Το 2002, ο Αλεξάντερ Σοκούροφ σκηνοθετεί την «Ρωσική Κιβωτός» και μας χαρίζει έναν μοναδικό αριστούργημα στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου. Με αφορμή τα γενέθλια του σπουδαίου Ρώσου δημιουργού, θυμόμαστε την ταινία, που είναι ολόκληρη γυρισμένη σε ένα μονοπλάνο, με φόντο το θρυλικό Μουσείο Ερμιτάζ.

Ads

«O Κινηματογράφος είναι κάτι περισσότερο από τέχνη και η Κινηματογραφική τέχνη από μόνη της δεν είναι ζωή. Οπότε, μια ταινία δεν είναι δυνατόν να γίνει ποτέ «αντανάκλαση της ζωής». Ένα φιλμ είναι κάτι άλλο, μια ειδική μορφή ζωής, που υπάρχει κάπου μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Δεν υποκρινόμαστε πως δίνουμε απαντήσεις σε ιστορικές ερωτήσεις και ζητήματα ή πως προσφέρουμε λύσεις στα Μεγάλα Προβλήματα της Ζωής. Εργαζόμαστε χωρίς απορίες και προοπτικές, σαν να παλεύουμε με τα κύματα στην θάλασσα την ώρα της καταιγίδας. Αυτά τα κύματα, είναι η έκφραση μιας τυφλής, ανεξέλεγκτης δύναμης που γυρεύει διέξοδο, μιας δύναμης που καταστρέφει την ιστορία κι όμως θέλουμε να την περιγράψουμε, να της επιτεθούμε μετωπικά.» – Αλεξάντερ Σοκούροφ

image

Ένας αφηγητής, τον οποίο δεν βλέπουμε ποτέ, συναντιέται κατά παράδοξο τρόπο μ’ έναν Γάλλο διπλωμάτη του 18ου αιώνα και διασχίζουν μαζί το Μουσείο του Ερμιτάζ, δηλαδή τα πάλαι ποτέ Χειμερινά Ανάκτορα της Πετρούπολης, στις αίθουσες του οποίου αναβιώνουν 300 χρόνια Ρωσικής Ιστορίας. Από τον Μέγα Πέτρο μέχρι την πτώση της δυναστείας των Ρομανόφ.

Ads

Ο αφηγητής μας συναντά έναν κυνικό Γάλλο μαρκήσιο, μαζί θα περιπλανηθούν στο αχανές λαμπερό παλάτι αλλά και στην Ιστορία του Ανακτόρου από τα χρόνια της Αικατερίνης της Μεγάλης μέχρι τις μέρες μας. Οι δυο τους, θα γίνουν μάρτυρες πλήθους μεγάλων γεγονότων που συντάραξαν το Ερμιτάζ αλλά και την ανθρωπότητα.

Το μοναδικό αυτό μουσείο, παραμένει μια Κιβωτός Ιστορίας, Μνήμης, Πολιτισμού, καθώς και το έργο ενός σπουδαίου καλλιτέχνη. Ο Αλεξάντερ Σοκούροφ, μας προσφέρει απλόχερα μια ανεπανάληπτη όσο και απολαυστική κατάθεση στην Ιστορία του Κινηματογράφου, μέσα από ένα καλλιτεχνικό και αδιαμφισβήτητα αυθεντικό, αριστούργημα.

image

«Νομίζω πως το κοινό αντιδρά σε συγκεκριμένες αισθητικές επιλογές μου. Όπως είναι η αγάπη μου για την Γερμανική Ρομαντική ζωγραφική, για την Ρομαντική τέχνη γενικότερα, για το κομμάτι του Ρομαντισμού που επηρέασε την Ρώσικη κουλτούρα. Κι ο Τσέχωφ, ρομαντικός είναι. Είμαι ένα προϊόν της Ρώσικης πραγματικότητας και της κλασσικής κουλτούρας. Στις ελεγείες, η ιδέα μου πως οι ταινίες είναι μια άλλη μορφή ζωής, ίσως να είναι προφανέστερη. Όμως ίσως οι κριτικοί και το κοινό δυσανασχετούν ή προκαλούνται από τις ταινίες μου και για άλλον ένα λόγο: δεν μπορούν να βρουν ένα συγκεκριμένο στυλ στα έργα μου. Προσπαθούμε να κάνουμε τις ταινίες μας με διαφορετικούς τρόπους κι έτσι όλα τα φιλμ διαφέρουν μεταξύ τους.» – Αλεξάντερ Σοκούροφ

