Η αναζήτηση ασύλου, η ιερότητα της ικεσίας, η άσκηση εξουσίας, οι δημοκρατικοί θεσμοί, η ελευθερία επιλογής, τα δικαιώματα της γυναίκας και ένα σύγχρονο πολιτικό «debate» για το Διεθνές Δίκαιο. Όλα αυτά πραγματεύεται η παράσταση «Ικέτιδες» του Αισχύλου, σε μετάφραση Κ.Χ.Μύρη, που ανεβαίνει στο Θέατρο Αγγέλων Βήμα. Ο σκηνοθέτης Λάμπρος Γιώτης μιλά στο tvxs.gr για αυτό το βαθιά πολιτικό έργο. 

Οι Ικέτιδες του Αισχύλου είναι ένα έργο βαθιά πολιτικό. Πώς το προσεγγίσατε σκηνοθετικά;

Οι Ικέτιδες του Αισχύλου είναι ένα από τα πρώτα αρχαία ελληνικά δράματα που διασώζονται ως τις μέρες μας. Πρόκειται για ένα ποίημα με αρχέγονη δύναμη, απλότητα και συγχρόνως πυκνότητα νοημάτων. Το θέμα που πραγματεύεται, την ανάγκη του κυνηγημένου ανθρώπου να βρει άσυλο και πατρίδα, φαίνεται ότι απασχόλησε τον άνθρωπο ως αιώνιο ταξιδευτή από τα αρχαία χρόνια. Η σύγκρουση του ξένου με την κανονικότητα που θα συναντήσει και οι κοινωνικές και νομικές της συνέπειες διατρέχουν το κείμενο με συγκλονιστικά επίκαιρο τρόπο. Πρόθεσή μου ήταν να ακουστούν οι θέσεις του έργου από τον σύγχρονο θεατή, να μιλήσουν τα επιχειρήματα και οι διάλογοι του κειμένου, κρατώντας τη δομή, το ύφος και τη λυρικότητα που αναδύεται από τους στίχους του. 

Μελετήσαμε αρχικά με τους συντελεστές της παράστασης τις ιστορικές και πολιτικο -οικονομικές συνθήκες της εποχής που γράφτηκε το έργο, όπως και τις αναλογίες του με το σήμερα. Σε αυτό βοήθησε ιδιαίτερα ο μεταφραστής του έργου (Κ. Χ. Μύρης) που μας παρουσίασε ανάγλυφα τον κόσμο, τους θεσμούς και το ήθος της εποχής. Ανατρέξαμε στην ιστορία του ασύλου από τότε ως σήμερα, στα δικαιώματα των προσφύγων, στη θέση της γυναίκας, από το αττικό δίκαιο ως τη σημερινή νομοθεσία. Όμως, κατά τη γνώμη μου, το «πολιτικό» στο θέατρο έχει δύναμη όταν απευθύνεται όχι μόνον στην ιδεολογία αλλά και στο θυμικό. Στόχος μου δεν είναι μια παράσταση που διδάσκει, ούτε καθοδηγεί, αλλά που δίνει ψήφο στο όνειρο και τη συγκίνηση. 

Γνωρίζω ότι χρησιμοποιείτε ειδική μέθοδο στις παραστάσεις σας. Μιλήστε μας για την εφαρμογή της στις «Ικέτιδες».

