Η Δανία ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που έσωσε από το Ολοκαύτωμα μεγάλο αριθμό Εβραίων που κατοικούσαν στη χώρα. Αφού μαθεύτηκαν οι διώξεις που σκόπευαν να πραγματοποιήσουν οι Ναζί, οι αντιστασιακοί βοήθησαν και φυγάδευσαν 7.000 Εβραίους σύμφωνα με δημοσίευμα του Spiegel. Eπιμέλεια: Eυαγγελία Ασημακοπούλου.

Ads

 
Έφυγαν ανά χιλιάδες το βράδυ με αυτοκίνητα, τραμ, τρένα ακόμα και με ποδήλατα καταφεύγοντας στην ύπαιθρο αφήνοντας πίσω τις πόλεις της Δανίας. Στη πορεία βρήκαν καταφύγιο σε σπίτια γνωστών ή αγνώστών ή ακόμα και σε εγκαταλελειμμένα σπίτια. «Ήρθαμε σε επαφή με καλούς ανθρώπους που όμως δεν γνώριζαν το τι συνέβαινε εκείνη τη στιγμή», θα γράψει αργότερα ο Πόουλ Χανόβερ, ένας εκ των προσφύγων.
 
Έπειτα από κάποιο σημείο όμως οι πρόσφυγες δεν ήξεραν τι να κάνουν, ούτε που θα είναι ασφαλής ή με ποιο τρόπο οι Ναζί θα επιχειρούσαν να τους βρουν. Δεν υπήρχαν κέντρα ούτε οργανώσεις ώστε να τους βοηθήσουν. Υπήρχε όμως ο αυτοσχεδιασμός και η θέληση των Δανών. Οι αστυνομικοί προειδοποίησαν για το σήμα ελέγχου των  Ναζί. Κυβερνήτες μικρών σκαφών προθυμοποιήθηκαν να μεταφέρουν πρόσφυγες με τις βάρκες και τα ιστιοπλοικά τους από τη βαλτική θάλασσα στη Σουηδία.
 
Η ναζιστική Γερμανία αντιμετώπισε εξαρχής τη Δανία ως προτεκτοράτο με τους Δανούς να διατηρούν μια δική τους κυβέρνηση. Αυτή η κατάσταση κράτησε μέχρι το καλοκαίρι του 1943 όταν άρχισαν αναταραχές μετά από σειρά απεργιών και σαμποτάζ. Οι ναζί απειλούν με στρατοδικεία και στα τέλη Αυγούστου του ίδιου έτους κήρυξαν στρατιωτικό νόμο. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας η δανεική κυβέρνηση παραιτείται.
 
Ήδη ήταν σε εξέλιξη οι απελάσεις και οι δολοφονίες των Εβραίων της Ευρώπης. Στην Ολλανδία, στην Ουγγαρία, στην Ελλάδα, στη Λιθουανία, στη Λετονία και στη Πολωνία η συντριπτική πλειοψηφία των Εβραίων δηλαδή το 70% με 90% είτε δολοφονήθηκαν είτε «εξαφανίστηκαν». Στην Εσθονία, το Βέλγιο, τη Νορβηγία και τη Ρουμανία οι ναζί απέλασαν και σκότωσαν σχεδόν το μισό του εβραϊκού πληθυσμού. Περίπου το ένα πέμπτο των γαλλικών και ιταλικών Εβραίων έχασαν τη ζωή τους. Ο ιστορικός Πίτερ Λονγκεριτς γράφει ότι το ολοκαύτωμα βασιζόταν «σε μεγάλο βαθμό στη συνεργασία και υποστήριξη των κατεχόμενων χωρών». 
 
Ωστόσο οι Δανοί δεν παρείχαν καμία βοήθεια προς τους Ναζί. Αναγνωρίσαν την εβραϊκή κοινότητα ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας της Δανίας και την προστάτευσαν. Η ιστορία αυτή τεκμηριώνεται στο βιβλίο του Δανού συγγραφέα Μπο Λίντεγκαρντ «Η ιστορία της διάσωσης των Εβραίων της Δανίας». Σύμφωνα με το συγγραφέα τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο «είναι μόνο ένα μικρό μέρος της ιστορίας του Ολοκαυτώματος. Όμως μας διδάσκει, γιατί είναι μια ιστορία για το ένστικτο της επιβίωσης, της πολιτικής ανυπακοής και της αλληλεγγύης».
 