Κινηματογραφικά η «Ρώσικη Κιβωτός», είναι ένας άθλος. Γυρισμένη εξ ολοκλήρου σ’ ένα μονοπλάνο με ψηφιακή κάμερα, ο Σοκουρόφ χρησιμοποίησε 867 ηθοποιούς, περισσότερους από 1000 κομπάρσους, αναρίθμητα κοστούμια και περούκες της εποχής, όπως και τρεις συμφωνικές ορχήστρες, μέσα σ’ ένα από τα μεγαλύτερα παλάτια του κόσμου, το σημερινό μουσείο του Ερμιτάζ. Χρειάστηκαν μήνες προετοιμασίας και προβών, καθώς το φιλμ γυρίστηκε σε μία και μοναδική ημέρα, με μία και μοναδική λήψη! Η ένταση σε κάθε καρέ, σε κάθε πλάνο, είναι απίστευτη…

image

Με High Definition κάμερα, αποθηκευμένη απ’ ευθείας και χωρίς συμπίεση σ’ ένα φορητό σύστημα σκληρών δίσκων, η «Ρωσική Κιβωτός» αποτελεί μία απόλυτα ψηφιακή δημιουργία, παραμένοντας παράλληλα, ένα πανέμορφο ευρωπαϊκό φιλμ. Ένα μοναδικό καλλιτεχνικό επίτευγμα από τον Ρώσο καλλιτέχνη, που εξερευνά τα όρια του Κινηματογράφου.

«Κάνω μια ταινία εξ αιτίας μιας αυθεντικής ανάγκης να κάνω αυτήν την ταινία τη συγκεκριμένη στιγμή. Έτσι έγιναν οι «Μέρες της Έκλειψης» και το «Σώσε και Προστάτευσε». Οι βαθιές, οδυνηρές εντυπώσεις που μου προκάλεσε η Ασία, έπρεπε να εκφρασθούν μέσα από μια φόρμα. Η σχέση ή γενικότερα, η ύπαρξη στοιχείων ντοκιμαντέρ σε ταινίες μυθοπλασίας ή η παρουσία σκηνών μυθοπλασίας σε ένα ντοκιμαντέρ δεν πρέπει να αποτελούν ζήτημα ανάλυσης. Αν η ταινία είναι ζώσα κι ο δημιουργός είναι εμπνευσμένος δεν μπορούμε να αναζητούμε κανόνες ή ειδικές εγκρίσεις. Η απάντηση στο ερώτημα αν επιτρέπεται να χρησιμοποιούμε στοιχεία ντοκιμαντέρ στη μυθοπλασία και αντιστρόφως βρίσκεται στο επίπεδο της καλλιτεχνικής πρόθεσης και όχι της λογικής. Για αυτό τον λόγο αυτό το θέμα δεν πρέπει να μπει σε μια αναλυτική διαδικασία που θα μας διαλύσει. Η προσπάθεια να αναπτύξουμε μια κινηματογραφική φόρμα με τη χρήση αναλυτικών μεθόδων είναι ντροπιαστική. Η αυθεντική κινηματογραφική τέχνη μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τη σύνθεση.» – Αλεξάντερ Σοκούροφ

image

Ο Mikhail Piotrovsky – Διευθυντής του Μουσείου Ερμιτάζ και πρωταγωνιστής της ταινίας – αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η «Ρώσικη Κιβωτός» αντανακλά το όνειρο του δημιουργού, αλλά την ίδια στιγμή ενσαρκώνει το όνειρο πολλών ανθρώπων, που οι ζωές τους είναι συνδεδεμένες με το Ερμιτάζ. Το μουσείο ξανάρθε στη ζωή. Η ιστορική μνήμη που παρουσιάζεται μέσα σε αυτούς τους τοίχους, μέσα σε όλους αυτούς τους ανοιχτούς χώρους και είναι παρούσα κάθε στιγμή, πήρε σάρκα και οστά με τις δυνατές, ιδιόμορφες εικόνες του Αλεξάντερ Σοκουρόφ. Η ταινία είναι ταυτόχρονα ιδιαίτερα ψυχαγωγική και αφάνταστα όμορφη.»

image

Αλεξάντερ Σοκούροφ

Γεννήθηκε το 1951 στο χωριό Ποντορβίκα (ανύπαρκτο πια, καθώς καταποντίστηκε για χάρη της κατασκευής ενός υδροηλεκτρικού φράγματος), στην περιφέρεια του Ιρκούτσκ, πρωτεύουσας της Σιβηρίας. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός, βετεράνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μεταθέσεις του πατρός Σοκούροφ προκάλεσαν συχνές μετακινήσεις της οικογένειας, έτσι, ο μικρός Αλεξάντερ, πρωτοπήγε στο σχολείο στην Πολωνία αλλά αποφοίτησε από το Λύκειο στο Τουρκμενιστάν. Το 1968, εισάγεται στο Πανεπιστήμιο της πόλης Γκόρκι (Τμήμα Ιστορίας). Φοιτητής ακόμα, άρχισε να εργάζεται στις τηλεοπτικές παραγωγές του ιδρύματος, σε θέσεις βοηθού παραγωγής. Η θητεία του τον οδηγεί  στο πόστο του τηλεοπτικού παραγωγού, το 1968. Θα παραμείνει στα στούντιο του Πανεπιστημίου Γκόρκι για έξι χρόνια.
              
