Mια σκληρή μα και βαθιά ανθρώπινη ιστορία διαψευσμένων ονείρων, το «Άνθρωποι και Ποντίκια» του Τζον Στάινμπεκ ανεβαίνει στον Τεχνοχώρο Cartel, σε σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη. 

Ads

Οι χαρακτήρες του έργου αναγκαστικά σκληροί για να επιβιώσουν, ζουν σε ένα βρώμικο, αηδιαστικό κόσμο, η γλώσσα τους χυδαία πολλές φορές, οι σκηνές με σεξουαλικές στιγμές, αλλά και η κριτική που γίνεται για το κοινωνικό σύστημα, δεν έχουν τίποτε άσεμνο, ή διαφορετικό από τους συνήθεις διαλόγους μιας σκληρής πραγματικότητας. Με λίγα λόγια ο Στάινμπεκ αναφέρεται με απόλυτο ρεαλισμό για ο,τι συμβαίνει την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ενώ οι «βρώμικες» λεπτομέρειες είναι μέρος της μεγέθυνσης του Στάινμπεκ προς όφελος της Τραγωδίας, με στόχο τον «εκδημοκρατισμό» του τραγικού αυτού κόσμου.

Με αφορμή την παράσταση ο Βασίλης Μπισμπίκης μίλησε στο tvxs.gr για το έργο, το θέατρο, την κοινωνία που ζούμε κα το νέο του εγχείρημα.

Η εμπειρία του κραχ ενέπνευσε τον Στάινμπεκ να γράψει μία σειρά από έργα, ανάμεσά τους το «Άνθρωποι και Ποντίκια». Εσάς τι σας γοήτευσε στο κείμενο για να το ανεβάστε σε παράσταση;

Ads

Κατ’ αρχήν ο ίδιος ο Στάινμπεκ το μετέφερε στη σκηνή παρότι και το διήγημα είναι έτσι γραμμένο που εύκολα ανεβαίνει στο θέατρο όπως και ο ίδιος είχε δηλώσει. Εμείς στηριχθήκαμε στο θεατρικό. Με γοήτευσε η λιτή διήγηση και η απλή καθημερινή, σκληρή και σαρκαστική γλώσσα, με την οποία ο Στάινμπεκ κατορθώνει να αποδώσει την αγωνιώδη και συγκινητική προσπάθεια των ανθρώπων του μόχθου για επιβίωση. Οι ήρωες του Στάινμπεκ, τραγικές φιγούρες μιας άδικης ζωής, λιγομίλητοι, τρωτοί, στερούμενοι μόρφωσης, αλλά όχι και ονείρων, συγκρούονται, σε μια άνιση μάχη, με την πραγματικότητα, κάνοντάς μας κοινωνούς μιας ιδιαίτερης ανθρωπιάς και της διαφορετικότητας. Οι χαρακτήρες του έργου αναγκαστικά σκληροί για να επιβιώσουν, ζουν σε ένα βρώμικο, αηδιαστικό κόσμο, η γλώσσα τους χυδαία πολλές φορές, οι σκηνές με σεξουαλικούς υπαινιγμούς, αλλά και η κριτική που γίνεται στο κοινωνικό σύστημα, δεν έχουν τίποτε άσεμνο, ή διαφορετικό από τους συνήθεις διαλόγους μιας σκληρής πραγματικότητας.

Στο έργο απεικονίζονται οι συνθήκες ζωής των άπορων εργατών στην αμερικανική ύπαιθρο, ενώ στο προσκήνιο τοποθετείται η συγκινητική, βαθιά τραγική φιλία δυο φαινομενικά αντίθετων χαρακτήρων. Τι είναι ακριβώς το «Άνθρωποι και ποντίκια»;

Είναι η ζωή που υπάρχει και δεν φαίνεται, ή που κάποιοι κάνουν πως δεν την βλέπουν. Είναι η ζωή που δεν είναι ζωή. Η ζωή που θέλουν ν’ αλλάξουν αλλά δεν της επιτρέπεται. Ο Βασίλης κι ο Λένος ονειρεύονται, αλλά είναι χαμένοι. Ακολουθούν ένα δρόμο χαραγμένο γι’ αυτούς, όχι από τους ίδιους, αλλά ερήμην τους. Έχουν, όμως, ο ένας τον άλλο. Ο ένας νοιάζεται για τον άλλο. Η ιστορία είναι τραγική αλλά όχι ψεύτικη, είναι σκληρή και ταυτόχρονα ανθρώπινη. Οι άνθρωποί του είναι αληθινοί, ζουν κι έξω από τις σελίδες του βιβλίου, έξω από τη σκηνή, στο διπλανό σπίτι, στη μακρινή χώρα, υπάρχουν πέρα κι από τον ίδιο το συγγραφέα, που απλώς τους δίνει φωνή. Φωνή για να ακούσει η εφησυχασμένη συνείδηση. Στην παράσταση μας οι ήρωες ζουν σε μια μάντρα ανακύκλωσης, στην περιοχή του Βοτανικού, δίπλα από τα hot spot των μεταναστών και προσφύγων. Μέσ’ αυτόν τον χώρο, οι ήρωες δουλεύουν σκληρά, συγκρούονται, παλεύουν, απογοητεύονται αλλά ταυτόχρονα ονειρεύονται και ελπίζουν.

