O Στάνλεϊ Κιούμπρικ (26 Ιουλίου 1928 — 7 Μαρτίου 1999) υπήρξε εμπνευστής ενός άλλου Σινεμά. Με αφορμή την συμπλήρωση 91 χρόνων την γέννηση του σπουδαίου σκηνοθέτη, θυμόμαστε χαρακτηριστικές – και προσωπικά αγαπημένες – ταινίες του: Από τη «Λολίτα» μέχρι τα «Μάτια Ερμητικά Κλειστά».

Αν και τιμήθηκε μόλις μ’ ένα Όσκαρ για την ταινία «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», η επιρροή του στις μελλοντικές γενιές τόσο των θεατών όσο και συναδέλφων του, υπήρξε καταλυτική. Ταινίες όπως το «Κουρδιστό Πορτοκάλι», «Η Λάμψη» και πολλές ακόμα δημιουργίες του Κιούμπρικ, έμειναν χαραγμένες στη μνήμη των θεατών, αλλάζοντας για πάντα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον Κινηματογράφο.

Στάνλεϊ Κιούμπρικ / Stanley Kubrick
(Μπρονξ, Νέα Υόρκη, 26 Ιουλίου του 1928 – Λονδίνο, 7 Μαρτίου του 1999)

Γεννημένος στη Νέα Υόρκη, στις 26 Ιουλίου του 1928 ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ δεν κέρδισε ποτέ Χρυσή Σφαίρα και μόλις μία φορά απέσπασε ένα βραβείο Bafta ως καλύτερος σκηνοθέτης, το 1976 για το «Barry Lyndon».

Δυστυχώς η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου αναγνώρισε την αξία και το έργο του Κιούμπρικ μετά θάνατον και μόλις το 2000 τον τίμησε μ’ ένα Όσκαρ για την συνολική του προσφορά στον χώρο της 7ης Τέχνης.

Είναι επίσης γνωστό ότι η πλειοψηφία των ταινιών του Κιούμπρικ ήταν μεταφορές από βιβλία, αλλά μ’ έναν δικό του μοναδικό τρόπο. Ένα στοιχείο που συχνά πυκνά μας φέρνει στον νου έναν άλλο κορυφαίο Αμερικανό σκηνοθέτη, τον Όρσον Γουέλς.

Όπως λοιπόν ο Γουέλς έτσι και ο Κιούμπρικ είχαν τη μοναδική ικανότητα να μεταφέρουν ένα βιβλίο στην μεγάλη οθόνη κάνοντας απόλυτα δικό τους και συχνά πυκνά αλλάζοντας τους την πορεία και την εξέλιξη. Το γεγονός αυτό βέβαια μπορεί να είχε ένα μοναδικό αισθητικό αποτέλεσμα αλλά δεν άφησε πάντα ικανοποιημένους και τους συγγραφείς.

Γνωστός ως ο πλέον ολοκληρωμένος και καινοτόμος σκηνοθέτης, ο Κιούμπρικ δημιούργησε ταινίες εγκώμια, συχνά αμφιλεγόμενες, ωστόσο πάντα αντάξιες της τελειομανής φύσης του. Το 1999, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ πέθανε από καρδιακή προσβολή στον ύπνο του και κηδεύτηκε, όπως και επιθυμούσε, στην Αγγλία όπου και διέμενε τα τελευταία σαράντα χρόνια της ζωής του.

To 1997, τρεις από τις ταινίες του Κιούμπρικ επιλέχθηκαν από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου στον κατάλογο των 100 καλύτερων ταινιών στην Αμερική. Πρόκειται για τα φιλμ: “2001: A Space Odyssey” (στο νούμερο 22), “Dr Strangelove” (στο νούμερο 26) και “A Clockwork Orange” (στο νούμερο 46).

