Ο Στέφανος Στεφάνου, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών, και το tvxs.gr δημοσιεύει την μαρτυρία του για την μετεμφυλιακή Ελλάδα, τα κινήματα της νεολαίας, αλλά και για όσα γέννησε η Αριστερά στον τόπο, την κληρονομιά στις επόμενες γενιές.

Η συνέντευξη είχε δοθεί στο πλαίσιο ντοκιμαντέρ του «Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα». Το Τvxs.gr δημοσιεύει τη μαρτυρία του σε έξη μέρη:

1. Το κίνημα της νεολαίας μετά τον Εμφύλιο
2. Η ίδρυση της νεολαίας Λαμπράκη
3. Νεολαία και αμερικάνικος τρόπος ζωής
4. Το βάψιμο της εκκλησίας
5. Η δράση της ΕΚΟΦ
6. Τι άφησε η Αριστερά

Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΟΦ

Σε αυτό το υβριδικό καθεστώς του συνδυασμού της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της παρακρατικής και κρατικής καταστολής είναι μπλεγμένη και η ΕΚΟΦ, η Εθνική Κοινωνική Οργάνωση Φοιτητών. Εγώ δεν θέλω να κατηγορήσω όλους τους ανθρώπους που συνδέθηκαν με την ΕΚΟΦ, όμως η ίδια η ΕΚΟΦ, άμα δούμε τα ντοκουμέντα, έκανε φριχτά πράγματα. Η ίδια η ΕΚΟΦ υποστήριξε αυτό το παρακράτος πολλές φορές, ή τουλάχιστον ένα τμήμα του κόσμου της. Εκεί που αυτό το πράγμα απογειώθηκε πια, ήταν στο τρίτο πανσπουδαστικό συνέδριο που έγινε στη Θεσσαλονίκη. Το πρώτο και το δεύτερο έγιναν στην Αθήνα. Πήρανε διάφορες αποφάσεις για τα τελικά ζητήματα, οι οποίες ήταν το καταστάλαγμα του συσχετισμού των δυνάμεων, στο βαθμό που οι προεδρικοί φοιτητές μπορούσαν να πιέσουν, να έχουν αντιπροσωπείες μεγαλύτερες κλπ, άρα να περάσουν κάποιες διατάξεις. Το τρίτο πανσπουδαστικό συνέδριο, το διοργάνωσαν επίτηδες στη Θεσσαλονίκη, την οποία εγώ ονομάζω πόλη των πολιτικών δολοφονιών, από τον Γεώργιο τον Α’ που δολοφονήθηκε εκεί, μέχρι τον Γιάννη Χαλκίδη τον τελευταίο νεκρό της αριστερής Νεολαίας, τον οποίο δολοφόνησαν το Σεπτέμβρη του 1967. Ήταν γραμματέας αυτής της ωραίας οργάνωσης στον Επτάλοφο των Αμπελοκήπων της Θεσσαλονίκης οι οποίοι έχτισαν με τα χέρια τους τη λέσχη τους, δηλαδή την πήρανε τα παιδιά γιαπί και την κάνανε ας πούμε, σπίτι, όπως κάνανε και στα Βασιλικά και σε άλλες περιοχές. Τότε, η αριστερή Νεολαία ήταν σε μεγάλη κάμψη στα δυτικά, διότι αυτό έγινε Δεκέμβρη του 1960. Άμα διαβάσει κανείς τις εφημερίδες εκείνης της εποχής θα φρίξει. Θα δει μια συνεχή τρομοκρατική δράση των ΕΚΟΦιτών μέσα στις αίθουσες που γίνονταν το συνέδριο. Και τελικά, το συνέδριο έληξε χωρίς να πάρει αποφάσεις. Δηλαδή, και μετά ακόμη την εκδίωξη των Αριστερών και των Κεντρώων συμμάχων τους, ας πούμε -γιατί τότε υπήρχε μια διαδικασία ανάπτυξης μιας δημοκρατικής συμμαχίας ανάμεσα στη νεολαία της Αριστεράς και του Κέντρου-, δεν μπόρεσαν να παρθούν αποφάσεις. Αυτό το συνέδριο έχει διαγραφεί. Το 4ο συνέδριο της ΕΚΟΦ, το διέγραψε από την ιστορία του φοιτητικού κινήματος, όπως η ολομέλεια της φοιτητικής επιτροπής του ΚΚΕ διέγραψε την 5η ολομέλεια της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ, έτσι για να κάνουμε και κάποιες συγκρίσεις και συσχετίσεις. Εδώ έχουμε άπειρα έγγραφα, καταγγελίες της αντι-κομμουνιστικής δράσης της ΕΚΟΦ, σε προπαγανδιστικό και πραγματικό επίπεδο. Έχουμε έναν από τους φίλους μας, έναν αγαπημένο νεκρό, τον Δήμο Μαυρομάτη, από ένα μικρό χωριό του Μεσολογγίου, που έπαθε τέσσερις διασείσεις. Διότι είχε την ατυχία να έχει πλατυποδία και να είναι και κοντός. Και στις μικρές εκείνες διαδηλώσεις του 1959, 1960, 1961, 1962, που ήταν 300-350 άνθρωποι, και που μπαίνανε για δέκα λεπτά στην Πανεπιστημίου, φώναζαν για λίγο κι έπειτα σκορπούσανε, ο Δήμος έμενε πίσω στο σκόρπισμα. Πάντα ήταν μπροστά, στο σκόρπισμα έμενε πίσω. Και έπαθε τέσσερις διασείσεις από χτυπήματα κλομπς. Τα οποία δεν ήταν μόνο από αστυνομικούς ήταν και από “δημοκρατικούς”. Τελευταία μάλιστα την έπαθε νομίζω σε μια συνδιάσκεψη της ΟΤΣΣΕ, της Ομοσπονδίας Τοπικών Σπουδαστικών Συλλόγων Ελλάδος, όπου τον χτύπησε το «Περίπτερο». «Περίπτερο» λέγανε έναν τεράστιο τύπο από το Περιστέρι ή κάπου από τις δυτικές συνοικίες, ο οποίος δεν ήταν φοιτητής. Ήταν γνωστός μ’ αυτό το όνομα, διότι ήταν ολόισιος, δεν είχε πουθενά καμπύλες, ας πούμε. Αυτός αν σήκωνε μια σανίδα και στη βάραγε στο κεφάλι, θα σ’ άφηνε στον τόπο. Τέτοια πράγματα συνέβησαν πάρα πολλά τότε. Είναι αυτή η περίοδος 1959-61, η οποία κορυφώνεται στο εκλογικό πραξικόπημα του 1961 και αυτό γίνεται πια εφαλτήριο για μια δημοκρατική εξόρμηση της νεολαίας, όχι μόνο της αριστερής νεολαίας, αλλά και της δημοκρατικής νεολαίας, ακόμη και των ανθρώπων που ήταν ακομμάτιστοι τότε. Διότι εξοργίστηκαν μ’ αυτή την ιστορία, ψήφισαν και τα δέντρα, όπως γράφανε οι εφημερίδες τότε, ψήφισαν και οι πέτρες.

