Οι σχέσεις Σοβιετικής Ένωσης – Κούβας δεν ήταν πάντα ρόδινες, όπως και η άποψη των Σοβιετικής ηγεσίας για τον Φιντέλ Κάστρο δεν ήταν πάντα η καλύτερη. Πέρασε από διάφορα κύματα μέχρι η Σοβιετική Ένωση και η Κούβα να γίνουν οι στενότεροι σύμμαχοι της ψυχροπολεμικής περιόδου.

Από τις διαφωνίες και τη δυσπιστία, με το πέρασμα των χρόνων και τα σημαντικά γεγονότα της ιστορικής συγκυρίας, ο Κάστρο έφτασε να είναι «ο καλύτερος και πιο αληθινός φίλος της Ρωσίας, ένα παράδειγμα έμπνευσης για όλο τον κόσμο», όπως δήλωσε ο σημερινός πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν.

Τι πίστευαν οι Σοβιετικοί για τον Φιντέλ Κάστρο;

Ο Φιντέλ Κάστρο αναδείχθηκε για τους Ρώσους στον άνθρωπο που ηγήθηκε της επανάστασης «στην πόρτα της Αμερικής», ήρωας στο ποίημα του Γεφτουσένκο «Κούβα αγάπη μου!» που έγινε τραγούδι, εμπνευσμένο από την πρώτη επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Κάστρο στην τότε Σοβιετική Ένωση το 1963, η οποία διήρκεσε έναν μήνα και τον θαύμασαν χιλιάδες σοβιετικοί πολίτες.

Όμως η αναγνώριση του Κάστρο από τη Σοβιετική ηγεσία δεν ήρθε αμέσως. Η ρωσική εφημερίδα Kommersant με αφορμή τον θάνατό του, δημοσίευσε αυτές τις ημέρες αποχαρακτηρισμένα έγγραφα του σοβιετικού Πολιτικού Γραφείου (Πολίτμπιρο), στα οποία καταγράφονται οι κρίσεις που πέρασαν οι σχέσεις των δύο χωρών, ειδικά την ιστορική χρονιά του 1962, την χρονιά της «κρίσης των Πυραύλων στην Κούβα».

Στις 26 Οκτωβρίου 1962 στην κορύφωση της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, που μετρούσε ήδη 13 ημέρες, λόγω των σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων που είχαν αναπτυχθεί στην Κούβα ως απάντηση στην ανάπτυξη αμερικανικών στρατευμάτων στην Ιταλία, στην Μεγάλη Βρετανία και στην Τουρκία, ο τότε γενικός γραμματέας της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουτσόφ, σύμφωνα με την Kommersant, εκμυστηρεύθηκε σε κοντινό του κύκλο:

«Είναι απίστευτος ο Κάστρο! Χθες μας πρότεινε να ξεκινήσουμε πυρηνικό πόλεμο γιατί τον Νοέμβριο, όπως είπε, θα γίνει εισβολή στην Κούβα… Τι είναι αυτό πάλι; Τρέλα ή έλλειψη λογικής; Για μας η υπόθεση έκλεισε, εφόσον οι Αμερικανοί μας υποσχέθηκαν ότι δεν θα εισβάλουν στην Κούβα, έχουμε πετύχει τον στόχο μας»

Η επίλυση της κρίσης των πυραύλων φαίνεται πως επιτεύχθηκε χωρίς τη συμμετοχή του Φιντέλ Κάστρο και έκτοτε οι δύο υπερδυνάμεις της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση, καθιέρωσαν το «κόκκινο» για απευθείας επικοινωνία σε περιπτώσεις κρίσεων.

Ο Χρουτσόφ φέρεται να μην συμβουλεύτηκε ποτέ τον Κάστρο για τη συμφωνία με τις ΗΠΑ. Η οικονομικο-στρατιωτική σοβιετική υποστήριξη εξασφάλιζε την επιβίωση της Κούβας ως αντάλλαγμα με την κουβανική ζάχαρη. Όμως ο Κάστρο ήταν δυσαρεστημένος.

Το 1967 την Κούβα επισκέφθηκε ο αμερικανός δημοσιογράφος Χέρμπερτ Μάθιους ο οποίος έγραψε ότι σύμφωνα με τον Κάστρο: «οι κομμουνιστικές χώρες όπως η Ρωσία γίνονται όλο και πιο καπιταλιστικές, υποκινούμενες όλο και περισσότερο από υλικά κίνητρα». Συγχυσμένοι, οι σοβιετικοί ηγέτες έκαναν λόγο για «εχθρική ιμπεριαλιστική προπαγάνδα».

Ο Κάστρο αισθανόταν πιο κομμουνιστής από την ΕΣΣΔ, και από τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης. Ιδιαίτερα περήφανος που η Κούβα δεν γνώρισε ποτέ έναν Στάλιν, είπε το 1989 στον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι ήθελε να τον μυήσει στην περεστρόϊκα.

Αρχικά η Μόσχα τον υποτίμησε, τον θεωρούσε «αφελή». Προσπάθησε να τον συμβουλεύσει για το πού και το πότε να ταξιδεύει στο εξωτερικό. Ήδη από το 1960 εκείνος επιθυμούσε να επισκεφθεί τη Μόσχα, το Κρεμλίνο όμως όλο το ανέβαλε.

«Είναι κοινό μυστικό ότι στην ΕΣΣΔ κάποιοι δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενθουσιασμό για την κουβανική επανάσταση διότι εκτός από την οικονομική επιβάρυνση που προκαλεί, θεωρούν ότι εξαιτίας της Κούβας ενδέχεται να ξεσπάσει παγκόσμιος πυρηνικός πόλεμος», δήλωσε το 1964 ο Τσε Γκεβάρα, τότε υπουργός Βιομηχανίας.

Ο Μπρέζνιεφ περίμενε έως το 1974 μέχρι να επισκεφθεί την Κούβα, ενώ μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ η Μόσχα όχι μόνο σταμάτησε την παροχή βοήθειας προς την Αβάνα αλλά απαίτησε να της επιστραφεί ένα παλαιό χρέος ύψους 20 δισεκ. δολαρίων.

Ο Πούτιν κατά τη πρώτη επίσκεψη στην Κούβα το 2014, σε μία κίνηση καλής θέλησης δήλωσε ότι η Ρωσία θα διαγράψει το 90% του κουβανικού χρέους και το υπόλοιπο 10% θα χρησιμοποιηθεί για επενδυτικά προγράμματα στην εκπαίδευση. Τότε συμφωνήθηκε επίσης να ανοίξει ξανά η ρωσική βάση στο προάστιο της Αβάνας, Λούρδη, 250 χλμ από τις αμερικανικές ακτές, η οποία είχε κλείσει το 2001.