Διαβάστε επίσης:
Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Πρωτότυπος, προκλητικός, καινοτόμος

Έξι (6) χαρακτηριστικές ταινίες ενός ιδιοφυούς σκηνοθέτη:

«Fear And Desire» (1953)

Στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, ο υπολοχαγός Κόρμπι (Κένεθ Χαρπ – Kenneth Harp) οδηγεί τους άντρες του μακριά από τους εχθρούς, σε μία προσπάθεια να επιστρέψουν σε φιλικά εδάφη. Ξαφνικά όμως βλέπει το σχέδιό του να καταρρέει, όταν συναντούν μία νεαρή γυναίκα (Βιρτζίνια Λιθ – Virginia Leith). Η κατάσταση αρχίζει να επιδεινώνεται ραγδαία καθώς, ενώ οι άντρες του Κόρμπι αρχίζουν να υποφέρουν τόσο ψυχικά όσο και σωματικά, η παρουσία του εχθρού στην περιοχή απειλεί να εκτροχιάσει εντελώς την έτσι κι αλλιώς δύσκολη προσπάθεια της απόδρασή τους. Τέσσερις απελπισμένοι άντρες – τους ερμηνεύουν οι Φρανκ Σιλβέρα, Κένεθ Χαρπ, Πολ Μαζούρσκι και Στίβεν Κόιτ – βρίσκονται παγιδευμένοι στη δίνη του πολέμου, μαζί μ’ ένα μυστηριώδες κορίτσι. Η διαφυγή τους ολοένα και δυσκολεύει ενώ ο κλοιός σφίγγει ασφυκτικά τριγύρω τους…

Γυρισμένο το 1953 το φιλμ «Fear And Desire» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ αποτελεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο ενός κορυφαίου δημιουργού, που το 1956 θα μας χαρίσει ουσιαστικά την πρώτη μεγάλου μήκους δημιουργία του, το «The Killing» και την αμέσως επόμενη χρονιά το «Paths of Glory» (1957) με πρωταγωνιστή τον εμβληματικό Κερκ Ντάγκλας. Η ταινία περιλαμβάνει τις πρώτες ενδείξεις του σκηνοθετικού μεγαλείου του Κιούμπρικ, τον οποίο εδώ συναντάμε σε ηλικία μόλις 24 ετών, να έχει παντρευτεί και να ζει στο Γκρίνουιτς Βίλατζ. Ο νεαρός Κιούμπρικ είχε μόλις σταματήσει να εργάζεται για το περιοδικό Look ως φωτογράφος και είχε αποφασίσει να γυρίσει την πρώτη του ταινία.

Το «Fear And Desire» αποτελεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Μίας σκηνοθετικής ιδιοφυΐας οι ταινίες του οποίου άλλαξαν την ιστορία της έβδομης τέχνης και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κινηματογράφο. Μία ταινία γεμάτη συμβολισμούς για την ανθρώπινη ψυχή και τη μετάβαση από τη λογική στην παραφροσύνη του πολέμου. Μία σπάνια δημιουργία που για χρόνια οι κόπιες της θεωρούνταν χαμένες, απόρροια ίσως της τελειομανίας του Κιούμπρικ, που λέγεται ότι την είχε αποκηρύξει.

Διαβάστε επίσης:
«Fear And Desire» – Η πρώτη ταινία του ιδιοφυούς Στάνλεϊ Κιούμπρικ

«Σταυροί στο Μέτωπο» (Paths of Glory – 1957)

Η πλοκή διαδραματίζεται στο Γαλλο-Γερμανικό μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν μία ομάδα Γάλλων στρατιωτών αρνείται να φέρουν εις πέρας μία παράλογη επίθεση αυτοκτονίας, οι ανώτεροί τους αποφασίζουν να τιμωρήσουν κάποιους για παραδειγματισμό.