Τη λέσχη των Σερρών την κάψανε δύο φορές. Τη λέσχη της Ροδόπης τη χαλάσανε δύο φορές, στο Μηλοχώρι βάλθηκαν να μας εκτοπίσουν επειδή η ανάπτυξη της λέσχης ήταν φαινόμενο. Πόσοι νέοι υπάρχουνε στους 170 κάτοικους; Έχουν 25-30 νέους; Τώρα, αυτοί ήταν όλοι στη Νεολαία Λαμπράκη. Μπορεί να ήταν 15 μόνο, μπορεί να ήταν και όλοι, γιατί δεν είχαν και πού αλλού να πάνε τα παιδιά. Γι’ αυτούς ήταν κάρφος οφθαλμού και για το λόγο ότι εκεί ήταν και το “βασίλειο” του Κώστα Παπαδόπουλου (καμία σχέση με τον άλλο, τον Γεώργιο Παπαδόπουλο), ενός πόντιου ταγματασφαλίτη στην περίοδο της Κατοχής και μετά επί χρόνια βουλευτή της ΕΡΕ. Έβγαινε με βάση πέντε-έξι τουρκόφωνα χωριά στα βόρεια Κρούσια, στα ορεινά του νομού Κιλκίς. Δεν ήθελαν, προφανώς, να υπάρχουν στην περιοχή τους αυτά τα πράγματα, και επειδή τα παιδιά σ’ όλο το Κιλκίς το έβαλαν πείσμα, αυτή τη λέσχη να την κρατήσουν (και την κράτησαν), εκείνοι τη χτυπούσανε συχνά. Οι λέσχες που κυρίως χτυπιούνταν ήταν στα χωριά, εκτός από τις Σέρρες που είναι πολύ εξόφθαλμη υπόθεση, διότι ήταν και πατρίδα του Καραμανλή. Είπαμε ότι αυτή η εξέλιξη έχει σχέση, πρώτα-πρώτα, με την πολιτική εξέλιξη της Νεολαίας, δεύτερο με την εξέλιξη του μαζικού κινήματος, τρίτον με την άνθιση του πολιτιστικού κινήματος. Η αριστερή Νεολαία, ως Νεολαία της ΕΔΑ και ως Νεολαία Λαμπράκη μετά, πάντα έψαχνε να βρει ευρύτερα στέκια. Αλλά αυτά έλειπαν τότε. Υπήρχαν κάπου-κάπου ορισμένοι σύλλογοι, θυμάμαι και θέλω να αναφέρω κανά δύο, που πράγματι έκαναν πολύ καλή δουλειά τότε, ας πούμε το μορφωτικό σύλλογο της Ελευσίνας, ένας σύλλογος με καταπληκτική δράση τον οποίο ο Αγγελής διέλυσε στις 4 Μαΐου, όπως και δύο άλλες που ήταν εργατικές οργανώσεις. Στη Δράμα, επίσης, το μουσικοχορευτικό σύλλογο της Χωριστής, ήταν ένα πολύ ωραίο χωριό, το οποίο είχε κάνει και μια πολύ ωραία λέσχη Λαμπράκη, την εγκαινιάσαμε μαζί με τον Θεοδωράκη στην προσυνεδριακή περίοδο, όπως εγκαινιάσαμε και τη λέσχη στην Καβάλα, όπως και σε άλλες πολλές πόλεις τις οποίες εγκαινίασα εγώ και άλλα στελέχη εν πάσει περιπτώσει, ο Χρόνης Μήσιος, ο Μιχάλης Σεπιτίδης, ο Θόδωρος Καζέλης κλπ. Εκτός λοιπόν από τις Σέρρες, κυρίως χτυπούσαν χωριά και κυρίως δεν ήθελαν αυτά τα πράγματα να ανθίσουν στους παραμεθόριους νομούς. Ας πούμε, στη Δροσοπηγή της Φλώρινας, ένα μικρό χωριό που είχε Βλάχους, Θρακομακεδόνες και κάποιους πρόσφυγες, υπήρξε μια λέσχη, ενώ η Φλώρινα δεν είχε καταφέρει να ανοίξει καμία λέσχη. Αυτή κρατήθηκε ως το τέλος, την κράτησαν τα παιδιά. Τις κράταγαν με νύχια και με δόντια τις λέσχες τότε, τις αγαπήσανε τις λέσχες. Τις νιώσανε. Δεν ήταν δηλαδή το πολιτικό καθήκον μόνο, το οποίο βάρυνε βεβαίως, πάντα τον στρατευμένο άνθρωπο, ήταν ότι εκεί μέσα βρήκαν τον εαυτό τους τα παιδιά, μπορούσαν κάτι να κάνουν.

