ανθρώπους και τις ζωές τους, να αποφύγουμε δηλαδή να τους κρίνουμε σύμφωνα με το δικό μας αξιακό σύστημα.  Παγκοσμίως, τα θεατρικά έργα υπάρχουν επειδή υπάρχει κάποιο πρόβλημα και η διαφορετικότητα ήταν και είναι εγγενές θέμα του θεάτρου από πάντα. Αυτό που αλλάζει στην κωμωδία είναι η οπτική ματιά, η ατμόσφαιρα, οι ρυθμοί, οι ανατροπές.

Στους ρόλους του BABY αναγνωρίζω πρόσωπα που έχω συναντήσει στη ζωή μου, και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αληθινά πρόσωπα σε αληθινές καταστάσεις.  Και αυτή είναι η μεγαλύτερη χαρά για μένα στη δουλειά μου, να δουλεύονται οι ρόλοι και να ζωντανεύουν στην σκηνή ως πραγματικοί άνθρωποι χωρίς το φίλτρο της μικροαστικής κριτικής του σωστού και λάθους. Το θέατρο έχει τη μοναδική ευλογία να δίνει φωνή κι ανάσα στο λάθος και να το μετατρέπει σε έργο τέχνης, γι’ αυτό είναι και η κορυφαία τέχνη του ανθρώπου.

-Παρακολουθώντας κανείς την παράσταση, βλέπει ένα έργο με έντονη κινησιολογία και χορογραφία, πλαισιωμένες από ένα λιτό σκηνικό και μουσική, που παίζουν όμως σημαντικό ρόλο στην αλλαγή των σκηνών. Μιλήστε μας για τη σύλληψη αυτή και τη συνεργασία σας με τους υπεύθυνους συντελεστές πάνω σε αυτό το κομμάτι.  

Προέρχομαι από μία θεατρική παιδεία και σκηνική εμπειρία ως σκηνοθέτις και ως ηθοποιός που λατρεύει τη δράση μέσα από την κίνηση, το λόγο, την παύση, την ανάσα, το φως, τη μουσική. Είχα την τύχη να μάθω και να εξασκήσω την θεατρική τέχνη και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, με εμπνευσμένους και παθιασμένους δασκάλους και συνεργάτες. Στα 30 χρόνια αυτής της θεατρικής μου ζωής προσπάθησα να αποφύγω δύο πράγματα: το μετα-δραματικό αφηγηματικό θέατρο και την επανάληψη της ίδιας σκηνοθετικής γραμμής σε διαφορετικά έργα. Συνομιλώ με το έργο του κάθε συγγραφέα, ερευνώ, ψαχουλεύω ερεθίσματα, του αφήνω άπλετο χώρο να μου μιλήσει και έτσι οδηγούμαστε μαζί και με τους συντελεστές στην γεωγραφία και την ατμόσφαιρα που θέλουμε όλοι μαζί να κινηθούμε. Αντιλαμβάνομαι, από μικρή που πήγαινα με τη μητέρα μου στο θέατρο, την θεατρική πράξη σαν ένα ταξίδι, άλλοτε με ούριους ανέμους και άλλοτε με τρικυμίες. Όλα είναι καλοδεχούμενα, εφόσον στοχεύουν στην δημιουργική διαδικασία.

Στο BABY, έχω την χαρά να συνεργάζομαι με τον αναγεννησιακό καλλιτέχνη Άγγελο Παπαδημητρίου, γεμάτο από ιδέες και εικαστικές εικόνες. Ο βασικός καμβάς που μας έδωσε ο Άγγελος για να δώσουμε ζωή στο έργο είναι δώδεκα τραπεζάκια και πολλά ρούχα, ένα εικαστικό τοπίο το οποίο μετατρέπεται σε διαφορετικά περιβάλλοντα.  Ο σχεδιασμός των φωτισμών της Στέλλας Κάλτσου, σε απόλυτη αρμονία με τον εικαστικό καμβά, έδωσε μαγεία, καθαρότητα και λάμψη κωμωδίας.

Είμαι φαν των Burger Project πολλά χρόνια τώρα. Τους είχα πρωτακούσει στην Αμερική, σε μια διασκευή του Εθνικού Ύμνου που με ενθουσίασε. Επικοινώνησα μαζί τους με το θάρρος της θαυμάστριας και προχωρήσαμε σε μια εξαιρετική συνεργασία. Ο Θάνος Κοσμίδης και ο Αλέξης Ιωάννου έγραψαν πρωτότυπη μουσική και μιξάρισαν κομμάτια ειδικά για το  ΒΑΒΥ, ήταν συνεργάτες με την κύρια σημασία του όρου, με ουσιαστική συμβολή στην αισθητική της παράστασης. Όλη αυτή η διαδικασία αποκτά σάρκα και οστά με το χιούμορ, την έμπνευση, την δοτικότητα και την φρεσκάδα των 6 καταπληκτικών ηθοποιών που έχω την τύχη να συνεργάζομαι: Αθηνά Αλεξοπούλου, Χάρης Μπόσσινας, Ντέπυ Πάγκα, Γιώργος Σουλεϊμάν, Μαργαρίτα Παπαγιάννη και Εύα Φρακτοπούλου. 

