Ο Στέφανος Στεφάνου, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών, και το tvxs.gr δημοσιεύει την μαρτυρία του για την μετεμφυλιακή Ελλάδα, τα κινήματα της νεολαίας, αλλά και για όσα γέννησε η Αριστερά στον τόπο, την κληρονομιά στις επόμενες γενιές.

Η συνέντευξη είχε δοθεί στο πλαίσιο ντοκιμαντέρ του «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα». Το Τvxs.gr δημοσιεύει τη μαρτυρία του σε έξη μέρη. Σήμερα διαβάστε το τρίτος μέρος: Νεολαία και αμερικάνικος τρόπος ζωής.

Τα έξι μέρη

1. Το κίνημα της νεολαίας μετά τον Εμφύλιο
2. Η ίδρυση της νεολαίας Λαμπράκη
3. Νεολαία και αμερικάνικος τρόπος ζωής
4. Το βάψιμο της εκκλησίας
5. Η δράση της ΕΚΟΦ
6. Τι άφησε η Αριστερά

Μέρος Τρίτο: Νεολαία και αμερικάνικος τρόπος ζωής

Με τις λέσχες, τα παιδιά, οι Αριστεροί νέοι, απέκτησαν το δικό τους πολιτικό στέκι, για την ανάπτυξη της πρωτοβουλίας τους. Δεν περίμεναν τον γραμματέα της ΕΔΑ στο χωριό, ας πούμε, να τους πει τι θα κάνουν αλλά έπρεπε να κάτσουν να το σκεφτούν οι ίδιοι. Με βάση βέβαια κάποια πράγματα που η οργάνωση τους έστελνε από επάνω, το νομαρχιακό γραφείο, το περιφερειακό γραφείο, το κεντρικό συμβούλιο κλπ.

Πολλές φορές, από αυτή την ανάπτυξη της πρωτοβουλίας, έρχονταν σημαντικά πράγματα σε μας. Στα δύο τεύχη των Τετραδίων της Δημοκρατίας, που έχουμε και στα αρχεία της ΕΜΙΑΝ, ένα του Δεκεμβρίου του 1964 και ένα του Μαρτίου του 1965, υπάρχουν δύο οργανωτικά άρθρα, τα οποία είναι ενδιαφέρον να τα διαβάσει κανείς για το ύφος τους. Δηλαδή, για το πώς μιλάει η καθοδήγηση σ’ αυτά τα παιδιά. Δεν λένε, “κάντε τούτο, κάντε ‘κείνο”, κλπ, αλλά, “μπορούμε να κάνουμε τούτο, πρέπει να σκεφτούμε, πρέπει να αναπτύξουμε την πρωτοβουλία μας”, τέτοια πράγματα. Θέλω να πω ότι παρά το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό που τότε ίσχυε σε όλες τις αριστερές οργανώσεις, και που δεν τον είχαν μόνο οι μεγάλες οργανώσεις, η ΕΔΑ ας πούμε, η Νεολαία της ΕΔΑ, τον είχαν και πολύ περισσότερο συχνά, οι αποκλίνουσες απόψεις που λέγονταν μαρξιστές, λενινιστές, κλπ. Τα ΔΗΚ ήταν μια εξαίρεση. Αυτοί επέμεναν στην κατάργηση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού και είναι σημαντικό αυτό το πράγμα.

Στις ενδείξεις αυτού του πολιτιστικού οργασμού, της πολιτιστικής αναγέννησης της δεκαετίας του ’60, θα ήθελα να σημειώσω την πληθώρα νεολαιϊστικων εντύπων, κυρίως σπουδαστικών. Αφορά την περίοδο από το 1957 με 1958 μέχρι το 1967. Δηλαδή, ξέρουμε εβδομήντα έντυπα, από τα οποία τα σαράντα πέντε είναι φοιτητικά, σπουδαστικά, είτε λογοτεχνικά, καλλιτεχνικά, γενικώς, πνευματικά περιοδικά κατόπιν πρωτοβουλίας κάποιας παρέας, είτε είναι συνδικαλιστικά περιοδικά. Και τότε άνθισαν και μερικά δελτία σχολών, της Πολυτεχνικής Θεσσαλονίκης, του Πολυτεχνείου, της Βιομηχανικής Θεσσαλονίκης, κι ένα σωρό άλλα, είτε πολιτικά έντυπα με τη στενή έννοια των οργάνων των οργανώσεων, όπως Η Γενιά μας, ένα περιοδικό που βγήκε ανελλιπώς για δύο χρόνια, από το 1965 έως το 1967, όπου κάνανε τα πρώτα βήματά τους σημαντικοί κατόπιν δημοσιογράφοι ή σημαντικοί γελοιογράφοι.

