Είναι πολύ in. Hallow – in. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, δεν γίνεται να περάσει ο Οκτώβριος χωρίς ένα τουλάχιστον πάρτυ με μάγισσες… Δεν νοείται σπίτι της ανώτερης τάξης που να μην στολίσει μια  κολοκύθα – φαναράκι. Όσο πιο μεγάλη η κολοκύθα τόσο πιο δυνατά φωνάζει: «Trick or Treat»; Επόμενο είναι: όσο πιο κούφια, τόσο περισσότερο θόρυβο κάνει…

Από πού κι ως πού όμως μια κολοκύθα να γίνει σύμβολο αυτής της Αμερικάνικης γιορτής; Και τι στην ευχή γιορτάζει κανείς στο Halloween;

Η λέξη Halloween [ή για να ακριβολογούμε: Hallowe’en] προέρχεται από την παλιά αγγλική λέξη «Hallow» που σημαίνει: άγιος. Αρχικά ήταν: All Hallow Even και στην πορεία, συντομεύθηκε σε Halloween. Πολύ απλά, ήταν η παραμονή της γιορτής  των Αγίων Πάντων.

Το σύμβολο της γιορτής είναι αναμφίβολα η κούφια κολοκύθα  η οποία σκαλίζεται έτσι ώστε να παίρνει ανθρώπινη μορφή ενώ μέσα στην κολοκύθα υπάρχει ένα αναμμένο κερί. Συνδέεται κάπως η γιορτή των Αγίων Πάντων με την κούφια κολοκύθα; Εκ πρώτης όψεως, όχι. Υποτίθεται ότι η κολοκύθα συνδέεται με ένα μπαγαπόντη, τσαρλατάνο: τον Τζακ.

Jack-o-lantern – Ο θρύλος του κατεργάρη Τζακ…

Ο Τζακ δεν ήταν παρά ένας απατεωνίσκος που είχε κολλήσει δήθεν ανάμεσα σε δύο κόσμους. Οι κούφιες κολοκύθες – φαναράκια  ήταν για να φωτίζουν τη χαμένη ψυχή του. Πώς τα κατάφερε έτσι; Ένας ιρλανδικός θρύλος λέει ότι ο  Τζακ κατάφερε να ξεγελάσει τον Διάβολο: τον έπεισε να μπει σε μια κουφάλα δέντρου και τον παγίδευσε εκεί. Προφανώς ήταν μάγος. Όμως με τόσα πάρε – δώσε που είχε με τον Σατανά, ο  Τζακ έχασε – υποτίθεται – το εισιτήριο για τον Παράδεισο αλλά δεν μπορούσε να πάει ούτε και στην Κόλαση. Άκου τώρα πρόβλημα… Έτσι, έμεινε μια χαμένη ψυχή, παγιδευμένη ανάμεσα στον κόσμο των νεκρών και τον κόσμο των ζωντανών.

Από τότε, φτιάχνει τα φανάρια του από κολοκύθα, βάζει ένα κερί μέσα και γυρνοβολάει ψάχνοντας ένα μέρος να αναπαυθεί. Αυτά είναι τα Φανάρια του Τζακ, αγγλιστί: Jack-o-lantern. [Εντελώς ειδωλολατρικός θρύλος με σαφείς αναφορές στην ελληνική Μυθολογια]. Είναι άξιο σχολιασμού πάντως το πώς ο Διάβολος παρουσιάζεται σαν ένα ακίνδυνο, ίσως και αφελές παιχνιδιάρικο πλάσμα που μπορεί να το νικήσει ένας ανθρωπάκος σαν τον Τζακ… Θυμίζει λίγο αυτό που έχει πει ο Μπωντλέρ: «το μεγαλύτερο τέχνασμα του Διαβόλου είναι που μας έχει  πείσει ότι δεν υπάρχει…»

Vintage κάρτα για το Halloween – τι σχέση έχει ο Τζακ με τη μοίρα;

Samhain – Η βαθιά ρίζα του Halloween…

Κάτι άλλο εκτός από παραφθαρμένους θρύλους; Πολλοί πιστεύουν ότι το Halloween προέρχεται από τον 7ο μ.Χ. αιώνα. Από τη γιορτή της 13ης  Μαΐου που ήταν μια νύχτα μνήμης των νεκρών αγίων η οποία  σε μια προσπάθεια της δυτικής εκκλησίας  να ‘εκχριστιανίσει’ τις παγανιστικές γιορτές Beltane και Samhain, μετακινήθηκε στην 1η  Νοεμβρίου.  [Κλασική περίπτωση συγκρητισμού].

