Μια από τις τραγικές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας στα προεόρτια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπήρξε η σφαγή των 14.736 Πολωνών αξιωματικών τον Μάρτιο του ’40 στο Κατίν, που βρισκόταν τότε εντός των σοβιετικών ορίων, 500 χλμ από τα πολωνικά σύνορα. Η σφαγή έγινε μετά από εισήγηση του Λαβρέντι Μπέρια, συζήτηση στην Κ.Ε. του ΠΚΚ-μπ. (που αργότερα θα ονομαστεί ΚΚΣΕ) και έγκριση του Στάλιν. Να σημειώσουμε ότι ο Μπέρια ήταν ο κύριος υπαίτιος της μαζικής εκτόπισης των Ελλήνων του Καυκάσου το 1949 στις στέπες της Κεντρικής Ασίας.

Ads

Το ιστορικό των γεγονότων 

Η επίθεση της σταλινικής ΕΣΣΔ κατά της Πολωνίας υπήρξε απόρροια του γερμανο-σοβιετικού συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ (Αύγουστος 1939).  Μια  εβδομάδα μετά (1 Σεπτεμβρίου 1939) η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία ξεκινώντας έτσι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολούθησε η σοβιετική εισβολή στην Πολωνία στις 17 Σεπτεμβρίου. Έως τις 6 Οκτωβρίου 1939 η Πολωνία είχε πλέον κατακτηθεί πλήρως από τους Γερμανούς Ναζί και τους Σοβιετικούς του Στάλιν. 

Η ΕΣΣΔ κατέλαβε περίπου το 52% του εδάφους της Πολωνίας, στο οποίο κατοικούσαν σχεδόν 14 εκατ. άτομα. Τα σοβιετικά στρατεύματα εισβολής συνέλαβαν 140.00 περίπου τους οποίους ενέκλεισαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τελικά παρέμειναν 14.736 αξιωματικοί σε τρία ειδικά στρατόπεδα για αιχμαλώτους πολέμου (τα στρατόπεδα ονομάζονταν Κοζέλσκ, Οστασκόφ και Στάρομπελσκ).

Ads

Η πρόταση του Λαβρέντι Μπέρια

Η ύπαρξη αιχμαλώτων Πολωνών αξιωματικών αντιμετωπίστηκε ως “εκκρεμότητα” που θα έπρεπε να επιλυθεί. Toν τρόπο επίλυσης εισηγήθηκε ο Λαβρέντι Μπέρια, ο οποίος ήταν Επικεφαλής της Εθνικής Ασφάλειας (NKVD) έχοντας αντικαταστήσει τον αιμοβόρο Νικολάι Γιεζόφ. [Ο Γιεζόφ είχε εκτελεστεί λίγο πριν ως πράκτορας των Πολωνών, αφού προηγουμένως είχε διαπράξει τις μεγάλες διώξεις κατά των θεωρούμενων ως αντιφρονούντων και κατά των εθνικών μειονοτήτων, μεταξύ των οποίων και τους Έλληνες.]

Η εκκρεμότητα αυτή κατά την εισήγηση του Μπέρια θα έπρεπε να επιλυθεί με την εκτέλεση όλων των  κρατούμενων. Προτείνει τα εξής:

“Νο 794/Б / Άκρως Απόρρητο / Προς την Κ.Ε. του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι)

Δεδομένου ότι όλοι αυτοί είναι αδιόρθωτοι εχθροί της σοβιετικής εξουσίας το NKVD της ΕΣΣΔ θεωρεί αναγκαίο:

Να εξεταστούν κατ’ εξαίρεση και με εφαρμογή της εσχάτης των ποινών, δια τυφεκισμού.

ΙΙ) Η εξέταση των υποθέσεων να διεξαχθεί χωρίς κλήση των συλληφθέντων και χωρίς απαγγελία κατηγοριών, βουλεύματος για τη λήξη της ανάκρισης και κατηγορητηρίου με την ακόλουθη σειρά:
Α) για πρόσωπα που βρίσκονται σε στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου, με βάση τα υπηρεσιακά σημειώματα της Διεύθυνσης αιχμαλώτων πολέμου του NKVD της ΕΣΣΔ,
Β) για πρόσωπα, συλληφθέντα με βάση υπηρεσιακά σημειώματα που εκδόθηκαν από το NKVD της  ΣΣΔ της Ουκρανίας και του NKVD της ΣΣΔ της Λευκορωσίας.
ΙΙΙ. Η εξέταση των υποθέσεων και η αναγγελία των αποφάσεων να ανατεθεί στην τρόικα με μέλη τους σ.σ. Μπέρια, Μερκουλόφ και Μπαστάκοφ (διοικητή του 1ουειδικού τμήματος του NKVD της ΕΣΣΔ).