Το «Άνθρωποι και ποντίκια» είναι ένα από τα πιο εμβληματικά έργα που έχουν γραφτεί. Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε στην παράσταση; Σας τρόμαξε ποτέ να ανεβάσετε ένα τόσο σημαντικό έργο ή το είδατε πιο πολύ σαν πρόκληση;

Μα αυτός πρέπει να είναι ο στόχος του καλλιτέχνη. Να ανεβάζουμε και να μοιραζόμαστε με τον κόσμο σημαντικά έργα. Πρόκληση από την άλλη είναι κάθε ανέβασμα ενός έργου, το οποίο επιλέγεις, γιατί ακριβώς πιστεύεις σ’ αυτό, και θέλεις να το κοινωνήσεις με τον άλλο. Στον Τεχνοχώρο Cartel, τέτοια έργα μας ενδιαφέρουν και νιώθω ότι κι ο κόσμος τέτοια έργα περιμένει από εμάς. Όσο για τις δυσκολίες πάντοτε υπάρχουν και καλούμαστε να τις αντιμετωπίσουμε με σκληρή δουλειά, μεράκι και αφοσίωση, για να καταφέρουμε να δώσουμε σάρκα και οστά στην αλήθεια ενός έργου. Η αλήθεια είναι η πρόκληση. Όταν εντοπίσεις αυτή την αλήθεια και την φέρεις επί σκηνής οι δυσκολίες τότε λες πως άξιζαν τον κόπο.

image

Η αγωνιώδης προσπάθεια για επιβίωση, ο ρατσισμός, το απατηλό όνειρο για μια μικρή ιδιοκτησία, η δύναμη της φιλίας, η σημασία της ελπίδας, τα ιδανικά της αφοσίωσης, της πίστης, της αυτοδιάθεσης και της αλληλεγγύης είναι κάποια από τα κεντρικά θέματα του έργου. Πόσο επίκαιρο είναι σήμερα;

Όλα αυτά στον υπερθετικό βαθμό, καθιστούν το έργο όχι απλά επίκαιρο αλλά και διαχρονικό. Το έργο γράφτηκε το 1937 και μιλά για την Αμερική του μεσοπολέμου και του μεγάλου κραχ. Στην εποχή της σημερινής παγκόσμιας κρίσης, όλα φαίνονται να έχουν αλλάξει, αλλά και όλα ίδια είναι. Σε όλες τις εποχές, όσο κι αν οι κοινωνίες φαίνεται να έχουν προοδεύσει, υπάρχουν κάποια πράγματα που ποτέ δεν αλλάζουν και πάντα πληγώνουν την ανθρώπινη ψυχή, διαχωρίζουν τους ανθρώπους, τους γκετοποιούν, μη δίνοντάς τους τις ίδιες ευκαιρίες. Επίκαιρα και άλυτα παραμένουν τα θέματα της άδικης διανομής του πλούτου, της προσφυγιάς, των πολέμων, των διαψευσμένων ονείρων, αλλά επίκαιρα και συγκινητικά παραμένουν τα στηρίγματα της κοινωνίας όπως είναι η αγάπη, η φιλία, η αλληλεγγύη, η πίστη, τα ιδανικά, οι αγώνες, τα όνειρα και οι ελπίδες του ανθρώπου.

Πρόκειται για μια σκληρή μα και βαθιά ανθρώπινη ιστορία διαψευσμένων ονείρων. Τελικά πρέπει να γίνουμε σκληροί για να επιβιώσουμε στον κόσμο που ζούμε;

Δεν ξέρω αν πρέπει να γίνουν σκληροί με την έννοια της βιαιότητας, αλλά με την έννοια της επαναστατικότητας, ναι πρέπει. Οι μάχες είναι σκληρές. Άλλοτε αμυντικές και άλλοτε επιθετικές. Αλλά χωρίς μάχες τίποτε δεν κερδίζεται. Τίποτε δεν χαρίστηκε στην ιστορία. Μόνο μέσα από τις διεκδικήσεις ο άνθρωπος πέτυχε αυτό που του στερούσαν σε κάθε εποχή. Είτε αυτό ήταν η ελευθερία, είτε το ψωμί και η δουλειά, η παιδεία και ο πολιτισμός.

