Ιστορικό περίπατο με θέμα τις μάχες που σημειώθηκαν στην Καισαριανή κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών και ελεύθερη συμμετοχή οργανώνει ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης.

Ο περίπατος θα ξεκινήσει στις 10.30 το πρωί της Κυριακής 20 Μαΐου με αφετηρία την κεντρική πλατεία της Καισαριανής (Λεωφ. Εθνικής Αντιστάσεως) και θα ολοκληρωθεί με τελευταία στάση το Σκοπευτήριο Καισαριανής. Θα ακολουθήσει προβολή σπάνιου φωτογραφικού υλικού από τις μάχες των Δεκεμβριανών σε διάφορες περιοχές της Αθήνας στο Δημαρχείο της Καισαριανής (Βρυούλων και Κλαζομενών).

Ο ιστορικός θα ανασύρει στοιχεία της επιστημονικής έρευνας που δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό και σήμερα μιλάει στο Τvxs.gr για τη σφοδρότερη στρατιωτική σύγκρουση που έγινε ποτέ στην Αθήνα.

Μπορείτε να αναφέρετε κάποιες από τις άγνωστες πτυχές της σφοδρότερης στρατιωτικής σύγκρουσης που έγινε ποτέ στην Αθήνα και θα τις παρουσιάσετε στον ιστορικό περίπατο;

Οι άγνωστες πτυχές των Δεκεμβριανών είναι περισσότερες απ’ όσες νομίζουμε. Αυτό κατάλαβα και εγώ κατά τη διάρκεια της πολύχρονης έρευνάς μου. Σε αυτή τη λογική χρησιμοποιώ τους ιστορικούς περιπάτους ως μέσο πρόκλησης του ενδιαφέροντος του κόσμου για τη σύγχρονη ιστορία, την οποία δυστυχώς δεν διδαχθήκαμε στο σχολείο. Στον συγκεκριμένο περίπατο θα αναφερθώ στις μάχες που έγιναν στην Καισαριανή. Αν και υπήρχαν συγκρούσεις σε όλη τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, τρεις είναι οι σημαντικές μάχες που έγιναν στο προπύργιο του ΕΛΑΣ στην Αθήνα ή το «μικρό Στάλινγκραντ», όπως ονόμαζαν την Καισαριανή οι ίδιοι οι Βρετανοί. Στις 7 Δεκεμβρίου, όταν ο ΕΛΑΣ επιχείρησε να καταλάβει το σύμπλεγμα στρατοπέδων στο Γουδί, όπου ήταν η βάση της 3ης Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας γνωστής και ως Ταξιαρχία Ρίμινι. Στις 18 Δεκεμβρίου, όταν σε μια κίνηση αντιπερισπασμού, οι δυνάμεις της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας αιφνιδίασαν τον ΕΛΑΣ, φτάνοντας μέχρι την κεντρική πλατεία της Καισαριανής, απ’ όπου απωθήθηκαν μετά από σκληρές συγκρούσεις. Στις 29 Δεκεμβρίου, όπου σημειώθηκε η γενική επίθεση βρετανικών και κυβερνητικών δυνάμεων κατά των ανατολικών συνοικιών, με κατάληξη την «πτώση» της Καισαριανής και την αποχώρηση του ΕΛΑΣ από τις ανατολικές συνοικίες.

Ποια είναι τα σημαντικότερα στοιχεία της επιστημονικής έρευνας για τα Δεκεμβριανά τα οποία δεν έχουν γίνει γνωστά στο ευρύ κοινό;