Πέρα από τους συντελεστές που ανέφερα, οφείλω την ευγνωμοσύνη μου στο καλλιτεχνικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης για την συνεργασία και την αμέριστη υποστήριξη του όλου εγχειρήματος, καθώς και στη Χρύσα Ματσαγκάνη για την υποστήριξη της στις δημόσιες σχέσεις. Ανεκτίμητη βοηθός μου, η Μαρία Απατσίδου. Το θέατρο είναι ένα παζλ από ανθρώπους που μόνο όταν λειτουργήσουν όλοι μαζί σε αρμονία ανατέλλει η εικόνα του.

-Η απόδοση του έργου έχει γίνει με τέτοιο τρόπο που θυμίζει έντονα το στυλ του Μελ Μπρουκς. Είναι το ελληνικό κοινό εξοικειωμένο με αυτό το είδος χιούμορ;

Η απόδοση του Χρήστου Παρίδη, δουλεμένη στην λεπτομέρεια με συνεχές νοιάξιμο για την ζωντάνια του προφορικού λόγου, κατάφερε με έναν μοναδικό τρόπο να κάνει το έργο του 1982, σημερινό αλλά και να γεφυρώσει τις διαφορές του αμερικανικού με το ελληνικό χιούμορ με έναν εμπνευσμένο  τρόπο. Η επιρροή των κωμωδιών του Mel Brooks έγκειται στο γεγονός ότι διακατέχονται από ένα χιούμορ που μου είναι προσφιλές από παλιά, όταν πρωτομυήθηκα σε αυτό από τον δάσκαλο μου στο ΚΘΒΕ, σκηνοθέτη Ανδρέα Βουτσινά, και με ακολούθησε σε όλα τα χρόνια της ζωής μου και της καριέρας μου στο αμερικάνικο θέατρο. 

Πιστεύω ότι το προνόμιο ή το δώρο, αν θέλετε, που μας προσφέρουν τα καλογραμμένα θεατρικά έργα, κλασσικά και σύγχρονα, είναι η παγκοσμιότητά τους, όπως και οι καλές κωμωδίες του Mel Brooks, των Monty Python, του Charlie Chaplin. Με έναν μοναδικό, σχεδόν μαγικό τρόπο, τα καλά έργα υπερβαίνουν τα όρια της εντοπιότητας και τα σύνορα της χώρας καταγωγής του συγγραφέα και ανοίγουν την αγκαλιά τους στο κοινό πέρα από σύνορα. Τα καλά έργα δεν επιβάλλονται, αφουγκράζονται και συνομιλούν με το κοινό. Ένα τέτοιο έργο είναι και το BABY.

-Είναι πρόκληση η σκηνοθεσία ενός έργου που έχει γραφτεί 36 χρόνια πριν, ακόμα κι αν η μετάφρασή του είναι επικαιροποιημένη;

Κάθε έργο είναι μια πρόκληση, κάθε καινούργια ματιά σε ένα έργο που έχει ξαναπαιχτεί είναι ένα αχαρτογράφητο τοπίο στο οποίο η σκηνοθέτις καλείται να δημιουργήσει, ειδικά όταν ξεκινάει κανείς με την ματιά της tabula rasa, χωρίς τυποποιημένα ή προκατασκευασμένα σκηνοθετικά τερτίπια. 

Στην περίπτωση του BABY, έχουμε από γραφής ένα έργο, που αν και γράφτηκε 36 χρόνια πριν στην Αμερική, μιλάει για καίρια ζητήματα παγκόσμια: την ανατροφή των παιδιών μας, την εκπαίδευση, την εκτός ελέγχου πορεία των παγκόσμιων γεγονότων, τον αυτοπροδιορισμό της μοναδικότητας του κάθε ανθρώπου κλπ. Ως μητέρα και καλλιτέχνις είδα το έργο από τη μεριά του παιδιού και μέσα από αυτήν την οπτική φτιάξαμε τον κόσμο του BABY.

