Το υποδειγματικό φιλμ νουάρ «Η Κυρία από τη Σαγκάη», αποτελεί την πέμπτη μεγάλου μήκους δημιουργία του σημαντικότερου σκηνοθέτη στην ιστορία του Αμερικανικού Κινηματογράφου. Ο λόγος για τον αξεπέραστο Όρσον Γουέλς, ο οποίος το 1947 μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα του Σέργουν Κινγκ «Αν Πεθάνω Πριν Ξυπνήσω», έχοντας στο πλευρό ως πρωταγωνίστρια, τη σύζυγο του, την εκθαμβωτική Ρίτα Χέιγουορθ. Η ταινία κυκλοφορεί στις Κινηματογραφικές Αίθουσες σε επανέκδοση από την Πέμπτη 13 Αυγούστου και εκμεταλλευόμαστε την ευκαιρία για να ταξιδέψουμε στον μοναδικό κόσμο μιας πολυσχιδούς ιδιοφυΐας της Έβδομης Τέχνης, όπως ήταν ο σπουδαίος Όρσον Γουέλς.

Ads

Ένας Ιρλανδός ναυτικός, ο Μάικλ Ο’ Χάρα (Όρσον Γουέλς), συναντά στο Σέντραλ Παρκ την όμορφη ξανθιά Έλσα (Ρίτα Χέιγουορθ) και τη σώζει από την επίθεση τριών κακοποιών. Συνοδεύοντάς την σπίτι της, γνωρίζει τον σύζυγό της. Πρόκειται για τον δικηγόρο Άρθουρ Μπάνιστερ (Έβερετ Σλόουν), ο οποίος ταλαιπωρείται από μία μια ελαφριά αναπηρία. Καθώς πρόκειται να πάνε στο Σαν Φρανσίσκο με το γιοτ τους, το ζεύγος προσφέρει εργασία στον Μάικλ κι εκείνος δέχεται.

image

Στο γιοτ βρίσκεται και ο συνέταιρος του Άρθουρ, ο Τζορτζ Γκρίσμπι (Γκλεν Άντερς), ο οποίος πείθει τον Μάικλ να τον βοηθήσει να σκηνοθετήσει τον θάνατό του, έναντι αδρής αμοιβής. Ο Μάικλ που σχεδιάζει με τα χρήματα να το σκάσει με την Έλσα, την οποία έχει ερωτευτεί, δέχεται και υπογράφει μια ομολογία της “δολοφονίας”.

Ads

Στην υπόθεση παρεμβαίνει ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο Σίντνεϊ Μπρουμ (Τεντ ντε Κορσία), ο οποίος έχει μάθει ότι το πραγματικό σχέδιο του Γκρίσμπι είναι να δολοφονήσει τον Μπάνιστερ και να ενοχοποιήσει τον Μάικλ, ενώ ο ίδιος θα θεωρείται νεκρός. Ωστόσο, αυτός που τελικά δολοφονείται είναι ο Γκρίσμπι και ο Μάικλ συλλαμβάνεται, εφόσον μάλιστα υπάρχει και η ομολογία του.

image

Την υπεράσπισή του αναλαμβάνει ο Μπάνιστερ, που μετατρέπει τη δίκη σε φάρσα. Ο Μάικλ δραπετεύει και μαζί με την Έλσα καταφεύγουν σ’ ένα θέατρο της Τσάινα Τάουν. Εκεί ο Μάικλ καταλαβαίνει ότι αυτή είναι που σκότωσε τον Γκρίσμπι. Η Έλσα, μαζί με κάποιους Κινέζους φίλους της, τον μεταφέρουν αναίσθητο σ’ ένα δωμάτιο με καθρέφτες, όπου του ομολογεί ότι το αρχικό σχέδιο ήταν να σκοτώσουν μαζί με τον Γκρίσμπι τον άντρα της, αλλά η παρέμβαση του Μπρουμ τους χάλασε τα σχέδια.

image

Καθώς οι δυο τους συζητούν, καταφθάνει και ο Μπάνιστερ. Οι δύο σύζυγοι ανταλλάσσουν πυροβολισμούς, σε μια θεαματική σκηνή, όπου τα πάντα πολλαπλασιάζονται από τους καθρέφτες που υπάρχουν τριγύρω. Ο Μάικλ κατορθώνει να διαφύγει, σίγουρος ότι θα μπορέσει πλέον να αποδείξει την αθωότητά του…