Μέχρι την κυκλοφορία του βιβλίου μου για τα Δεκεμβριανά, δεν είχαμε μια συνολική παρουσίαση του σχεδιασμού και υλοποίησης των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Αθήνα. Μιλούσαμε για τη μάχη στου Μακρυγιάννη, στο Γουδί και αλλού, αλλά δεν είχαμε την συνολική εικόνα ανάπτυξης των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Επίσης δεν είχαμε δει σε όλη της τη διάσταση, τη σύνδεση των πολιτικών εξελίξεων με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Δεν είχαμε κατανοήσει την έκταση των πολιτικών συνεπειών που είχαν τα Δεκεμβριανά, κυρίως σε διεθνές επίπεδο. Το ρόλο της βρετανικής κοινής γνώμης, τις πρωτόγνωρες συγκρούσεις βουλευτών του Εργατικού Κόμματος με τους Συντηρητικούς του Ουίστον Τσώρτσιλ, τη στάση των Αμερικανών, τις επιπτώσεις που είχαν τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα στα μεγαλύτερα περιοδικά και εφημερίδες του κόσμου, από τους ανταποκριτές τους στην Αθήνα και πολλά άλλα. Επίσης δεν είχαμε μια ξεκάθαρη εικόνα για τον αριθμό των νεκρών. Δεν είχε γίνει λόγος για τους εκατοντάδες άμαχους των βρετανικών βομβαρδισμών, όπως αυτός της Καισαριανής ή για τον αριθμό των εκτελεσμένων από την Εθνική Πολιτοφυλακή (πρώην ΟΠΛΑ). Ακόμη πιο σημαντικό και δύσκολο στην έρευνα είναι το ζήτημα που συνδέεται με την ταυτότητα των εκτελεσμένων ή τον λόγο για τον οποίο εκτελέστηκαν. Εδώ η έρευνά μου έδωσε μια πολύ διαφορετική εικόνα, απ’ αυτή που γνωρίζουμε. Με λίγα λόγια, δεν είχαμε φωτίσει επαρκώς τις πολλές πτυχές των Δεκεμβριανών σε πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, στο εσωτερικό της χώρας και διεθνώς.    

Ποια στοιχεία σας κάνουν να μιλάτε για τη σφοδρότερη στρατιωτική σύγκρουση που έγινε ποτέ στην Αθήνα;

Τα ίδια τα μεγέθη. 70.000 ένοπλοι, 5.000 νεκροί, 25.000 εκτοπισμένοι σ’ ένα μόλις μήνα. Οι μάχες απλώθηκαν σε ολόκληρη την πόλη. Η χρήση πυροβολικού, οι βομβαρδισμοί των βρετανικών αεροσκαφών και αρμάτων μάχης, οι ελεύθεροι σκοπευτές, οι βομβαρδισμοί σε Αθήνα και Πειραιά ακόμα και από τα βρετανικά πολεμικά πλοία που βρίσκονταν αγκυροβολημένα στον όρμο του Φαλήρου, είναι μερικά από τα στοιχεία που αποτυπώνουν τη σφοδρότητα της μάχης. Σήμερα είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε την πυροβολαρχία του ΕΛΑΣ στο Περιστέρι να βομβαρδίζει τις θέσεις των βρετανών στο Κολωνάκι ή τις βρετανικές συστοιχίες όλμων να χτυπούν την Κυψέλη και τους Αμπελόκηπους από το λόφο του Λυκαβηττού. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι Αρμένιοι θα πολεμούσαν στη Μεσογείων, Κούρδοι στην Κηφισίας, Ινδοί στην Καστέλα, Νοτιοαφρικανοί στην Ομόνοια, Σκοτσέζοι στο Κολωνάκι και από την πλευρά του ΕΛΑΣ, Πελοποννήσιοι στην Καλλιθέα, Ευβοιώτες στου Γκύζη, Βολιώτες στον Πειραιά ή Ρουμελιώτες στα Πατήσια. Οι 33 ημέρες των Δεκεμβριανών ήταν εξαιρετικά πυκνές σε γεγονότα. Το εξαιρετικά πολυδιάστατο και ταυτόχρονα κρίσιμο, για την μεταπολεμική Ελλάδα, αυτό γεγονός, προσπαθώ να εξηγήσω στο κοινό με δράσεις, όπως ο ιστορικός περίπατος της Κυριακής 20 Μαΐου στην Καισαριανή.    

* Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης είναι διδάκτορας Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας δύο βιβλίων για τη δεκαετία του ’40: «Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα» (2012) και «Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας» (2014).Διδάσκει στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και είναι επιστημονικός υπεύθυνος των δράσεων «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη» για τον εορτασμό της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Ναζί κατακτητές.