Ενενήντα χρόνια πριν, καλοκαίρι του 1931, η Ελλάδα βρίσκεται πάλι στο φαύλο κύκλο απονενοημένων προσπαθειών αποτροπής της χρεωκοπίας, χωρίς όμως ν’ αποφύγει το απευκταίο ένα χρόνο μετά. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος προσπαθώντας να στηρίξει την κλυδωνιζόμενη από την παγκόσμια οικονομική τρικυμία δραχμή (αδυναμία της Γερμανίας να εξυπηρετήσει τις δυσβάσταχτες οικονομικές της υποχρεώσεις από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατάρρευση των μετοχών στη Γουόλ Στριτ) εξαντλεί τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας.

Τελευταίος τροχός της αμάξης των εξελίξεων, αλλά πρώτος στις συνέπειες, είναι ο λαός που πριν ξεπεράσει τη δεκαπενταετή ύφεση που προκαλούν δύο Βαλκανικοί πόλεμοι, ένας Παγκόσμιος και η Μικρασιατική Εκστρατεία, βρίσκεται εξασθενημένος εν μέσω νέας οικονομικής κρίσης. Λουκέτα στις επιχειρήσεις, ανεργία στα ύψη και αυξήσεις τιμών στρέφουν τον κόσμο σε τοκογλύφους και ενεχυροδανειστήρια.   

Λύση στο επιδεινούμενο πρόβλημα επιχειρεί να δώσει ο, τότε, υπουργός Εθνικής Οικονομίας Παναγής Βουρλούμης (παππούς του μετέπειτα πρόεδρου του ΟΤΕ). Στις 8 Ιουνίου 1931 καταθέτει εισηγητική έκθεση προς τη Βουλή «Επί σχεδίου Νόμου περί ιδρύσεως Κρατικού Ενεχυροδανειστηρίου» το οποίο μάλιστα ονομάζει, σε παρένθεση, ως «Τράπεζα Ελεημοσύνης»… Στην ενδιαφέρουσα αυτή εισήγηση ο Βουρλούμης, που ξεκινά με τη ρήση, «Δεν δανείζει κανείς παρά μόνο τους πλουσίους»  παρουσιάζει εξαιρετικά γλαφυρά τα οικονομικά αδιέξοδα εμπόρων και καταναλωτών.

*Η πρώτη σελίδα του σχεδίου νόμου για την ίδρυση της «Τράπεζας Ελεημοσύνης και τα άρθρα που το συνοδεύουν»

«Οι πτωχοί, όπως και η μετρίας οικονομικής καταστάσεως έχουν επίσης τακτικά ανάγκην δανεισμού, αλλά δι’ άλλους σκοπούς. Ως επί το πλείστον δια να αντιμετωπίσουν αμέσους ανάγκας της ζωής. Πρόκειται περί του ανέργου, του τεχνίτου τον οποίον μια βιομηχανική κρίσης ή εποχή  ανεργίας τον έχουν θέσει εις αδιέξοδον, τον μικρέμπορον, τον οποίον μια πολύ μεγάλη λήξις τον καταλαμβάνει με ανεπάρκειαν κεφαλαίου, ή εις τον οποίον ένα μέτριον ποσόν, το οποίον δεν δύναται να ζητήσει από Τράπεζαν, θα του ηξησφάλιζε μιαν επωφελήν εμπορικήν πράξιν, περί του υπαλλήλου του εξαντλημένου οικονομικώς από μιαν ασθένειαν ή απρόοπτο γεγονός κλπ. κλπ. Όλων των αδυνάτων οικονομικώς οι οποίοι εις παροδικάς στενοχωρίας, μη έχοντες πίστωσιν, από την εμπορικήν έννοιαν της λέξεως, δεν διαθέτουν δι’ ενέχυρον ει μη τα εργαλεία των, τα έπιπλά των, τα κοσμήματά των, τον ρουχισμών των”.

Στην αναφορά του αυτή ο Βουρλούμης δεν ξεχνά τους ζωγράφους και τις εταίρες, αλλά και την αντισημιτική αντίληψη που κυριαρχεί στη περίοδο του Μεσοπολέμου με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα:«Επίσης οι σπάταλοι, οι παίκται, οι γυναίκες ελαφρών ηθών, η οικογένεια του αστού του οποίου η ματαιοδοξία και ροπή προς την πολυτέλεια, τον παρέσυραν πέραν των δυνάμεών του, ή κάποια απροσδόκητος κρίσις, ή οικονομική στενοχωρία καλλιτεχνών (ζωγράφων) εκ της μη διαθέσεως των έργων τους λόγω της υφισταμένης κρίσεως. Εις την κοινωνίαν, όπως είναι διοργανωμένη όπου ο άγριος συναγωνισμός κατήντησεν την ζωήν μιαν μάχην, η οποία αφήνει εις το πεδίον της τόσους ηττημένους και τραυματίας. Πάντοτε σε κάθε χώρα οι δανεισταί ενεφανίσθησαν δια να πλουτίσωσι από τας δυστυχίας, χρηματισταί, τοκογλύφοι Εβραίοι πάσης φυλής και θρησκείας».

*Ο εμπνευστής και εισηγητής του Κρατικού Ενεχυροδανειστηρίου Παναγής Βουρλούμης

Η «Τράπεζα ελεημοσύνης» θα προσφέρει δάνεια επί ενέχυρο κινητών αντικειμένων (κοσμήματα, τιμαλφή, έπιπλα, σκεύη, χαλιά, ρούχα σε καλή κατάσταση, κυνηγετικά όπλα, μουσικά όργανα, έργα αναγνωρισμένων ζωγράφων, εργαλεία τεχνιτών, χρεόγραφα) για διάστημα, τριών, έξι, εννέα και δώδεκα μηνών, καθώς και δυνατότητα ανανέωσης για ένα ακόμη χρόνο με πληρωμή τόκων. Τέλος  πρέπει να έχει εγγυητή ο οποίος δεν εγγυάται για το ποσό, αλλά για τη νόμιμη κατοχή του ενέχυρου.

*Το πρώτο κτίριο του Κρατικού Ενεχυροδανειστηρίου στη οδό Σταδίου 18

Τελικά, το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο ξεκινά τη λειτουργία του τρία χρόνια μετά με την οικονομική στήριξη του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Το πρώτο δάνειο που παραχωρεί  είναι μάλιστα στον, τότε, υφυπουργό Συγκοινωνίας Ντίνο Τσαλδάρη ο οποίος ενεχυριάζει μια αργυρά ταμπακιέρα που κοστολογείται με 180 δρχ…