Ανήκουν ευρύτερα στον αριστερό σπουδαστικό χώρο, όπως η Πανσπουδαστική, το γνωστό έντυπο το οποίο μερικοί συγκρίνουν με την Επιθεώρηση Τέχνης ή Ο Σπουδαστικός Κόσμος Θεσσαλονίκης ή Η Μαθητική, μια ωραία εφημεριδούλα των νυχτερινών μαθητών. Πολύ την συμπαθούσα αυτή την εφημερίδα, ήμουνα και φίλος με τα παιδιά. Είχε έναν ωραίο διευθυντή, Ζακυνθινό, δεν αναφέρω το όνομά του για να μη ξεχάσω άλλους καθώς ήταν ολόκληρη μια παρέα που δούλευε εκεί.

Επίσης, τα παιδιά διασκέδαζαν στις οργανώσεις αυτές. Και, ότι και να λέγεται τώρα, διασκέδαζαν όπως διασκέδαζαν και τα υπόλοιπα παιδιά. Άσχετα αν καταγγέλλαμε εμείς τον αμερικάνικο τρόπο ζωής. Εγώ θυμάμαι, ας πούμε, τα γλέντια της σπουδάζουσας, το 1962-63, όπου πήγαινα γιατί είχα πολλούς φίλους σπουδαστές, όπου χόρευαν ρούμπα, χόρευαν μάμπο. Διασκέδαζαν έτσι κι αλλιώς. Βεβαίως, κάπου-κάπου, κάνανε κάποιες εκδηλώσεις καλύτερου επιπέδου. Όπως π.χ. τα θεατρικά έργα που ανέβαζαν.

Σ’ αυτό το πράγμα βοήθησαν πάρα πολύ οι επαρχιώτες φοιτητές, ιδιαίτερα όταν πήγαιναν στα χωριά τους, στις διακοπές των Χριστουγέννων, του Πάσχα, κλπ, αυτοί αποτελούσαν, ας πούμε, μια ένεση αίματος γι’ αυτού του είδους τη νεολαία. Διασκέδαζαν, ερωτεύονταν, όπως ερωτεύονταν όλος ο κόσμος κλπ. Καμιά φορά γινόταν και κανένα παρατράγουδο και καμιά φορά υπήρχε και κανένας καθοδηγητής με παλιό μυαλό και επενέβαινε σ’ αυτά τα πράγματα, ενώ δεν έπρεπε να επέμβει, δεν ήταν η γραμμή της οργάνωσης να επεμβαίνει σ’ αυτά τα πράγματα.

Η συγχώνευση των δύο οργανώσεων, των Νεολαίων της ΕΔΑ και της Νεολαίας της Δημοκρατικής Κίνησης Γρηγόρης Λαμπράκης, γίνεται τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 1964. Μέχρι τότε υπάρχουν 160 λέσχες Λαμπράκη. Από αυτές, λίγες είναι της Κίνησης, διότι η Κίνηση δεν είχε τη δικτύωση που είχαμε εμείς. Εμείς, όπου ανοίγαμε γραφεία τότε, τα ονομάζαμε λέσχη Λαμπράκη πριν ακόμα να γίνει η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη. Η προσυνεδριακή διακήρυξη του κεντρικού συμβουλίου το οποίο είχε γίνει ad hoc με πρωτοβουλία του κεντρικού συμβουλίου της Νεολαίας της ΕΔΑ, της διευθύνουσας επιτροπής της Δημοκρατικής Κίνησης Λαμπράκη, μέσα στους οποίους ήταν και παλιά στελέχη της σπουδάζουσας, ήταν ο Γιάνναρος, ήταν ο Λεντάκης που ήταν μέλη του γραφείου τού κεντρικού συμβουλίου, ήταν, ξέρω εγώ, σπουδαστικά στελέχη όπως ο Μυλωνάκης, ο Πάγκαλος κλπ, ήταν εργατικά στελέχη όπως ο Τσουκνίδας κλπ, γνωστοί αριστεροί δηλαδή.

Μετά λοιπόν τη συγχώνευση, αυτό το νέο, προσωρινό, κεντρικό συμβούλιο, το οποίο θα οργάνωνε και το πρώτο συνέδριο της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, έθεσε στόχο τις 160 λέσχες. Απ’ αυτές, οι 80 έγιναν στους πρώτους τέσσερις μήνες, δηλαδή μέσα σε 120 μέρες. Είναι κάπου πέντε λέσχες την βδομάδα. Δεν ξέρω αν έχει γίνει αυτό πουθενά ποτέ. Δεν μιλώ μόνο για πολιτικές λέσχες, στις πολιτικές λέσχες δεν έγινε ποτέ κάτι ανάλογο, αλλά και για οποιεσδήποτε λέσχες, εκτός από τις αναγκαστικές οργανώσεις, όπως ήταν η π.χ. ΕΟΝ του Μεταξά όπου τα πράγματα ήταν με στρατιωτικό τρόπο οργανωμένα. Όπως θα γινόταν επιστράτευση των στρατευσίμων, έτσι έγινε και επιστράτευση των μελών της ΕΟΝ και κάνανε ομάδες, στην ουσία, στρατιωτικούς σχηματισμούς. Αυτό με τις λέσχες μας είναι κάτι που πιστεύω ότι πρέπει να εκπλήσσει, τουλάχιστον.