Στις μέχρι τώρα σκηνοθετικές μου δουλειές στηρίζομαι στην ψυχολογία του καλλιτέχνη, στις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσα στην ομάδα, αλλά και μεταξύ των ηθοποιών και των ρόλων που αυτοί υποδύονται. Με ενδιαφέρει η προσωπικότητα και η ψυχοσύνθεση του ηθοποιού που θα παίξει έναν ρόλο. Για να μπορέσει όμως να υπάρξει μια ουσιαστική κατάθεση στην πρόβα χρειάζεται ανοιχτή επικοινωνία, εμπιστοσύνη και αντοχή στις ματαιώσεις, ώστε να αφεθεί ο κάθε δημιουργός μέσα στην καλλιτεχνική διεργασία και να προκύψει μια προσωπική κατάθεση. Βάση μου είναι ο αυτοσχεδιασμός και η ανάδυση στιγμών αλήθειας μέσα στην πρόβα, που στη συνέχεια τροφοδοτούν τόσο το έργο, όσο και τη ζωή της ομάδας που θα το παρουσιάσει. Στο συγκεκριμένο έργο, η φωνή και το σώμα παίζουν κεντρικό ρόλο, αφού το πρώιμο αυτό δράμα αποτελεί στην ουσία ένα μεγάλο χορικό. Οι φωνητικοί αυτοσχεδιασμοί των ηθοποιών όπως τους οδήγησε η Σαββίνα Γιαννάτου, όπως και η μουσική που έγραψε για το έργο, δημιούργησαν ένα ηχητικό τοπίο που ξυπνά ένα μνημονικό ταξίδι στο χρόνο και αναδύει ελληνικές αρμονίες αλλά και ανατολίτικα παγανιστικά στοιχεία. Η λιτότητα της κίνησης της Στέλας Κρούσκα, η χρωματική παλέτα των κοστουμιών της Θάλειας Ιστικοπούλου και οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα, αναδεικνύουν τόσο τον εφιάλτη όσο και την ελπίδα στο ταξίδι των προσφύγων και μαζί στο ταξίδι αυτού του έργου, στον τόπο και χρόνο που μοιράζεται η ομάδα των ηθοποιών με το κοινό κάθε παράστασης.

Η παράσταση ανέβηκε φέτος στη Λέσβο και τη Χαλκίδα. Πώς βιώσατε αυτή την εμπειρία;

Πηγαίνοντας να παίξουμε την παράσταση στα μέρη αυτά (δεν γνώριζα ότι κοντά στο θέατρο της Αυλίδας υπάρχει ένα μεγάλο hotspot με πρόσφυγες) νιώθαμε μια ιδιαίτερη φόρτιση. Το ίδιο συναίσθημα υπάρχει και εν όψει της προσεχούς παράστασης που θα δώσουμε στη Λέρο. Στη Λέσβο αντιμετωπίσαμε την τόλμη, την αγωνία και την ανάγκη για επιβίωση και συνέχεια μέσα στις τοπικές κοινωνίες που έζησαν τη φρίκη του προσφυγικού μέσα από τις πραγματικά τραγικές σκηνές ναυαγίων, πνιγμών, αλλά και της επόμενης μέρας. Η ευθύνη ήταν μεγάλη όπως και η επίγνωση ότι ερχόμαστε να μιλήσουμε σε αυτούς του ανθρώπους μέσα από την ασφάλεια της τέχνης και της απόστασης. Στη Μυτιλήνη το κοινό ήταν απορροφημένο από το έργο και στο τέλος κάποιοι θεατές μάς είπαν ότι την εποχή που είχαν αποβιβαστεί μαζικά οι πρόσφυγες, τους έκανε εντύπωση ότι είχαν όλοι παρόμοια συμπεριφορά, σαν να ήταν δασκαλεμένοι, όπως ακριβώς ο Δαναός πατέρας νουθετεί τις Ικέτιδες πώς να συμπεριφερθούν στην πόλη ώστε να γίνουν αποδεκτές. Έγιναν δηλαδή, κάποιες συνδέσεις του έργου με το παρόν των θεατών. Αυτό για μένα έχει αξία. Αλλά θα μείνω στη φράση που μας είπε ένας ηλικιωμένος θεατής: «Μέσα στη ζωή, όλοι πρόσφυγες είμαστε».

Η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο;

Η τέχνη έχει αλλάξει τον κόσμο σε διάφορες περιόδους της ιστορίας του ανθρώπου. Η τέχνη έχει τη δύναμη και το πέταγμα του ονείρου, που κάνει κάθε άνθρωπο να ανοίγει ξανά τα μάτια του την επόμενη μέρα. Να αντιμετωπίζει τη ζωή με ένα καινούργιο βλέμμα. Η τέχνη δεν έχει όρια. Όμως οι άνθρωποι χρειαζόμαστε όρια, χρειαζόμαστε εκτός από την ελευθερία της τέχνης και τη συνειδητότητα της τέχνης.

Είναι η πρώτη φορά που ασχολείστε με την τραγωδία. Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο για να ξεκινήσετε την ενασχόληση σας με την τραγωδία;

Βιώνοντας καθημερινά αυτές τις σκηνές φρίκης του προσφυγικού από τα ΜΜΕ, γεννήθηκε η ανάγκη να πραγματοποιήσω μια θεατρική παράσταση που να ταξιδέψει στις τοπικές κοινωνίες που έπασχαν και να εμψυχώσει τους ανθρώπους εκεί. Διαβάζοντας έργα με ανάλογη θεματική βρέθηκα μπροστά στις «Ικέτιδες». Δεν χρειάστηκε να διαβάσω τίποτε άλλο. Δεν ήταν μια φιλοδοξία να καινοτομήσω στο είδος της τραγωδίας, αλλά κάτι αρκετά πιο απλό. Να έχω μια μικρή έστω συμβολή σε μια ανοιχτή πληγή του σήμερα.

