Για τρεις παραστάσεις το θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ παρουσιάζει τη νέα του παραγωγή, το «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μύλλερ στις 10 Μαίου στο Θεατρικό Σταθμό Ηρακλείου και στις 18 & 19 Μαίου στο Κινηματοθέατρο «Βιτσέντζος Κορνάρος».

Το «Κουαρτέτο» έχει βασιστεί πάνω στο επιστολογραφικό μυθιστόρημα «Επικίνδυνες σχέσεις» του Λακλό (Pierre Choderlos de Laclos). Όμως, ο Μύλλερ καταργεί την αλληλογραφία ανάμεσα στους ήρωες, τη Μερτέιγ και τον Βαλμόν και εισάγει επί σκηνής τις μορφές δύο εραστών, μάλλον προς το τέλος του πολυτάραχου και σκανδαλώδους βίου τους, ενώ στη σκηνική ένδειξη «σαλόνι πριν από τη Γαλλική Επανάσταση» προσθέτει μία δεύτερη: «Μπούνκερ μετά τον τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο». Έχουμε λοιπόν, ένα ζευγάρι, που παλεύει στο τέλος του κόσμου. Η έννοια της καταστροφής, έρχεται και επανέρχεται μέσα απο συνεχείς μεταμορφώσεις των πρωταγωνιστών, που επιδίδονται μεταξύ τους, σε έναν ανελέητο πόλεμο αφανισμού. Οι ήρωες του έργου θέτουν νέα όρια ανάμεσα στην πίστη και την απιστία, τη δύναμη και την αδυναμία, τη σεξουαλική απόλαυση και την υποταγή.

Για το “Κουαρτέτο”

All the world’s a stage.

O Μπέκετ έλεγε πως ο άνθρωπος είναι μπροστά σε έναν καθρέφτη αλλά ο καθρέφτης δεν αντανακλά το πρόσωπο του. ο Μύλλερ πάλι έγραψε: Τί λέει ο καθρέφτης σας. Είναι πάντα ο άλλος που κοιτάει από μέσα. Αυτόν τον άλλο ψάχνουμε όταν σκάβουμε στα ξένα κορμιά, πέρα από τους εαυτούς μας. Μπορεί να μην υπάρχει ούτε ο ένας ούτε ο άλλος, μόνο το τίποτε στην ψυχή μας που κρώζει για τροφή.

Καθρέφτης, είδωλα, ιριδισμοί, αντανακλάσεις, πρόσωπο ή πρόσωπα, μεταμορφώσεις και συνδυασμοί αποτελούν πεδία που εξερευνά και αναμιγνύει ο Μύλλερ για να συνθέσει ένα κείμενο δυνατό, ανθεκτικό και ελεύθερο σε αναγνώσεις όπως το Κουαρτέτο. Ενστερνιζόμενος τον θάνατο του συγγραφέα, χαράσσοντας δηλαδή ένα πεδίο χωρίς προέλευση το οποίο δεν έχει άλλο στόχο πέραν της γλώσσας (ενδιαφέρουσα πρόκληση αποτελεί η χρήση κεφαλαίων γραμμάτων), και δανειζόμενος στοιχεία από τους Laclos (δανείζεται πρόσωπα), De Sade (εστιάζει στην πορνογραφική του ματιά) και Jenet (γοητεύεται από το role-playing) φτιάχνει ένα κείμενο-παιχνίδι όπου τελικά όλοι οι κανόνες σπάζουν ή και που ενδεχομένως δεν υπήρξαν ποτέ. Το τοπίο που προτείνει εδώ ο γερμανός δραματουργός αποτελείται από τον ιριδισμό δύο επιπέδων. Εκείνο της Φαντασίας και εκείνο της Πραγματικότητας. Στο Κουαρτέτο κάτω από τη μάσκα του έρωτα ξεδιπλώνεται η σχέση του άντρα και της γυναικάς: υποταγή, ταπείνωση, κατανάλωση, μαρασμός, ηθική πτώση αλλά και πολύ παιχνίδι με μοναδικό καταφύγιο την κοινή φθορά και το κενό.