Ο Λαϊκός Κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων
Λαβρέντι Μπέρια.”

( Το έγγραφο αυτό μαζί με τα υπόλοιπα της υπόθεσης φυλάσσεται στο Κρατικό Αρχείο Νεότερης Ιστορίας της Ρωσίας, ν Νο1. Katyn/ Dokuventy. Ludobojstwa, Warszawa, 1992, p. 34 – 40. Τη μετάφραση του εγγράφου έκανε ο Δ.Β.Τριανταφυλλίδης)

Η πρόταση αυτή εγκρίθηκε και στο περιθώριο της σελίδας βρίσκονται οι εγκριτικές υπογραφές με μπλε μολύβι των Ι. Στάλιν. Κ. Βοροσίλοφ, Α. Μικογιάν, με απλό μολύβι του Ν. Μόλοτοφ.

Στις 5 Μαρτίου του 1940 το θέμα  «Μια ερώτηση για την NKVD ΕΣΣΔ» (σημείο 144) εισήχθη προς συζήτηση (πρωτόκολλο № 13) στην Κεντρική Επιτροπή του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκοι) , όπου και εγκρίθηκε η πρόταση του Μπέρια.

image

image

Η δημοσιοποίηση των εγγράφων

Τα έγγραφα αυτά αποχαρακτηρίστηκαν και δημοσιεύτηκαν μετά το ’89. Εξαιτίας αυτών των ντοκουμέντων η Σοβιετική Ένωση παραδέχτηκε την ευθύνη της το 1990.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής των ρωσικών Αρχείων Αντρέι Αρτίζοφ, το πακέτο των σχετικών εγγράφων ανοίχθηκε τον Σεπτέμβριο του 1992 από μια αρμόδια επιτροπή. Ο Α. Αρτίζοφ δήλωσε στον ρωσικό Τύπο: «Εκεί εντοπίστηκε και το σημείωμα του Λαϊκού Κομισάριου Εσωτερικών Υποθέσεων Λαβρέντι Μπέρια τον Μάρτιο του 1940, με το οποίο προτεινόταν η εκτέλεση και εξαφάνιση των αιχμαλώτων Πολωνών αξιωματικών».

Με βάση τη διαπίστωση ότι ο υπεύθυνος της σφαγής ήταν η σοβιετική ηγεσία, η Ρωσική Ομοσπονδία ζήτησε και επισήμως συγγνώμη από την Πολωνία.

Τον Απρίλιο του 2010 με εντολή του Ρώσου προέδρου Ντμίτρι Μεντβιέντεφ τα ρωσικά Κρατικά Αρχεία έδωσαν στη δημοσιότητα επτά από τα σημαντικότερα έγγραφα, που επιβεβαιώνουν τις αποφάσεις σοβιετικών οργάνων εξουσίας για την πραγματοποίηση της ονομαζόμενης «σφαγής του Κατίν».

Το Νοέμβριο του 2010 ρωσική Κάτω Βουλή (Δούμα) εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο αναγνώριζε τη σφαγή χιλιάδων Πολωνών στρατιωτικών από τη σοβιετική μυστική αστυνομία στο Κατίν ως έγκλημα που διέταξε ο Ιωσήφ Στάλιν.  Στην απόφαση αναφέρονται τα εξής:

«Τα έγγραφα που δόθηκαν στη δημοσιότητα, τα οποία είχαν παραμείνει επί πολλά χρόνια στα μυστικά αρχεία, αποκαλύπτουν το μέγεθος της φοβερής αυτής τραγωδίας, αλλά επιβεβαιώνουν επίσης ότι το έγκλημα του Κατίν διαπράχθηκε με προσωπική διαταγή του Στάλιν και άλλων μελών της σοβιετικής ηγεσίας…» 

«Η ευθύνη για το έγκλημα αυτό καταλογίσθηκε από τη σοβιετική προπαγάνδα στους ναζί εγκληματίες, γεγονός που προκάλεσε την οργή, την πίκρα και τη δυσπιστία του πολωνικού λαού» υπογραμμίζεται στην απόφαση. «Το ρωσικό Κοινοβούλιο εκφράζει τη βαθιά του συμπάθεια προς όλα τα θύματα της αδικαιολόγητης αυτής πράξης, στις οικογένειες και τους συγγενείς τους»

(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός,  https://kars1918.wordpress.com / Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην Αυγή της Κυριακής