Σκηνή ανθολογίας και άξια αναφοράς, εκείνη όπου η Γερμανίδα ηθοποιός Christiane Susanne Harlan (και μετέπειτα σύζυγος του Στάνλεϊ Κιούμπρικ), υποδυόμενη μία Γερμανίδα τραγουδίστρια, εξαναγκάζεται να τραγουδήσει μπροστά στους νικητές Γάλλους στρατιώτες. Υπέροχος και ο Timothy Carey στον ρόλο του στρατιώτη Maurice Ferol, που χρησιμοποιείται μέσα στην τρέλα του πολέμου ως εξιλαστήριο θύμα.

Μία από τις σημαντικότερες αντιπολεμικές ταινίες όλων τω εποχών, δια χειρός Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Το σενάριο βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Humphrey Cobb, αλλά με τον γνωστό τελειομανή Κιούμπρικ, να συμμετέχει κι εκείνος ως συνήθως στη μεταφορά του βιβλίου στην μεγάλη οθόνη. Πρόκειται ουσιαστικά για την τέταρτη μεγάλου μήκους δημιουργία του ιδιοφυούς σκηνοθέτη, κι ένα εξαίρετο δείγμα γραφής για το τι επρόκειτο να προσφέρει ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης.

Ο Κερκ Ντάγκλας, υποδύεται με πειστικότητα τον συνταγματάρχη Dax, σ’ έναν από τους πλέον χαρακτηριστικούς ρόλους της σπουδαίας καριέρας του. Η τύχη θα τα φέρει έτσι, ώστε τρία χρόνια αργότερα, Κιούμπρικ και Ντάγκλας, να συνεργαστούν και πάλι (παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του σκηνοθέτη) στην ταινία «Σπάρτακος» (Spartacus – 1960).

Διαβάστε επίσης:
Κερκ Ντάγκλας: Αφιέρωμα στον «σκληρό» του Χόλιγουντ

«Λολίτα» (Lolita – 1962)

Η ταινία βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημά του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, που έγραψε επίσης και το σενάριο. Αναφέρεται σε έναν μέσης ηλικίας φιλόλογο λογοτεχνίας που έχει εμμονή με ένα έφηβο κορίτσι. Στην ταινία πρωταγωνιστούν ο εξαιρετικός Τζέιμς Μέισον / James Mason ως Humbert Humbert, η Sue Lyon ως Dolores Haze (Λολίτα), η Shelley Winters ως Charlotte Haze, με τον Πίτερ Σέλερς / Peter Sellers στον ρόλο του Κλαιρ Κίλτι / Clare Quilty. Το φιλμ απέσπασε μία υποψηφιότητα για Όσκαρ στην κατηγορία Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου.

Ο Πίτερ Σέλερς υποδυόμενος τον ρόλο του Κλαιρ Κίλτι, αν και σε δεύτερο ρόλο, κερδίζει τις εντυπώσεις χαρίζοντας μας μία από τις καλύτερες ερμηνείες του. Το γεγονός αυτό δεν περνά απαρατήρητο από τον Κιούμπρικ, που καταλαβαίνοντας την αξία και το ταλέντο του, του προσφέρει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο φιλμ: «S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» (Dr. Strangelove) – παίζοντας τρεις διαφορετικούς ρόλους και αποσπώντας τη δεύτερη υποψηφιότητά του για Όσκαρ.

Με τον τρόπο αυτό ο Σέλερς θα μπει στην μικρή εκείνη λίστα των ηθοποιών (μαζί με: Frank Silvera, Timothy Carey, Sterling Hayden και Kirk Douglas) οι οποίοι θα έχουν την ευκαιρία να συνεργαστούν δύο φορές με τον κορυφαίο αλλά “δύσκολο” σκηνοθέτη, Στάνλεϊ Κιούμπρικ.