image

Το 1974 εγγράφεται στο Τμήμα Παραγωγής του Πανρωσικού Κινηματογραφικού Ινστιτούτου (VGIK). Οι εξαιρετικές επιδόσεις του θα επιβραβευθούν με την υποτροφία Eisenstein. Το 1979, έδωσε εξετάσεις και αποφοίτησε έναν χρόνο νωρίτερα από το προβλεπόμενο, γυρίζοντας αντί για το προβλεπόμενο εικοσάλεπτο σπουδαστικό φιλμ, την «Μοναχική Ανθρώπινη Φωνή» διάρκειας 87 λεπτών. Η ταινία χαρακτηρίστηκε ως φορμαλιστική και αντισοβιετική και απορρίφθηκε. Όμως ο ήδη εξόριστος Αντρέ Ταρκόφσκι μεσολάβησε, έτσι ώστε το έργο να γίνει, τυπικά τουλάχιστον, αποδεκτό από τις αρχές. Την ίδια τύχη θα αντιμετωπίσουν όλες οι ταινίες του Σοκούροφ μέχρι το 1989, μένοντας απαγορευμένες στην Σοβιετική Ένωση, την ίδια εποχή που προβάλλονταν σε Διεθνή Φεστιβάλ.

Με συστατική επιστολή του Ταρκόφσκι, ο Σοκούροφ προσλαμβάνεται στα στούντιο της Lenfilm, το 1980, εκεί θα γυρίσει τις πρώτες του ταινίες μυθοπλασίας. Στα στούντιο του τότε Λένινγκραντ (σημερινής Αγίας Πετρούπολης) δουλεύει τα πρώτα του ντοκιμαντέρ. Οι πρώτες αυτές ταινίες του συνάντησαν εντελώς αρνητικές αντιδράσεις από του αξιωματούχους του Κομμουνιστικού Κόμματος της περιοχής, αλλά και από την Goskino, που ήταν η κυρίαρχη εταιρεία παραγωγής επί Ε.Σ.Σ.Δ.

image

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 οι ταινίες του προβάλλονται πια δημοσίως και εκπροσωπούν την Κοινοπολιτεία (πλέον) σε πολυάριθμα διεθνή φεστιβάλ και εκδηλώσεις. Η επόμενη δεκαετία τον βρίσκει να γυρνά ταυτόχρονα, ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ. Συγχρόνως, ασχολείται με μη κερδοσκοπικά τηλεοπτικά προγράμματα για την νεολαία, καθώς και με μαθήματα σκηνοθεσίας στα στούντιο Lenfilm. To 1998 παρουσιάζει το τηλεοπτικό πρόγραμμα «Νήσος Σοκούροφ», με θέμα τη θέση της τέχνης του κινηματογράφου στην σύγχρονη κουλτούρα.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 εξοικειώνεται με τις νέες τεχνολογίες. Αρχίζει την παραγωγή μιας σειράς ντοκιμαντέρ, με αρκετά από αυτά να βασίζονται σε Ιαπωνικά κεφάλαια, χάρη στη συμμετοχή των εκεί θαυμαστών του. Μόνιμος θαμώνας των κορυφαίων Φεστιβάλ, με συχνότατες βραβεύσεις και μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Με την «Ρώσικη Κιβωτό» επιτυγχάνει μια αξιοζήλευτη εισπρακτική πορεία σε Η.Π.Α. και Ευρώπη, καθώς η ταινία καταξιώνεται ως ένα από τα πιο αναπάντεχα και συνάμα ακραία σινεφίλ μπλοκμπάστερ. Ζει και εργάζεται στην Αγία Πετρούπολη

Μονοπλάνο

Στο Μονοπλάνο, η αφήγηση μιας δράσης μέσω μιας μεγάλης διάρκειας λήψης, πριν την μετάβαση στο επόμενο πλάνο, προσδίδει στην ταινία μια αίσθηση ρεαλισμού, καθώς ο θεατής παρακολουθεί τη δράση να εκτυλίσσεται σε πραγματικό χρόνο.

Διαβάστε επίσης:

image

Ρώσικη Κιβωτός/ Russian Ark / Russkiy Kovcheg
Σκηνοθεσία: Αλεξάντερ Σοκούροφ
Σενάριο: Αλεξάντερ Σοκούροφ, Boris Khaimsky, Anatoli Nikiforov, Svetlana Proskurina
Ηθοποιοί: Σεργκέι Ντράιντεν, Μαρία Κουζνέτσοβα, Μαξίμ Σεργκέγιεφ
Έτος Παραγωγής: 2002
Χώρα Παραγωγής: Ρωσία, Γερμανία, Ιαπωνία, Καναδάς, Φιλανδία, Δανία
Διάρκεια: 98 λεπτά