«Μισώ όλες τις εξοργιστικές μικρολεπτομέρειες που συνοδεύουν την οικονομική και οργανωτική πλευρά του κινηματογράφου. Μου είναι δύσκολο να βρω δουλειά. Όταν μένω στο περιθώριο το κάνω γιατί με αναγκάζουν, κι όχι επειδή το θέλω. Νιώθω διαρκώς απομονωμένος. Πρέπει να μπορώ να πιστεύω ότι είμαι ένας καλός καλλιτέχνης, διαφορετικά δεν μπορώ να δουλέψω. Κι ένας καλός καλλιτέχνης είναι πάντα μόνος. Πρέπει να είναι μόνος. Όταν δεν είναι, κάτι δεν πάει καλά.» – Όρσον Γουέλς (6 Μαΐου, 1915 – 10 Οκτωβρίου, 1985)

image

Βρισκόμαστε στο 1947. Ο Όρσον Γουέλς, το παιδί – θαύμα της Έβδομης Τέχνης, έχει πλέον μεγαλώσει και μας έχει ήδη χαρίσει τέσσερις σπουδαίες μεγάλες μήκους δημιουργίες του:

  • Πολίτης Κέιν (Citizen Kane, 1941)
  • Οι Υπέροχοι Άμπερσον (The Magnificent Ambersons, 1942)
  • Κατάσκοποι της Σταμπούλ (Journey into Fear, 1943)
  • Ο Άγνωστος (The Stranger, 1946)

image

Στις ταινίες που προαναφέραμε – Citizen Kane, The Magnificent Ambersons, Journey Into Fear, The Stranger – αλλά και σε άλλες που θα ακολουθήσουν – Mr. Arkadin, Touch of Evil – παρατηρούμε ότι οι κεντρικοί ήρωες του Γουέλς ενσαρκώνονται από άντρες και μάλιστα κατά βάση επιτυχημένους. Παρ’ όλα αυτά όμως δεν παρακολουθούμε την άνοδό τους, αλλά γινόμαστε μάρτυρες της τραγικής παρακμής τους.

Εξαίρεση στον κανόνα αυτό θα αποτελέσει το φιλμ «Η Κυρία από τη Σαγκάη» (The Lady from Shanghai) του 1947, καθώς στον πρωταγωνιστικό ρόλο συναντάμε μία γυναίκα φιλόδοξη και εγωκεντρική, όπου οι άντρες που την περιβάλλουν, καταστρέφονται διαδοχικά, ορίζοντας η ίδια και το ύψος της πτώσης τους.

image

Το φιλμ μας συστήνεται με την τυχαία συνάντηση και διάσωση της Elsa Bannister (Rita Hayworth) από τον Michael O’ Hara (Orson Welles) που περνώντας τυχαία από το Central Park του San Francisco, επεμβαίνει όταν της επιτίθενται άγνωστοι και ολοκληρώνεται με το ξεκαθάρισμα λογαριασμών για μία υπόθεση δολοφονίας στην οποία η Elsa προσπαθεί να ενοχοποιήσει τον O’ Hara.

Το πλάνο με τους δυο κεντρικούς ήρωες μπροστά στο ενυδρείο, που παραλλάσσει και αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά τους ή πολύ περισσότερο η σεκάνς των καθρεφτών στο εντυπωσιακό φινάλε, είναι σκηνές που μένουν βαθιά χαραγμένες στο μυαλό μας. Σκηνές τις οποίες είναι αλήθεια, προσπάθησαν να αντιγράψουν και άλλοι σκηνοθέτες στο μέλλον, χωρίς όμως το ανάλογο αισθητικό αποτελέσματα.

image

Παρ’ όλα αυτά, η ταινία δεν είχε την εισπρακτική επιτυχία που περίμεναν οι παραγωγοί ενώ παράλληλα σηματοδότησε και τον χωρισμό του πρωταγωνιστικού ζεύγους Όρσον Γουέλς – Ρίτα Χέιγουορθ, μετά από πέντε χρόνια γάμου και έχοντας αποκτήσει κι ένα παιδί – Rebecca Welles Manning (1944 – 2004).