«S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb – 1964)

Ένας μανιώδης αντικομουνιστής, ο στρατηγός Τζακ Ρίπερ (Στέρλινγκ Χέιντεν), είναι διοικητής μιας αμερικανικής αεροπορικής βάσης. Ο Ρίπερ αποφασίζει ότι ο πόλεμος είναι μια πολύ σημαντική υπόθεση και δεν μπορεί να μένει στα χέρια των πολιτικών. Έτσι, εκμεταλλευόμενος ένα απόρρητο σχέδιο επίθεσης με πυρηνικά όπλα εναντίον της Ρωσίας, για το οποίο δεν απαιτείται η έγκριση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, στέλνει ένα βομβαρδιστικό Β52 της δικαιοδοσίας του, να βομβαρδίσει με πυρηνικούς πυραύλους συγκεκριμένους, στρατηγικούς στόχους της Σοβιετικής Ένωσης.

Στη συνέχεια ο Ρίπερ σφραγίζει το στρατόπεδο του και κλείνει όλες τις διόδους επικοινωνίας με το αεροσκάφος ώστε να μην μπορεί κανείς να ανακαλέσει την επίθεση. Οι υπεύθυνοι της αμερικάνικης κυβέρνησης, πληροφορούμενοι το γεγονός, καλούν έκτακτο πολεμικό συμβούλιο, ενώ παράλληλα προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τη Σοβιετική Ένωση ώστε να ανατραπεί ο επικείμενος πυρηνικός πόλεμος. Οι υπεύθυνοι των δύο χωρών επικοινωνούν μεταξύ τους και έρχονται σε συμφωνία αλλά δεν κατορθώνουν να ανατρέψουν την καταστροφή καθώς, αποκαλύπτεται ότι η Σοβιετική ένωση έχει κατασκευάσει έναν υπολογιστή, ο οποίος είναι προγραμματισμένος να πυροδοτήσει πυρηνική αντεπίθεση, ένα σχέδιο ολοκληρωτικής καταστροφής του πλανήτη, στην περίπτωση που θα δεχθεί επίθεση. Καθώς οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, καλείται εσπευσμένα ο πρώην Ναζί και νυν ειδικός σύμβουλος επί θεμάτων πυρηνικού εξοπλισμού των Ηνωμένων Πολιτειών, Dr.Strangelove (Πίτερ Σέλερς), προκειμένου να δώσει την ύστατη λύση.

Η κλασική μαύρη κωμωδία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, «S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb – 1964), με ήρωες μια ομάδα πολεμοχαρών στρατιωτικών στα πρόθυρα του πυρηνικού ολέθρου, είναι ταυτόχρονα αστεία και τρομακτική, ενώ παραμένει σύγχρονη, αν όχι προφητική. Το σενάριο είναι βασισμένο στο βιβλίο «Red Alert» του Peter George,  που κυκλοφόρησε το 1958. Το φιλμ απέσπασε τέσσερις Υποψηφιότητες για Όσκαρ, στις Κατηγορίες: Best Picture, Best Actor in a Leading Role (Peter Sellers), Best Director (Stanley Kubrick), Best Writing Screenplay Based on Material from Another Medium (Stanley Kubrick, Peter George, Terry Southern). Ενώ στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες του Αμερικάνικου Κινηματογράφου βρίσκεται στη θέση 42.

Διαβάστε επίσης:
Η διαχρονική πολιτική σάτιρα του Κιούμπρικ: «S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα»
Οι 100 καλύτερες αμερικανικές ταινίες όλων των εποχών

«Μπάρι Λίντον» (Barry Lyndon – 1975)

Η ταινία μας μεταφέρει στον 18ο αιώνα και σκιαγραφεί το ψυχολογικό πορτρέτο του Μπάρι Λίντον, ενός Ιρλανδού καιροσκόπου, που το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να εισέλθει με κάθε μέσο στους κόλπους της αγγλικής αριστοκρατίας. Ο νεαρός Ρέντμοντ Μπάρι εγκαταλείπει τη γενέτειρά του για να κυνηγήσει την τύχη του, αφού πρώτα σκοτώνει έναν Άγγλο αξιωματικό σε μονομαχία. Μετά από πολλές περιπέτειες, ο Μπάρι καταλήγει στρατιώτης στον πρωσικό στρατό κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου. Μετά το τέλος του πολέμου και φιλοδοξώντας να ενταχθεί στους κόλπους των ευγενών, ο Μπάρι γνωρίζει τη γοητευτική Λαίδη Λίντον και την παντρεύεται αμέσως μετά τον θάνατο του συζύγου της.