Οι ζώνες επιτήρησης ήταν σε δώδεκα νομούς της Ελλάδας, από την Κέρκυρα μέχρι τον Έβρο, δηλαδή αυτές που συνόρευαν με τις χώρες στο βορρά, γιατί τότε ίσχυε το δόγμα του «από βορρά κινδύνου». Αν και αυτές οι χώρες τότε έδειξαν πολλές φορές ότι ήθελαν να συμβιώσουν ειρηνικά με την Ελλάδα, εν πάσει περιπτώσει, αυτή ήταν η επιταγή του ΝΑΤΟ. Μετά άλλαξε, και βρήκαμε τον «εξ ανατολών» εχθρό, ας πούμε. Τώρα, δηλαδή, έχουμε την Τουρκία. Υπήρχαν ζώνες οι οποίες είχαν από 5 μέχρι 20 χλμ βάθος κατ’ επιλογήν των αστυνομικών Αρχών στις οποίες δεν μπορούσες να μπεις χωρίς να έχεις χαρτί από τη διοίκηση χωροφυλακής. Και είναι ευνόητο ότι το χαρτί δεν δίνονταν σε οποιονδήποτε. Δεν δίνονταν όχι μόνο στους πατεντάτους Αριστερούς ή τους συμπαθούντας Αριστερούς ή τους ύποπτους Αριστερούς, αλλά ούτε και σε πολλούς Κεντρώους, οι οποίοι δείχνανε μια υπερβολική δραστηριότητα την οποία οι εθνικόφρονες τότε, που προστάτευαν το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας, θεωρούσαν ότι ήταν ξενοκίνητοι, ότι τους βάλανε οι Βούλγαροι, ας πούμε, να λένε αυτά που λένε ή να κάνουν αυτά που κάνουν. Επαναλαμβάνω, η Μακεδονία σε πολλά από αυτά τα χωριά θεωρούνταν απαγορευμένη εφημερίδα. Δεν ήταν τύποις απαγορευμένη, αλλά στην ουσία απαγορευμένη, δηλαδή την έπαιρνε ο καφετζής, την έβαζε από κάτω από το τραπεζάκι του και την έδινε μόνο σε γνωστούς ανθρώπους οι οποίοι τολμούσαν να τη διαβάσουν.