Όπως προείπαμε το  σενάριο της ταινίας βασίζεται στο μυθιστόρημα του Σέργουν Κινγκ «Αν Πεθάνω Πριν Ξυπνήσω», το οποίο, όμως, ο Όρσον Γουέλς άλλαξε κατά το δοκούν, έτσι όπως συχνά πυκνά του άρεσε να κάνει με βιβλία που ήθελε να μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη. Τα προβλήματα είχαν ξεκινήσει από νωρίς καθώς ο πρόεδρος της Columbia Rictures Χάρι Κον, δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος, ούτε με το σενάριο, που το θεωρούσε μπερδεμένο, ούτε με τον τρόπο κινηματογράφησης του Γουέλς.

image

Παρ’ όλα αυτά το μεγαλύτερο πρόβλημα σύμφωνα με τον Κον, ήταν το γεγονός ότι ο Γουέλς είχε πείσει την πρώην, πλέον, σύζυγό του, την Ρίτα Χέιγουορθ, να κόψει τα περίφημα μακριά κόκκινα μαλλιά της, να γίνει ξανθιά και να υποδυθεί την ψυχρή δολοφόνο. Η ίδια έχει δηλώσει σχετικά:

«Ο Όρσον δοκίμαζε κάτι καινούργιο με μένα, αλλά ο Χάρι Κον ήθελε την Εικόνα – την Εικόνα που έπρεπε να διατηρήσω μέχρι να φτάσω τα 90 μου! Η «Κυρία από τη Σαγκάη» ήταν μία πάρα πολύ καλή ταινία. Και ποιο ήταν το σχόλιο του Χάρι Κον όταν την είδε; “Σε κατέστρεψε! Έκοψε τα μαλλιά σου!”.»

image

Ο Όρσον Γουέλς γεννήθηκε στις 6 Μαΐου του 1915 στην πόλη Κενόσα (Kenosha) του Ουισκόνσιν. Τέσσερα χρόνια αργότερα, μετακόμισε στο Σικάγο (Chicago), μετά το διαζύγιο των γονιών του. Δευτερότοκος γιος ενός μικροβιομήχανου – εφευρέτη και μιας καλλιεργημένης και γνωστής πιανίστριας της εποχής, ο Γουέλς θα μείνει ορφανός, σε ηλικία μόλις 15 χρονών. Σκηνές από τα χρόνια της παιδικής του ηλικίας έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στις πρώιμες ταινίες του και ιδιαίτερα στους «The Magnificent Ambersons» (Υπέροχους Άμπερσονς) του 1942.

«Απ’ όλες τις ταινίες που έκανα, μόνο για μία μπορώ ν’ αναλάβω την πλήρη ευθύνη, για τον “Πολίτη Κέιν”. Σ’ όλες τις άλλες η ελευθερία μου ήταν λίγο ως πολύ περιορισμένη και η αφηγηματική μορφή των ιστοριών μου καταστράφηκε από ανθρώπους που σκέφτονταν εμπορικά.» – Όρσον Γουέλς

image

Ο Όρσον Γουέλς υπήρξε αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς στην ιστορία της Έβδομης Τέχνης. Ένας αυθεντικός καλλιτέχνης που σε ηλικία μόλις είκοσι έξι χρονών ολοκληρώνει την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, τον αριστουργηματικό «Πολίτη Κέιν» (Citizen Kane, 1941), επαναπροσδιορίζοντας ουσιαστικά την έννοια του Σινεμά.

«Η δουλειά μου αντανακλά την εύθυμη τρέλα, την αβεβαιότητα, την έλλειψη σταθερότητας, το μείγμα κίνησης και έντασης που χαρακτηρίζει τον κόσμο μας. Ο κινηματογράφος οφείλει να εκφράσει όλα αυτά τα πράγματα. Όταν ο κινηματογράφος θέλει να είναι τέχνη, πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα κινηματογράφος, κι όχι κακέκτυπη μίμηση άλλου λογοτεχνικού μέσου. Ο κινηματογράφος είναι ακόμα πολύ νεαρός, και θα ήταν αστείος ο ισχυρισμός ότι δεν είναι δυνατόν να προωθηθεί.» – Όρσον Γουέλς

image

Η ταινία «Η Κυρία από τη Σαγκάη» (The Lady from Shanghai – 1947) του Όρσον Γουέλς, κυκλοφορεί στις Κινηματογραφικές Αίθουσες σε επανέκδοση, από την Πέμπτη 13 Αυγούστου, σε διανομή της εταιρείας New Star.

Διαβάστε επίσης:
Αφιέρωμα στον Όρσον Γουέλς (Μέρος ‘Α) – Η τέχνη είναι ένα ψέμα που πραγματώνει την αλήθεια
Αφιέρωμα στον Όρσον Γουέλς (Μέρος ‘Β) – Η δουλειά μου αντανακλά την εύθυμη τρέλα

Έτος: 1947 | Xώρα: Η.Π.Α. | Διάρκεια: 87 λεπτά | Σκηνοθεσία: Orson Welles | Σενάριο: Sherwood King (novel), Orson Welles (screenplay) | Παίζουν: Rita Hayworth, Orson Welles, Everett Sloane