Ένας γνήσιος αντιήρωας, γόνος μιας κοινωνίας, όπου οι ηθικές αρχές δεν είναι καλύτερες από τις δικές του. Με βάση αυτό το μηδενιστικό σκεπτικό, ο Κιούμπρικ δημιουργεί ένα από τα λαμπρότερα έπη στην ιστορία της Έβδομης Τέχνης. Ο παραλογισμός του πολέμου, η υπερβολή του πάθους, η φιλοδοξία και ο οπορτουνισμός αποκαλύπτουν τα διαχρονικά προσωπεία τους, μέσα από μία υπέροχη ταινία εποχής με σκηνές ανθολογίας.

Ο Κιούμπρικ στην πλούσια φιλμογραφία τους απέσπασε ένα βραβείο Bafta στην κατηγορία Καλύτερης Σκηνοθεσίας, το 1976 για το «Barry Lyndon». Ενώ η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου αναγνώρισε την αξία και το έργο του Κιούμπρικ μετά θάνατον και το 2000 τον τίμησε μ’ ένα Όσκαρ για την συνολική του προσφορά στον χώρο της Έβδομης Τέχνης.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η ταινία «Barry Lyndon» ήταν υποψήφια για επτά Όσκαρ και εν τέλει κέρδισε τέσσερα εξ αυτών – στις κατηγορίες: Best Cinematography, Best Art Direction-Set Decoration,  Best Costume Design, Best Music, Scoring Original Song Score and/or Adaptation – αλλά κανένα για τον Κιούμπρικ, που ήταν υποψήφιος στις κατηγορίες: Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Σεναρίου.

Διαβάστε επίσης:
Το αριστουργηματικό φιλμ εποχής του Κιούμπρικ: «Μπάρι Λίντον»

«Μάτια Ερμητικά Κλειστά» (Eyes Wide Shut – 1999)

Ο Γουίλιαμ Χάρφορντ (Τομ Κρουζ), διακεκριμένος γιατρός, αποφασίζει να συνάψει εξωσυζυγικές σχέσεις όταν μια νύχτα η σύζυγός του, Άλις (Νικόλ Κίντμαν), του αποκαλύπτει πως είχε σεξουαλικές φαντασιώσεις μ’ έναν άλλον άνδρα. Μέσα στη νύχτα συναντά ένα πλήθος από ετερόκλητους ανθρώπους, ώσπου τελικά ένας γνωστός του, πιανίστας, του εκμυστηρεύεται την ύπαρξη μιας αδελφότητας, που επιδίδεται σε σεξουαλικά όργια. Ο Γουίλιαμ θα αποφασίσει να γίνει μέλος της, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Το δυναμικό αριστούργημα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ αποτελεί το τελευταίο κεφάλαιο της αξιοθαύμαστης και επιτυχημένης καριέρας του. Είναι ένα συγκινητικό, ψυχό-σεξουαλικό ταξίδι με ακατάπαυστο σασπένς και παράλληλα ένα φιλμ – σταθμός στην καριέρα των πρωταγωνιστών του: Τομ Κρουζ και Νικόλ Κίντμαν.

Ο Τομ Κρουζ υποδύεται έναν γιατρό που μπλέκεται σε μια ερωτική πλεκτάνη, η οποία φτάνει στο σημείο να απειλεί τον γάμο του – και που μπορεί να τον παρασύρει σε μια μυστηριώδη δολοφονία – μετά από την παραδοχή της γυναίκας του (Νικόλ Κίντμαν) για τις σεξουαλικές της προτιμήσεις. Ο φόβος και η αμφιβολία κυριαρχούν καθώς οι χαρακτήρες αντιλαμβάνονται πτυχές για τους εαυτούς τους βαθιά κρυμμένες από την καθημερινότητα. Ο Κιούμπρικ με μαεστρία συνθέτει αποκαλύψεις, ανατριχιαστικές εικόνες και χρώματα, που θα τον καθιερώσουν στην ιστορία της Έβδομης Τέχνης και θα κρατήσουν τους θεατές μαγεμένους, υπό τους ήχους ενός υποβλητικού μουσικού σκορ, που μας συντροφεύει ιδανικά σε κάθε καρέ μίας αριστοτεχνικά δομημένης ταινίας, έτσι όπως μόνο ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ, ήξερε να δημιουργεί.