Η δραματουργία του Μύλλερ αντιστέκεται στο ψυχολογικό παίξιμο και στη σωματική λογοκρισία, αποζητώντας από τους ερμηνευτές μια απόσταση από το περιεχόμενο. Αντίθετα με τους ήρωες του Μπέκετ, ο Βαλμόν και η Μερτέιγ δεν είναι παθητικά πρόσωπα. Παίζουν με το πάθος, την φωτιά, τον έρωτα και την λεηλάτηση· τόσο του άλλου όσο και του ίδιου τους του εαυτού. Προσπαθούν να νοηματοδοτηθούν και να νοηματοδοτήσουν. Να ξεφύγουν από τον κατακερματισμένο εαυτό τους. Υπό το πρίσμα της αισθητικής της σκληρότητας του Αρτώ , και οι δύο ξεκινούν το ταξίδι τους στο Χάος. Τοποθετημένη σε ένα μεταφυσικό περιβάλλον, η Μερτέιγ θαρρεί πως είναι μόνη. Με την έλευση του Βαλμόν θα αρχίσει το παιχνίδι-φλερτ με το Tέλος. Το παιχνίδι θα αποδειχτεί κωμικοτραγικό. Η επικοινωνία των ηρώων θα αποτελέσει την ύψιστη ανάγκη τους να βρουν καταφύγιο ώστε να ξεγελάσουν τον θάνατο. Και τελικά το μοναδικό αντίδοτο, θα αποδειχτεί το ίδιο το παιχνίδι. Ακόμα και ο φόνος που μαζί με την σεξουαλική πράξη αποτελούν τις δύο όψεις του θανάσιμου αγώνα των ηρώων, μοιάζει με γνώριμη πίστα που είναι οικεία στους παίκτες.

Όπως και οι χαρακτήρες έτσι και το ίδιο το Κουαρτέτο είναι ένα έργο χαμαιλέοντας. Έχοντας τη δική του οντότητα, αλλάζει χρώματα, μάσκες και ταυτότητες διαρκώς όπως αρμόζει άλλωστε σε ένα κείμενο που σμιλεύτηκε μέσα σε τριάντα χρόνια.

Ο Μύλλερ εν γένει καταφέρνει να εισδύσει στην ατομική-συλλογική συνείδηση με μια πολυσυλλεκτική συγγραφική υφή όπου η ιστορία μοιάζει να διαλύεται σ’ έναν γρίφο από εικόνες, ομιλίες, φαντασίες, όνειρα. Έναν γρίφο όπως είναι η ζωή και το θέατρο.

Μάγδα Κορπή
Θεατρολόγος/Ηθοποιός

Χάινερ Μίλερ, βιογραφία-εργογραφία

Ο Χάινερ Μίλερ θεωρείται ο σημαντικότερος, μετά τον Μπρεχτ, θεατράνθρωπος της μεταπολεμικής Γερμανίας. Θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, δραματουργός, ποιητής, θεωρητικός του θεάτρου, χάραξε το δικό του δρόμο σ’ αυτό που έχει ονομαστεί μετα-δραματικό θέατρο.

Γεννήθηκε στο Επεντορφ της Σαξονίας στις 9 Γενάρη του 1929. Σε ηλικία μόλις 16 ετών, λίγο πριν την οριστική ήττα των χιτλερικών, στρατολογήθηκε υποχρεωτικά στον γερμανικό στρατό. Εμεινε για λίγο καιρό αιχμάλωτος του Κόκκινου Στρατού. Μόλις απελευθερώθηκε τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές και εργάστηκε αρχικά ως βιβλιοϋπάλληλος και στη συνέχεια ως δημοσιογράφος.

