Ο Δήμος Αβδελιώδης, παρουσιάζει θεατρικά αυτόν τον καιρό την Απολογία του Σωκράτη στα αρχαία ελληνικά. Μιλήσαμε μαζί του και προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε αυτήν την πρωτότυπη ιδέα του, μία ακόμη από τις τόσες που μας έχει δώσει. 

Ads

Το έργο, βαθιά πολιτικό, ανακαλεί μιαν ελληνική πνευματική παρακαταθήκη, που είναι οικουμενικού χαρακτήρα: την διαλεκτική συστηματική σκέψη, που αναδύεται πάνω από την απλή εμπειρία. 

Μετά τον Βιζυηνό και την περίφημη τριλογία σας, παρουσιάζετε τώρα την  Απολογία του Σωκράτους, το μνημειώδες αυτό έργο του Πλάτωνα, στα αρχαία ελληνικά! Θέλω να σας ρωτήσω: ποια ανάγκη σας οδήγησε; Πως το σκεφτήκατε;

Ήταν αναγκαίο να γίνει στην γλώσσα του Πλάτωνα, γιατί μόνο αν ακούσεις τη φωνή του ίδιου του πρωτότυπου κειμένου μπορείς να νιώσεις τα αισθήματα, την ατμόσφαιρα και τελικά ποιος ήταν πραγματικά ο Σωκράτης. Επειδή κάθε μετάφραση, ανάλογα με την οπτική γωνία και τις προσωπικές επενδύσεις του μεταφραστή, δίνει και μια εντελώς διαφορετική εικόνα του Σωκράτη, με αποτέλεσμα να υπάρχει ακόμα μια θολή εικόνα που δεν έχει σχέση με την σαφήνεια και την καθαρότητα του πλατωνικού κειμένου. 

Ads

Πρόκειται βεβαίως για έργο βαθιά πολιτικό. Μήπως όμως σήμερα η πολιτική έχει συρρικνωθεί στο πλαίσιο μιας αποτελεσματικής διαχείρισης;

Η σκέψη του Σωκράτη είναι βαθιά πολιτική γιατί απέναντι στην κατ’ επάγγελμα ρητορική και την σοφιστική τέχνη που επικαλύπτουν την πραγματικότητα είτε για το προσωπικό είτε για το δημόσιο συμφέρον, αναζητά μόνο την εφαρμογή της γνώσης εκείνης, που θα μπορούσε να κάνει τους ανθρώπους πιο ευτυχισμένους και όχι πιο δυνατούς. Το βασικό αυτό αίτημα του Σωκράτη που εκφράζει τον θεμελιώδη πυρήνα του ελληνικού πολιτισμού απορρίφθηκε τότε από τους αμήχανους 500 ενόρκους με διαφορά 30 ψήφων και έμεινε πρακτικά αναπάντητο μέχρι σήμερα, αφού δεν μπόρεσε να ενσωματωθεί στην παιδεία και όλους τους άλλους θεσμούς της Δημοκρατίας. Αυτό είναι και το κομβικό σημείο που σταμάτησε η ποιοτική εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού. Η σημερινή διαχείριση της εξουσίας είναι αναγκαίο και λογικό αποτέλεσμα ενός πολιτισμού που είναι ακόμα οικοδομημένος πάνω στον ανταγωνισμό, την δύναμη και τον φόβο.  

Εννοώ ότι η διαχείριση προϋποθέτει ως δεδομένη την πραγματικότητα. Δεν 
έχει ποτέ αίτημα αλλαγής…

Ναι η πραγματικότητα αυτή είναι πλέον μια υπερδομή, όπως ένα υπερωκεάνιο ας πούμε, που έχει δύναμη και ταχύτητα και οι αξιωματικοί και οι καπετάνιοι κάνουν με ευθύνη και συνέπεια τη δουλειά τους, αλλά είναι όλοι αγχωμένοι μήπως χάσουν τη θέση τους και στην πραγματικότητα εσωτερικά αδύναμοι, γιατί ό,τι κάνουν το κάνουν ψυχαναγκαστικά, ενώ το υπερωκεάνιο κόβει βόλτες, γιατί έτσι πρέπει, αλλά χωρίς να ξέρει κανείς πραγματικά το γιατί πάει και για πού πάει. 

Ωστόσο, είναι εύκολο να παρακολουθεί κάποιος σημερινός Έλληνας αρχαία ελληνικά στο θέατρο; Εδώ πάψαμε να καταλαβαίνουμε και τα νέα….

Όταν μια γλώσσα έχει συνδέσει την αλήθεια του νοήματος με τις αρμονικές που την εκφράζουν, είτε είναι νέα είτε αρχαία είναι πάντα μια αληθινή απόλαυση,- κάτι που δεν συμβαίνει με άστοχα έργα – γιατί αυτές οι αρμονικές μας επηρεάζουν βαθιά και ψυχικά και σωματικά. Παράλληλα οι υπέρτιτλοι επιβεβαιώνουν και νοητικά αυτή την πλήρωση.        

image 

Ο κόσμος που το βλέπει πως αντιδρά; Μήπως κουράζεται από έναν θεατρικό μονόλογο;

Δεν είναι βέβαια μονόλογος ούτε ακριβώς μια παράσταση με την κλασική έννοια,- αφού δεν πρόκειται για θεατρικό έργο του Πλάτωνα -, αλλά μια αυθεντική τελετουργική αναπαράσταση της δίκης του Σωκράτη, που συνομιλεί μάλιστα και με τον Μέλητο. Όσοι το βλέπουν ανεξαιρέτως νιώθουν πρωτόγνωρα και γνήσια αισθήματα και μας το λένε. Δεν το έχω ζήσει έτσι με άλλη παράστασή μου. 

Βλέπουμε όλο και περισσότερο μονολόγους… υποψιάζομαι και οικονομική ανάγκη…λιγότεροι συντελεστές, χαμηλό κόστος…

Αν υπάρχει τέτοιο θέατρο που μιλάει ένας μόνο-όπως λέει η λέξη μονόλογος-, σίγουρα είναι κάτι που σε κουράζει πριν ακόμα το δεις. Όμως υπάρχει κι αυτό το είδος θεάτρου όπου ένας και μόνο ηθοποιός μπορεί να αναστήσει μπροστά σου κόσμους και πρόσωπα.

Πότε θα δούμε το έργο αυτό στην Αθήνα;

Είναι θέμα του ΚΘΒΕ που διαχειρίζεται αυτό το διάστημα την παράσταση.

Πιστεύετε πάντως ότι η μεγάλη οικονομική πτώση, η κατάρρευση των εισοδημάτων, μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο εθνικό και λαϊκό;

Εξαρτάται από τον δρόμο που θα ακολουθήσουμε. Δεν μας αρκεί όπως είδαμε μόνο η αξιοπρέπεια – που στο βάθος είναι εγωισμός και άμυνα προς το σύνδρομο της απόρριψης. Πρέπει να τολμήσουμε να βρούμε τον νέο δρόμο που έδειξε αλλά δεν ολοκλήρωσε ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας, αυτόν που θέλει τους ανθρώπους περισσότερο ευτυχισμένους παρά δυνατούς.