Βοήθεια εκ των έσω
 
Εκτός από τις δράσεις υποστήριξης των Δανών, σύμφωνα με το βιβλίο του Λίντεγκαρντ το οποίο δούλευε για περίπου μια δεκαετία, σημαντικό ρόλο στη διάσωση των Εβραίων της Δανίας έπαιξαν και δύο Γερμανοί ναζί, ο καθένας με τον δικό του τρόπο.
 
Ο Τζορτζ Φερντιναντ Ντακγουίτζ ήταν αντισημίτης και εντάχθηκε στο Ναζιστικό κόμμα το 1932. Ωστόσο σταδιακά εμφάνισε μια αποστροφή στη κτηνωδία των Ναζί και τη δίψα τους για αίμα. Λόγω του ότι γνώριζε Δανούς από το παρελθόν είχε μια αγάπη για τη χώρα. Στη συνέχεια ο Ντακγουίτζ πήγε στη Κοπεγχάγη το Σεπτέμβριο του 1939 για να εργαστεί ως ειδικός αποστολής του υπουργείου μεταφορών του Γερμανικού Ράιχ.
 
Μέρος της δουλειάς του Ντακγουίτζ, σύμφωνα με τον Λίντεγκαρντ, ήταν να διαχειρίζεται τα γερμανικά πλοία που έπλεαν στα λιμάνια της Δανίας, υπογράφοντας συμφωνίες με τις δανικές κυβερνητικές υπηρεσίες, ενώ παράλληλα είχε την υποχρέωση να ενημερώνει μέσω εκθέσεων το Βερολίνο σχετικά με πράξεις δολιοφθοράς των γερμανικών πλοίων από Δανούς.
 
Ταυτόχρονα όμως ανέπτυξε δεσμούς με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους νέους στο εργατικό κίνημα, βοηθώντας Δανούς που είχαν πέσει στις ναζιστικές δυνάμεις. Μάλιστα το γραφείο του αργότερα αναγνωριζόταν ανεπίσημα ως «το γραφείο για τη διάσωση των ανθρώπων» με τον Ντακγουίτζ να εξελίσσεται ουσιαστικά σε έναν «εχθρό εκ των έσω», όπως αναφέρει το Spiegel στο δημοσίευμά του.
 
Το «λαγωνικό του Παρισιού»
 
Ο δεύτερος Γερμανός, ο Βέρνερ Μπεστ ήταν και παρέμεινε ένας αφοσιωμένος Ναζί και αντισημίτης. Ήταν ανώτερος υπάλληλος στα κεντρικά γραφεία ασφαλείας του Ράιχ, όπου εργάστηκε στενά με τον αρχηγό των SS Χάινριχ Χίμλερ και τον επικεφαλής της υπηρεσίας Ρεινχαρντ Χειντριχ. Όμως αργότερα ο Μπεστ ήρθε σε ρήξη με τον Χειντριχ με αποτέλεσμα να χάσει την εύνοιά του. Έτσι ο Μπεστ μετατίθεται από το Βερολίνο στη γερμανική στρατιωτική διοίκηση της Γαλλίας όπου διετέλεσε υπεύθυνος της «εκστρατείας κατά των Εβραίων», κερδίζοντας το παρατσούκλι «λαγωνικό του Παρισιού».
 
Το καλοκαίρι του 1942 στάλθηκε στη Δανία ως πληρεξούσιος του Βερολίνου αναλαμβάνοντας τη διοίκηση του «προτεκτοράτου». «Ο Μπεστ είχε ρόλο κλειδί στη μοίρα των Δανών Εβραίων, ωστόσο παραμένει αδιευκρίνιστο και υπό συζήτηση ποιος ακριβώς ήταν αυτός ο ρόλος», γράφει ο Λίντεγκαρντ.
 
Ο Μπεστ αναγνωρίζεται από τον Λίντεγκαρντ ως ένας καιροσκόπος αρκετά έξυπνος ο οποίος ήδη από το φθινόπωρο του 1943 αντιλαμβάνεται πως ο πόλεμος χάνεται για τη Γερμανία και κάνει τα «στραβά μάτια» στις κινήσεις του Ντακγουίτζ με στόχο να επωφεληθεί στο μέλλον. Αντίθετα ο Ντακγουίτζ σε έγγραφο του που παραμένει έως σήμερα στο πολιτικό αρχείο του γερμανικού υπουργείου εξωτερικών υποστηρίζει πως ο Μπεστ απλά άλλαξε νοοτροπία στην Κοπεγχάγη.
 