Εφησυχασμένοι μέσα στην παθητική ασφάλεια που αποπνέει η καθημερινότητα της ζωή τους, οι Γουίλιαμ και Άλις Χάρφορντ δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν, επομένως ούτε και να αποδεχτούν την ύπαρξη ενός κόσμου ψυχικής παρακμής, καταπιεσμένων συναισθημάτων και ανομολόγητων παθών. Μια νύχτα, λίγο διαφορετική από τις άλλες και μια αποκαλυπτική εξομολόγηση της Άλις στον Γουίλιαμ για μια απόκρυφη φαντασίωσή της, θα οδηγήσουν τον τελευταίο σε μια απρόβλεπτη οδύσσεια. Μια περιπέτεια του μυαλού και της καρδιάς μόλις έχει τεθεί σε λειτουργία, αλλά αλίμονο, είναι εκ τη γεννέση της καταδικασμένη και στιγματισμένη από βασανιστικά ερωτήματα, που εκκρεμούν αδυσώπητα μεταξύ της αχαλίνωτης φαντασίας και της σκληρής πραγματικότητας.

Ξαφνικά ο Γουίλιαμ θα συνειδητοποιήσει, έστω υποτυπωδώς στην αρχή, ότι η ζωή φέρει ένα προσωπείο, που μέχρι τότε αυτός ούτε που φανταζόταν πως υπήρχε. Το μυστήριο, η αγωνία, η καχυποψία, ο φόβος, η ειρωνεία, διάφορες ακρότητες και παρεκκλίσεις από το κοινώς αποδεκτό και ορθό, σε άπειρους συνδυασμούς μεταξύ τους, θα ορθωθούν ξαφνικά μπροστά του. Όλα αυτά δηλώνουν στον αδαή μας ήρωα ότι η «πέτρινη» συνέπειά του είναι κάτι σχετικό, που εντάσσεται σ’ ένα γενικότερο σύμπλεγμα χαοτικών διαστάσεων, που ονομάζεται ζωή και που μπορεί κάποιος να την προσεγγίσει και απολαύσει, αρκεί να είναι έτοιμος να αποδεχτεί τη διαφορετικότητα και τη μοναδικότητά της.

Η πορεία του Γουίλιαμ Χάρφορντ μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο, θα κριθεί από την ικανότητά του να αντιμετωπίζει με ψυχραιμία, κριτική σκέψη και χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις καθετί απρόοπτο, φέρνοντας μοιραία τη δική του ηθική και τους δικούς του αυστηρούς κώδικες συμπεριφοράς.

Το «Μάτια Ερμητικά Κλειστά» (Eyes Wide Shut – 1999), αποτελούν μία μοναδική ταινία, αντάξια της φήμης του Κιούμπρικ. Πρόκειται για μία λεπτομερής ανατομία των ανθρωπίνων σχέσεων του καιρού μας, υπό την σκηνοθετική ματιά ενός χαρισματικού και ιδιοφυούς καλλιτέχνη, ο οποίος επιστρέφει μετά από δώδεκα χρόνια “σιωπής” (Full Metal Jacket -1987), εμπνευσμένος από το βιβλίο Traumnovelle του Άρθουρ Σνίτζελ (εκδόθηκε το 1926).

Διαβάστε επίσης:
Το κύκνειο άσμα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ: «Μάτια Ερμητικά Κλειστά»