Η παράσταση θα παιχτεί στο Αγγέλων Βήμα, δηλαδή σε ένα κλειστό χώρο. Αυτό σημαίνει ότι έχει πειραματική προσέγγιση;

Κάθε προσπάθεια να παιχτεί ένα αρχαίο δράμα, σε οποιοδήποτε χώρο του σήμερα, θεωρώ ότι είναι πειραματική. 

Είστε ψυχίατρος και ασχολείστε με το θέατρο. Μάλιστα έχετε στο θέατρο μια πολύχρονη πορεία και διευθύνετε την Εταιρεία Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας «Παλμός». Πώς συνδυάζετε τις δύο ιδιότητες;

Με ενδιέφερε πάντοτε η περιοχή εκείνη του θεάτρου που συνορεύει με την ψυχολογία. Μια σημαντική στιγμή της επαγγελματικής μου ζωής ήταν όταν σκηνοθέτησα την πρώτη μου θεατρική παράσταση στο Νοσοκομείο Ημέρας του Αιγινητείου, με ασθενείς που έπασχαν από βαριές ψυχικές διαταραχές, το 1990. Ακολούθησαν και άλλες “δραματοθεραπευτικές” παραστάσεις, όπως αυτές στο ψυχιατρείο της Λέρου το 1994, την εποχή του αποϊδρυματισμού του ψυχιατρείου, βιώματα καθοριστικά για τη ζωή μου και τη δουλειά μου στη συνέχεια. Αυτό που βρίσκω συναρπαστικό στις παραστάσεις αυτές είναι η απλότητα και η συγκίνηση που προσφέρουν οι ασθενείς που παίζουν, συγκίνηση απρόσμενη και πολύτιμη για όλους μας. Συναίσθημα που σπάνια συναντά κάποιος ακόμη και στο καλό επαγγελματικό θέατρο. Ίσως γι’ αυτό αποφάσισα να αφοσιωθώ στη δραματοθεραπεία, να ολοκληρώσω το διδακτορικό μου στον τομέα αυτόν στην Αγγλία και να ιδρύσω τον «Παλμό», ένα χώρο που μπορεί κάποιος να συναντήσει και να βιώσει αυτές τις μορφές τέχνης και θεραπείας.

Πληροφορίες στα: www.therapy-playback.gr και palmos6.wordpress.com
 
Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση:  Κ.Χ.Μύρης
Σκηνοθεσία:  Λάμπρος Γιώτης
Φωνητική έκφραση και μουσική:  Σαβίνα Γιαννάτου
Χορογραφία:  Στέλα Κρούσκα
Σκηνικά – κοστούμια:  Θάλεια Ιστικοπούλου
Φωτισμοί:  Μελίνα Μάσχα
Παίζουν οι ηθοποιοί:  Λυσάνδρα Αναστασοπούλου, Μενέλαος Ζαφειρόπουλος, Δημήτρης Μοσχονάς, Ελπίδα Νικολάου, Κωνσταντίνα Νταντάμη, Γιώργος Τσαγκαράκης
Ήχος και φως:  Νίκος Θεοχαρόπουλος
Trailer παράστασης:  Χρήστος Θεοχαρόπουλος
Βοηθοί Παραγωγής:  Αλεξία Πολυμενοπούλου,Χρήστος Θεοχαρόπουλος
Παραγωγή: «Παλμός» – Εταιρεία Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας
 
INFO
Εισιτήρια: 10 €, 8 € (φοιτητικό, άνω των 65), 5 € (άνεργοι, ΑΜΕΑ, ατέλειες ηθοποιών)
Διάρκεια παράστασης:  60 λεπτά
Παραστάσεις: 21, 22, 23, 24, 25 Σεπτεμβρίου 2016,ώρα 9:00μμ.
Χώρος: Θέατρο Αγγέλων Βήμα
Σατωβριάνδου 36, Σταθμός Μετρό Ομόνοια, τηλ. 210-5242.211