Η εκστρατεία εκκαθάρισης των Εβραίων

Μια ακόμη σημαντική κίνηση του Ντακγουίτζ φαίνεται πως ήταν η σχέσης που ανέπτυξε με τη σουηδική κυβέρνηση. Ο ίδιος ταξίδεψε στη Σουηδία και ήρθε σε επαφή με τον πρωθυπουργό Περ Άλμπιν Χάνσον ενημερώνοντάς τον για τις εξελίξεις και τη δράση του υπέρ των Εβραίων στη Δανία. Η Σουηδική κυβέρνηση από την πλευρά της ανέθεσε στον απεσταλμένο της στη Κοπεγχάγη να εκδίδει ελεύθερα διαβατήρια στους Εβραίους της Δανίας.
 
Η «εκστρατεία εκκαθάρισης των Εβραίων» ξεκίνησε το βράδυ της 1ης Οκτωβρίου με τις ναζιστικές δυνάμεις να αποτελούνται από 1.300 έως 1.400 αστυνομικούς και μια μονάδα των SS με τη συμμετοχή και Δανών. Αρκετές εκατοντάδες Εβραίοι έπεσαν στα χέρια τους και 202 θα οδηγούνταν στην απέλαση μαζί με 150 Δανούς κομμουνιστές.
 
«Ούτε η γερμανική Βέρμαχτ ούτε η αστυνομία κατάφεραν να βοηθήσουν τη Γκεστάπο στο κυνήγι των Εβραίων στη Δανία», γράφει ο Λίντεγκαρντ, ο οποίος κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Αμβούργο είπε πως «η Δανία δεν ήταν τόσο σημαντική για τους Ναζί. Άλλωστε ήξεραν πως οι Δανοί θα προστατεύσουν τους Εβραίους από τη μαζική απέλαση. Είχαν επιλέξει να παρουσιάσουν στον υπόλοιπο κόσμο τη Δανία ως μοντέλο ενός προτεκτοράτου, αποφασίζοντας να μην εφαρμόσουν τη μέθοδο των εκκαθαρίσεων και των αντιποίνων».
 
Στο τέλος 7.742 Εβραίοι διέφυγαν στη Σουηδία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας και έλαβαν την απαραίτητη βοήθεια όπου τη χρειάζονταν. Η κυβέρνηση της Δανίας υποστήριξε όσους ήταν προς απέλαση και μετά από διαπραγματεύσεις 423 Δανοί αφέθηκαν ελεύθεροι από στρατόπεδο συγκέντρωσης στις αρχές του 1945. Συνολικά στις εκκαθαρίσεις των ναζί στη Δανία σκοτώθηκε το 1% του Εβραικού πληθυσμού, δηλαδή 70 άνθρωποι. Πρόκειται για μια εξαίρεση στην ιστορία του ευρωπαικού ολοκαυτώματος.
 
Ο Μπεστ και ο Ντακγουίτζ επέζησαν του πολέμου. Ο Μπεστ συνελήφθη και δικάστηκε στη Νυρεμβέργη για εγκλήματα πολέμου και αργότερα εκδιώχθηκε στη Δανία. Το δικαστήριο της Κοπεγχάγης τον καταδίκασε σε θάνατο στις 20 Σεπτεμβρίου του 1948 αλλά αργότερα η ποινή του μετατράπηκε σε 12 χρόνια κάθειρξη. Τελικά αφέθηκε ελεύθερος τον Αύγουστο του 1951.
 
Ο Ντακγουίτζ μετά το πόλεμο παρέμεινε στη Κοπεγχάγη όπου αρχικά εργάστηκε ως εκπρόσωπος στα εμπορικά επιμελητήρια της Δυτικής Γερμανίας. Εντάχθηκε στην διπλωματική υπηρεσία της Δυτικής Γερμανίας όταν αυτή δημιουργήθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών. Επέστρεψε στη Δανία ως απεσταλμένος το 1955.

Δέκα χρόνια αργότερα επέλεξε να συνταξιοδοτηθεί πρόωρα λόγω της διαφωνίας του για τη πολιτική της Βόννης για περιθωριοποίηση της Ανατολικής Γερμανίας. Ενώ συμμετείχε ως επικεφαλής και στις διαπραγματεύσεις για συμφιλίωση με την Πολωνία. Λίγο μετά το τέλος του πολέμου η Δανία τίμηση τον Ντακγουίτζ για το ρόλο του στη διάσωση των Εβραίων, ενώ το 1971 δύο χρόνια πριν από το θάνατό του το Ισραήλ τον τίμησε με το βραβείο «Δίκαιο των Εθνών».