Φαίνεται όμως ότι οι ρίζες της κολοκύθας είναι πολύ πιο βαθιές… Ήδη  από τον 5ο π.Χ. αιώνα, οι Κέλτες της Βρετανίας και της Ιρλανδίας τηρούν την γιορτή Samhain στα τέλη Οκτωβρίου, περίοδο κατά την οποία πιστεύουν ότι οι δαίμονες και τα πνεύματα των νεκρών περιπλανιούνται στη γη. «Samhain» άλλωστε, σημαίνει «το τέλος του καλοκαιριού».  Για τους Κέλτες είναι η εποχή που το τραβιόταν το πέπλο που υπήρχε ανάμεσα στον ανθρώπινο και τον υπερφυσικό κόσμο και τα πνεύματα γυρνούσαν αδέσποτα στη γη. [!] Υποτίθεται ότι τότε, οι ψυχές των νεκρών επέστρεφαν στα σπίτια τους και οι οικογένειες άφηναν έξω από το σπίτι τροφή και ποτά για να κατευνάσουν τα φαντάσματα.

Τον 1ο π.Χ αιώνα, οι Ρωμαίοι κατακτούν τους Κέλτες και παίρνουν προίκα τις πνευματιστικές τελετουργίες τους. Ο Ιούλιος Καίσαρας μιλά στους «Γαλατικούς Πολέμους» για τη Δρυιδική γιορτή Samhain και  τους Δρυίδες οι οποίοι – ειρήσθω εν παρόδω – δεν ήταν τόσο αθώοι και καλοσυνάτοι όσο ο συμπαθέστατος Πανοραμίξ ούτε ασχολούνταν αποκλειστικά με μαγικά φίλτρα. Περιγράφει τους Δρυίδες ως μια θεοκρατία με απόλυτη εξουσία στον αγροτικό πληθυσμό τον οποίο είχαν υποδουλώσει μέσω του τρόμου. Το Samhain στην πορεία, συνδέθηκε με μαζικές ανθρωποθυσίες ανδρών, γυναικών και παιδιών που καίγονταν ζωντανοί σε τεράστια σκιάχτρα, γνωστά ως: «Wicker Man». [Ωραία έθιμα].

Χαρακτικό του 18ου αιώνα – «Wicker Man» φτιαγμένο από ανθρώπινα σώματα

Τον 7ο αιώνα ο Πάπας Βονιφάτιος Δ’ καθιερώνει τον ετήσιο εορτασμό της Ημέρας των Αγίων Πάντων προς τιμήν των μαρτύρων. Τον 11ο αιώνα προσδιορίζεται η 2α Νοεμβρίου ως Ημέρα των Ψυχών για να τιμάται η μνήμη των νεκρών και μέσα στον Μεσαίωνα, τα αρχαία έθιμα των Κελτών προς τιμήν των δαιμόνων σφιχταγκαλιάζουν τις καθολικές τελετουργίες προς τιμών των νεκρών … Με αυτά και με αυτά, φτάνουμε στον 18ο αιώνα όπου εμφανίζεται για πρώτη φορά η ονομασία Halloween σε έντυπη μορφή.

Ο αμέσως επόμενος αιώνας , ο 19ος φέρνει το έθιμο στην Αμερική μαζί με κύματα μεταναστών από την Ιρλανδία που παντρεύουν τα έθιμά τους με αυτά των μεταναστών από τη Βρετανία και τη Γερμανία ακόμη και από την Αφρική. Στις ΗΠΑ το Halloween άρχισε να γιορτάζεται το 1840, όταν ιρλανδοί καθολικοί έφεραν το έθιμο στη νέα τους πατρίδα. Οι Αμερικανοί άλλο που δεν θέλουν. Δώστους μια γιορτή κι ένα σύμβολο και θα το «τερματίσουν». Η κολοκύθα εξάλλου ταιριάζει τόσο πολύ με τη αμερικανική pop κουλτούρα…

Τα υπόλοιπα είναι λίγο – πολύ γνωστά. Τον 20ο αιώνα με την υποστήριξη  του κινηματογράφου και της τηλεόρασης, το Halloween γίνεται πανεθνική γιορτή στις ΗΠΑ. Στον αιώνα που διανύουμε, εκτός από γιορτή είναι και μια τεράστια μπίζνα. Στολές, αξεσουάρ και κολοκύθες σε κάθε μορφή πωλούνται κατά εκατομμύρια. Ενδεικτικά: το ένα τέταρτο όλων των γλυκών που πωλούνται ετησίως στις Η.Π.Α αγοράζεται αποκλειστικά για το Halloween. Όσοι  τηρούν το έθιμο σήμερα, ντύνονται φαντάσματα ή μάγισσες και ζητούν κέρασμα [treat] για να μην κάνουν σκανδαλιά [trick] απλώς διαιωνίζουν  τις  τελετουργίες της γιορτής Samhain. Όπως τα περισσότερα παιδάκια στις ΗΠΑ…

Πανσέληνος – κολοκύθα – μάγισσα –μαύρη γάτα… Όλα τα σύμβολα του παγανισμού μαζί!

