Οι αντιστασιακές οργανώσεις και ιδιαίτερα το ΕΑΜ λόγω της μαζικότητάς του, υπήρξαν οι φορείς που μετασχημάτισαν το πατριωτικό αίσθημα, το μίσος ενάντια στον κατακτητή, τις αρνητικές βιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της στρατιωτικής κατοχής, σε πολιτική δράση. Αυτή ακριβώς τη διάσταση της βαρύτητας που είχε η απόδοση πολιτικού νοήματος στην κατοχική πραγματικότητα μέσα από την αντιστασιακή εμπειρία, αναδεικνύει η παρακάτω επισήμανση του JanPaul Sartre:

Ads
 

«Πρέπει να αντιστρέψουμε την κοινή αντίληψη και να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι η σκληρότητα μιας κατάστασης ή οι οδύνες που επιφέρει, που οδηγούν τους ανθρώπους να συλλάβουν μια άλλη κατάσταση πραγμάτων όπου όλα θα είναι καλύτερα για όλους˙ αντίθετα, τη στιγμή που μπορούμε να συλλάβουμε μια άλλη κατάσταση πραγμάτων, βλέπουμε υπό νέο φως τα βάσανα και τις οδύνες μας και αποφασίζουμεότι είναι ανυπόφορες.»1

Αυτό που έκανε τους κατοίκους της Αθήνας να συλλάβουν «μια άλλη κατάσταση πραγμάτων» και κατ’ επέκταση να δουν «υπό νέο φως τα βάσανα και τις οδύνες» τους και να αποφασίσουν «ότι είναι ανυπόφορες», δεν ήταν η σκληρή καθημερινότητα την οποία βίωναν, αλλά η συνειδητοποίηση, μέσα από την αντιστασιακή εμπειρία, ότι είναι δυνατή η ύπαρξη «μιας άλλης κατάστασης πραγμάτων». Και αυτό διότι, η αντιστασιακή εμπειρία και όχι η εξαθλίωση, ήταν αυτή που παρήγαγε τα πολιτικά νοητικά σχήματα, μέσω των οποίων έγινε αντιληπτή η πιθανότητα ύπαρξης «μιας άλλης κατάστασης πραγμάτων». Χωρίς την ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος, η στρατιωτική κατοχή μπορεί να οδηγούσε τους Αθηναίους σε όλο και μεγαλύτερη εξαθλίωση, σε μια καθημερινότητα που θα βυθίζονταν όλο και περισσότερο στην παρανομία και στην κατάλυση κάθε ηθικού και αξιακού κανόνα.

Η βαρύτητα λοιπόν της εμπειρίας που αποκτούσαν κυρίως οι νέες και οι νέοι κατά τη διάρκεια της αντιστασιακής δράσης, ήταν καθοριστική. Η εμπειρία αυτή υπήρξε η μήτρα παραγωγής πολιτικών νοημάτων τα οποία λειτούργησαν ως δομικά υλικά συγκρότησης μιας νέας συλλογικής ταυτότητας στο πλαίσιο της οποίας ο εαυτός γίνονταν αντιληπτός με διαφορετικό τρόπο. Η συντροφικότητα, ο ηρωισμός, το καθήκον, η ευθύνη απέναντι στην αντιστασιακή συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, υπήρξαν στοιχεία που δομούσαν το συλλογικό αντιστασιακό υποκείμενο.

Ads

Η πολιτικοποίηση των νέων που εντάχθηκαν στο ΕΑΜ μπορεί λοιπόν συνοπτικά να περιγραφεί μέσα από αυτό το πλέγμα σχέσεων που συνέδεαν την αντιστασιακή δράση, την παραγωγή νοήματος, τη δημιουργία νέων ταυτοτήτων και τη νέα αντίληψη του εαυτού. Εντός αυτού του πλέγματος σχέσεων συνδέθηκε το υποκείμενο με τις πολιτικές εξελίξεις, κατά την ανάδυση των κατώτερων κοινωνικών δυνάμεων στο προσκήνιο της πολιτικής πραγματικότητας.
 

1 J.-P. Sartre, L’Etre et le néant, Παρίσι, Gallimard 1943, σ. 510,παρατίθεται στο Pierre
Bourdieu, Η αίσθηση της πρακτικής, Θ. Παραδέλλης (μτφ), Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2006, σ. 71.

Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο ” Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα” που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 30 Νοεμβρίου 2012, στις 6.30 μμ. στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων αμφιθέατρο Αντώνης Τρίτσης Ακαδημίας 50, Αθήνα
 
Θα μιλήσουν οι :
 

  • Πολυμέρης Βόγλης (Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
  • Ηλίας Νικολακόπουλος (Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Αθηνών)
  • Σταύρος Σταυρίδης (Επίκουρος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής, Ε.Μ.Π.
  • και ο συγγραφέας Μενέλαος Χαραλαμπίδης
 
Συντονιστής Στέλιος Κούλογλου (Δημοσιογράφος)