Ο Βασίλης Μπισμπίκης ταυτίζεται κάπου με τον ήρωα που υποδύεται;

Ταυτίζομαι ως αναγκαία και ικανή συνθήκη για να ερμηνεύσω αυτό το ρόλο. Αν δεν ταυτιστείς, η αλήθεια του ήρωα που υποδύεσαι κουτσαίνει. Και κουτσή αλήθεια, μισή αλήθεια. Και στο θέατρο η αλήθεια είναι προϋπόθεση. Ο ήρωας που υποδύομαι με όλα τα τρωτά του είναι ένας θετικός ήρωας. Αλλά πιστέψτε με και στον αρνητικό ήρωα αν δεν ταυτιστεί ο ηθοποιός, το ψέμα θα τον προδώσει. Υπάρχουν, πάντως, χαρακτηριστικά του ήρωα που με συγκινούν. Η αφοσίωση, η πίστη στη φιλία, η αγάπη που νιώθει για τον αδύναμο φίλο του, οι προτεραιότητες που βάζει στη ζωή του, οι ευαισθησίες του, η δύναμη με την οποία παλεύει… ναι θα μπορούσε να είναι φίλος μου στη ζωή.

image

Τι συναισθήματα θα θέλατε να αποκομίσει κάποιος φεύγοντας από την παράσταση και ποιο μήνυμα θα θέλετε να περάσετε;

Το συναίσθημα δεν εκβιάζεται. Η αλήθεια και τα μηνύματα, όχι υποχρεωτικά υπογραμμισμένα, δημιουργούν διαφορετικά συναισθήματα στον καθένα. Το έργο εκφράζει προβληματισμούς, εξωτερικεύει συναισθήματα, δείχνει την αντίληψη που έχει κάποιος για τον κόσμο γύρω του. Η παράστασή μας ακραία ρεαλιστική δεν επιδιώκει παρά μόνο να καταδείξει μια σκληρή πραγματικότητα, μια αλήθεια που κάποιοι μπορεί να θέλουν να την κρύψουν. Από κει και πέρα το συναίσθημα του καθένα εκφράζεται ανάλογα και στο μέτρο της προσωπικής του αντίληψης για την τραγικότητα του κόσμου που χτίζουν κάποιοι και που θέλουν ν’ αλλάξουν κάποιοι άλλοι.

Ο Τζον Στάινμπεκ- είχε γράψει ότι «ο ίδιος ο άνθρωπος έχει γίνει η μεγαλύτερη μας απειλή και η μοναδική μας ελπίδα». Τι πιστεύετε;

Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό. Το βλέπουμε καθημερινά. Ο άνθρωπος έχει απίστευτες κατακτήσεις και επιτεύγματα, στο ενεργητικό του, αλλά και απίστευτες καταστροφικές επιδόσεις. Είναι ο άνθρωπος που αφανίζει τον άνθρωπο και είναι ο άνθρωπος ο μόνος που μπορεί να δώσει τέλος στην καταστροφική πορεία.

Σας γνωρίσαμε σαν ηθοποιό με πολλές συμμετοχές σε θεατρικές παραστάσεις αλλά και τηλεοπτικές σειρές. Ποια ανάγκη σας ώθησε να αλλάξετε πορεία και να επικεντρωθείτε στην σκηνοθεσία;

Δεν είναι ακριβώς αλλαγή πορείας. Είναι η ίδια πορεία σε άλλα μονοπάτια. Μονοπάτια που χαράχθηκαν με την δημιουργία του Cartel και σ’ αυτό μόνο σκηνοθετώ. Είμαι ηθοποιός που οργανώνω τη σκηνική παρουσίαση ενός έργου, στηριζόμενος στην ομαδικότητα η οποία καλλιεργείται και πρέπει να υπάρχει από την λειτουργία της θεατρικής τέχνης.

Σχέδια για το μέλλον;

Πολλά. Σχέδια και στοιχήματα. Στόχοι και ρίσκο. Γιατί χωρίς αυτά, το μέλλον μοιάζει αβέβαιο και δεν μου αρέσει. Επόμενος στόχος λοιπόν, το «Ζερμινάλ» του Εμίλ Ζολά.

Παραστάσεις:

Παρασκευή: 21:15
Σάββατο     : 21:15
Κυριακή      : 21:15

Πληροφορίες 

Τεχνοχώρος Cartel: Μικέλη 4 & Αγ. Άννης Βοτανικός -Στάση μετρό Ελαιώνας
Tηλ. 693989 8258
Διάρκεια: 120΄ με διάλειμμα