Trick or Treat? – τι γλυκούλι δίλημμα…

Την ημέρα της γιορτής τα μικρά παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας μεταμφιεσμένα και οι ιδιοκτήτες των σπιτιών ανοίγουν τις πόρτες τους καλόκαρδα και προσφέρουν στα παιδάκια γλυκά και ζαχαρωτά αλλιώς… δέχονται να τους κάνουν οι μικροί επισκέπτες τους, ένα πείραγμα. Γι αυτό και το έθιμο λέγεται: «Trick or Treat?» δηλαδή: «πείραγμα ή καλόπιασμα;» Χαριτωμένο έθιμο ε; Γλυκούλι.

Πασπαλισμένο με ζάχαρη άχνη…

Μάλλον προέρχεται από το κέρασμα που άφηναν έξω από την πόρτα για τα πνεύματα. Εκτός αν… προέρχεται από κάποιο άλλο έθιμο, ακόμη πιο σκοτεινό… Ένα από τα έθιμα που τηρούσαν οι Δρυίδες  για το Samhain ήταν να γυρνούν με κολοκύθες τις οποίες γέμιζαν με  ανθρώπινο λίπος. Πού το έβρισκαν; Έλα ντε.

Οι Δρυίδες έφερναν καζάνια και τα άναβαν στη φωτιά για τη θυσιαστική τελετή τους.  Όσο θερμαίνονταν τα καζάνια, οι Δρυίδες κτυπούσαν τις πόρτες των τοπικών αρχόντων και φώναζαν «Trick or Treat» που μπορεί να σημαίνει επίσης: «τέχνασμα ή θεραπεία»; Ο λόγος που γυρνούσαν και χτυπούσαν τις πόρτες ήταν για να δουν αν ο αφέντης του φέουδου σκόπευε να προσφέρει κάποια  «θεραπεία». Η θεραπεία δεν ήταν άλλο από μια θυσία. Ανθρωποθυσία. Θα μπορούσε να ήταν ένας από τους υπηρέτες ή ακόμη και κάποιο από τα μέλη της οικογένειας  που του φεξε εκείνη τη νύχτα.

Η ανταμοιβή για την «θεραπεία» θα ήταν μια κολοκύθα γεμάτη με ανθρώπινο λίπος και θα την άναβαν, έτσι ώστε ο καθένας μέσα στο σπίτι να ήταν προστατευμένος από τους δαίμονες που κλήθηκαν στο Samhain. [Ανταλλακτική Οικονομία].

Οι Δρυίδες τρομοκρατούσαν τους κατοίκους ότι αν δεν έδιναν προσφορά – θεραπεία – καλόπιασμα, δηλαδή όλα αυτά που σημαίνει η λέξη: treat, τότε… την είχαν βαμμένη, κατά κυριολεξία. Ένας κύκλος με ένα εξάκτινο αστέρι από αίμα θα ζωγραφιζόταν  στην πόρτα του σπιτιού και αυτό θα προσέλκυε – υποτίθεται– τους δαίμονες και όλες τις κατάρες που θα επικαλούνταν οι Δρυίδες κατά τη διάρκεια του Samhain.

Άρα: ή  treat – ανθρωποθυσία – κολοκύθα με ανθρώπινο λίπος ή trick – εξάκτινο αστέρι από αίμα – δαίμονες. Απλά πράγματα.

Είτε δεχθούμε αυτή τη θεωρία για την προέλευση του λογοπαίγνιου είτε την άλλη που υποστηρίζει ότι το «πείραγμα ή κέρασμα» βασίζεται στη συνήθεια να αφήνουν γλυκά και τρόφιμα έξω από τις πόρτες για να καλοπιάσουν τα πνεύματα των νεκρών…. η προέλευση της γιορτής,  του συμβόλου της και του συνθήματός της είναι βουτηγμένη στην ειδωλολατρία και τον πνευματισμό. Με τον χριστιανισμό, καμία σχέση.

Παρόλα αυτά, το Halloween είναι η δεύτερη πιο εμπορική γιορτή στην Αμερική! Επτά στους δέκα Αμερικανούς [καθολικοί, προτεστάντες, άθεοι] συμμετέχουν με ενθουσιασμό στο Halloween. Οι σατανιστές επίσης, θεωρούν το Halloween μία  από τις μεγαλύτερες γιορτές τους [αν όχι τη μεγαλύτερη] και την γιορτάζουν με όσες θυσίες μπορούν να προσφέρουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά κέντρα φιλοξενίας αδέσποτων ζώων στις ΗΠΑ βγάζουν ανακοινώσεις ότι δεν δίνουν για υιοθεσία μαύρες γάτες τις ημέρες γύρω από το Halloween…

Τελικά, το Halloween, η γιορτή των μάγων και των μαγισσών, αποδείχτηκε και το πιο επιτυχημένο μαγικό τους αφού κατάφεραν να κάνουν τόσο κόσμο να γιορτάζει μαζί τους.

Διαβάστε επίσης: «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας» του Γιώργου Μέγα