-Αντιμετωπίσατε δυσκολίες κατά τη σκηνοθεσία του έργου, κι αν ναι, ποιες ήταν αυτές;

Κάνουμε θέατρο μέσα από τις ελλείψεις μας και, εξαιτίας των ελλείψεών μας, είμαστε θραυσματικά όντα οι καλλιτέχνες και οι δυσκολίες είναι αναπόφευκτες.  Άλλωστε ο ίδιος ο πυρήνας του θεάτρου, και ως δομή και ως λειτουργία, είναι η σύγκρουση.  Μέσα από τις συγκρούσεις προκύπτουν ιδέες, δράσεις, νέες φόρμες, μέσα από τις συγκρούσεις συστήνονται οι άνθρωποι. Η ίδια η συνθήκη της «οικειότητας» για το χρονικό διάστημα των προβών και των παραστάσεων, με ανθρώπους που δεν γνωριζόντουσαν πριν, και που μπορεί να μην ξαναβρεθούν για αρκετό χρονικό διάστημα μετά, έχει από μόνη της μία δυσκολία. Αλλά όπως λέμε και στο χωριό μου, ”the show must go on”.  Και όλο αυτό δημιουργεί την πιο εύθραυστη, γενναιόδωρη και θνησιγενή τέχνη αλλά και το πιο ισχυρό και διαδραστικό όχημα επικοινωνίας με τον κόσμο. 

-Έχετε δηλώσει πως «η κωμωδία λειτουργεί ως ένας εξαιρετικός μηχανισμός για να αντιληφθούμε τις νέες δομές, να ξεπεράσουμε τις ανισότητες του παρελθόντος και να δημιουργήσουμε μια κοινωνία σεβασμού, αλληλοεκτίμησης, ενσυναίσθησης». Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε ένας ανήλικος να παρακολουθήσει την παράσταση, κι αν ναι, τι θα θέλατε να του μείνει μετά το πέρας της;

Το έργο απευθύνεται σε ένα κοινό από 16 χρονών, μέχρι 106. Λόγω της ευαίσθητης προεφηβικής ηλικίας, θεωρώ ότι κάποια θέματα μπορούν καλύτερα να τα διαχειρισθούν μεγαλύτερης ηλικίας έφηβοι. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί ο γονιός να αποφασίσει αν επιθυμεί να παρακολουθήσει το παιδί του την παράσταση. Σε κάθε παράσταση, αυτό που μένει στον κάθε θεατή έχει να κάνει με τις προσλαμβάνουσες, το κατά Bourdain habitus του καθενός. Το περιβάλλον ανατροφής, η αισθητική που μας επέβαλαν ή που αναπτύξαμε μόνοι μας, οι αξίες, η ποιότητα του χιούμορ, η ευρύτητα του μυαλού μας και τόσα άλλα. Ωστόσο, αν μπορούσα να εμπνεύσω σε κάτι μέσα από την συγκεκριμένη παράσταση, θα ήταν ο σεβασμός και η αποδοχή της διαφορετικότητας, μια που πιστεύω ακράδαντα στην μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου από τη φύση και την γέννησή του.

-Με τι σκοπεύετε να ασχοληθείτε σκηνοθετικά μετά το τέλος των παραστάσεων του “Baby”;

Ταυτόχρονα με τις παραστάσεις του BABY, σκηνοθετώ ένα από τα μονόπρακτα που βραβεύτηκαν από την Ένωση Ελλήνων Σεναριογράφων και το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Πρόκειται για το εξαιρετικό έργο του συναδέρφου Νίκου Σκουλά, «ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ», με δύο εξαιρετικούς ηθοποιούς, τον Γιώργο Κροντήρη και τον Τριανταφύλλο Δελή. Θα παιχτεί μαζί με άλλα δύο μονόπρακτα στο ΙΜΚ, το τριήμερο της 23ης, 24ης και 25ης Μαρτίου.

Παράλληλα, συζητώ μια συνεργασία για το φθινόπωρο του 2018, για ένα έργο μίας εμπνευσμένης Ελληνίδας συγγραφέα, αλλά και για μια συνεργασία στο εξωτερικό για το 2019.

Ταυτότητα της παράστασης:
Κείμενο: Christopher Durang
Απόδοση: Χρήστος Παρίδης
Σκηνοθεσία: Αναστασία Κουμίδου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Απατσίδου
Εικαστική επιμέλεια: Άγγελος Παπαδημητρίου
Σχεδιασμός Φωτισμών: Στέλλα Κάλτσου
Μουσική: The Burger Project
Κίνηση – Χορογραφίες: Στεφανί Τσάκωνα
Φωτογραφίες: Aris Hathaway
Video Trailer: Κώστας Αυγέρης
Παραγωγή: Red Moonlight Productions

Παίζουν οι ηθοποιοί:
Αθηνά Αλεξοπούλου
Χάρης Μπόσσινας
Ντέπυ Πάγκα
Μαργαρίτα Παπαγιάννη
Γιώργος Σουλεϊμάν
Εύα Φρακτοπούλου
Στο ρόλο του ψυχιάτρου ακούγεται η Φωνή του Άγγελου Παπαδημητρίου

Πληροφορίες:
Πέμπτη-Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00
Κυριακή στις 20:00