Το 1947 έγινε μέλος του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας). Δημοσίευσε τα πρώτα έργα του (ποιήματα και πεζά) το 1951 και το 1954 έγινε μέλος της Ενωσης Γερμανών Συγγραφέων (Λ.Δ. Γερμανίας) και συντάκτης του περιοδικού «Νέα Τέχνη».

Τη δεκαετία του ’50 συνεργάστηκε με το θέατρο Μαξίμ Γκόρκι του Ανατολικού Βερολίνου και το 1959 βραβεύτηκε, μαζί με τη σύζυγό του Ινγκε Μίλερ, με το Βραβείο Τόμας Μαν. Το 1990 βραβεύτηκε με το Βραβείο Κλάιστ.

Οι σχέσεις του με το ανατολικογερμανικό καθεστώς διαταράχτηκαν το 1961, λόγω της κριτικής του στάσης. Την ίδια χρονιά διαγράφτηκε από την Ενωση Γερμανών Συγγραφέων. Ο ίδιος, όμως, εξακολουθούσε να δηλώνει μαρξιστής και ουδέποτε αυτομόλησε στη Δύση, παρά τα συνεχή του ταξίδια ανά τον κόσμο, παρά τη μεγάλη διάδοση των έργων του και τα συνεχή ανεβάσματα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Οταν πια απολάμβανε την παγκόσμια αναγνώριση και έχοντας πειστεί ότι ο Μίλερ δεν πρόκειται να αυτομολήσει και να διαθέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία της προπαγάνδας της Δύσης, το ανατολικογερμανικό καθεστώς άρχισε και πάλι να τον τιμά, προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί τη φήμη του. Το 1984 έγινε μέλος της ανατολικογερμανικής Ακαδημίας Τεχνών (δυο χρόνια πριν είχε γίνει μέλος της Ακαδημίας Τεχνών του Δυτικού Βερολίνου), της οποίας μάλιστα το 1990 έγινε πρόεδρος για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, λίγο πριν την επανένωση της Γερμανίας. Το 1988 είχε γίνει ξανά μέλος της Ενωσης Γερμανών Συγγραφέων.
Μετά την επανένωση, ο Μίλερ εξακολούθησε να ζει στο ανατολικό τμήμα του Βερολίνου, ενώ το 1992 κλήθηκε να συμμετάσχει στην πενταμελή καλλιτεχνική διεύθυνση του Berliner Ensemble και το 1995, λίγο πριν το θάνατό του, αναγορεύτηκε στον μόνο καλλιτεχνικό διευθυντή του θεάτρου.

Πέθανε από καρκίνο του λάρυγγα στις 30 Δεκέμβρη του 1995, σε ηλικία 67 ετών, χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει το μεγάλο σχέδιο πάνω στο οποίο εργαζόταν: ένα διεθνές φεστιβάλ για την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του Μπρεχτ. Τάφηκε στο νεκροταφείο Ντοροτέεν του Βερολίνου, εκεί που έχουν ταφεί μεγάλες μορφές των γερμανικών γραμμάτων, όπως ο Χέγκελ, ο Μπρεχτ, ο Χάινριχ Μαν, ο Σίνκελ.

Πληροφορίες

10 Μαίου στο Θεατρικό Σταθμό Ηρακλείου, 9 μ.μ. και 18 & 19 Μαίου στο Κινηματοθέατρο “Βιτσέντζος Κορνάρος”

ΘΕΑΤΡΟ ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ

Heiner Müller, “ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ”

Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου
Σκηνοθεσία: Αντώνης Διαμαντής
Σκηνικά-Κουστούμια: Εύη Καμπουράκη
Τεχνικός Σκηνής: Ηλίας Σταρράς
Μουσική επένδυση-Φωτισμοί: Αντώνης Διαμαντής
Παραγωγή: Θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ

Παίζουν:
Ειρήνη Κουτσάκη (Μερτέιγ)
Βαγγέλης Λιοδάκης( Βαλμόν)