Σε ηλικία 83 ετών, έφυγε από τη ζωή την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου του 2014, ο εμβληματικός Αμερικανός σκηνοθέτης Μάικ Νίκολς. Ένας καλλιτέχνης που με το ιδιαίτερο έργο του, τόσο στον κινηματογράφο, όσο και στο θέατρο, αγαπήθηκε από κοινό και κριτικούς, παρουσιάζοντας μία αξιοζήλευτη φιλμογραφία.

Ο Νίκολς έμεινε στην ιστορία με τη δεύτερη μόλις μεγάλου μήκους ταινία του «Ο Πρωτάρης» (The Graduate), για την οποία κέρδισε και το μοναδικό του Όσκαρ Σκηνοθεσίας, αν και συνολικά προτάθηκε στην πλούσια καριέρα του πέντε φορές. Είχε προηγηθεί η πρώτη και ίσως η καλύτερη ταινία του, όπου η Ελίζαμπεθ Τέιλορ και ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, πρωταγωνιστούν στο συγκλονιστικό φιλμ «Ποιος Φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;».

Γεννημένος στις 6 Νοεμβρίου του 1931 στη Γερμανία, ο Αμερικανός σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου Μάικ Νίκολς (Mike Nichols), θα μείνει για πάντα στην κινηματογραφική ιστορία για ένα πλήθος αξιόλογων ταινιών των, εκ των οποίων αναφέρουμε χαρακτηριστικά:

• Ποιος Φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ (Who’s Afraid of Virginia Woolf, 1966)
• Η Γνωριμία της Σάρκας (Carnal Knowledge, 1971)
• Εργαζόμενο Κορίτσι (Working Girl, 1988)
• Εξ Επαφής (Closer, 2004)
• Ο Θεός Ξέχασε τον Παράδεισο (Angels in America, 2003, τηλεοπτική μίνι σειρά)

Αλλά και στο θέατρο ο σκηνοθέτης ανέβασε με επιτυχία στο Μπρόντγουεϊ για πρώτη φορά τις παραστάσεις:

• Ξυπόλητοι στο Πάρκο
• Λουβ
• Το Παράξενο Ζευγάρι
• Οι Ηλίθιοι
• Σπάμαλοτ

Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου του είχε απονείμει βραβείο συνολικής προσφοράς στην έβδομη τέχνη, ενώ αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Μάικ Νίκολς ανήκε σε μία μικρή κατηγορία σκηνοθετών (μόλις δώδεκα) που έχουν τιμηθεί στην καριέρα τους με Βραβείο Έμμυ, Γκράμι, Όσκαρ και Τόνι!

O Μάικ Νίκολς – το πραγματικό του όνομα ήταν Μίχαελ Ίγκορ Πεσκόβσκι – γιος ενός Ρώσου γιατρού και διανοούμενου, εβραϊκής καταγωγής. Το 1939, η οικογένεια του Νίκολς αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στις Η.Π.Α. για να ξεφύγει από τους Ναζιστές. Εγκαταστάθηκε στο Μανχάταν, όπου ο πατέρας του άνοιξε με επιτυχία ένα ιατρείο.

Το 1944 ο Νίκολς έλαβε την αμερικανική υπηκοότητα και το 1950 εισήγθη στην ιατρική στο πανεπιστήμιο του Σικάγο. Παράλληλα κι ενώ βρισκόταν στο Σικάγο, ο Νίκολς άρχισε να ασχολείται με θεατρικές δραστηριότητες, κι έτσι γνώρισε την ηθοποιό Ιλέιν Μέι. Το 1954 ο Νίκολς παράτησε την ιατρική κι επέστρεψε στη Νέα Υόρκη όπου εισήχθη στο Actor’s Studio και διδάχτηκε δράμα από τον Λι Στράσμπεργκ.

Ο Νίκολς, σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία το 1966 -Who’s Afraid of Virginia Woolf? – για την οποία προτάθηκε και για Όσκαρ. Συνολικά σε μία αξιοζήλευτη καριέρα ο Αμερικανός καλλιτέχνης θα προταθεί 5 φορές για Όσκαρ στις ταινίες:

• Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966)
• The Graduate (1967)
• Silkwood (1983)
• Working Girl (1988)
• The Remains of A Day (1993)

Παράλληλα είχε προταθεί πέντε φορές και για Χρυσή Σφαίρα, για τις ταινίες του:

• Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966)
• The Graduate (1967)
• Silkwood (1983)
• Working Girl (1988)
• Closer (2004)

Στη συνέχεια του Αφιερώματος στον Μάικ Νίκολς (Mike Nichols), ταξιδεύουμε σε τρεις χαρακτηριστικές και προσωπικά αγαπημένες δημιουργίες του Αμερικανού δημιουργού.

Ποιός φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ; (1966) / Who’s Afraid of Virginia Woolf?

Ένα μεσόκοπο ζευγάρι καθηγητών προσκαλεί σ’ ένα εθιμοτυπικό δείπνο έναν νεαρό καθηγητή και τη σύζυγό του. Το δείπνο δε θα εξελιχθεί ομαλά και μια λυσσαλέα αναμέτρηση θα ξεκινήσει μεταξύ της Martha και του George που άθελά τους θα εμπλακούν και οι καλεσμένοι, Nick και Honey. Άγριες καταστάσεις, άφθονο αλκοόλ και τσιγάρα. Ένα έργο γύρω από τις ανθρωποφαγικές ανθρώπινες σχέσεις.

Η πρώτη ταινία του Μάικ Νίκολς – και προσωπικά η αγαπημένη μου – είναι ένα δράμα δωματίου, με θεατρικά στοιχεία και δύο συγκλονιστικές ερμηνείες από τους  Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Ρίτσαρντ Μπάρτον. Δίπλα τους άξιοι συμπαραστάτες η Σάντι Ντένις και ο Τζορτζ Σίγκαλ, συμπληρώνουν ιδανικά το ολιγομελές αλλά υπεραρκετό καστ του έργου.

Βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Έντουαρντ Άλμπι, το οποίο διασκεύασε για τη μεγάλη οθόνη ο Έρνεστ Λέμαν, η ταινία έλαβε 13 υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας. Παράλληλα αποτελεί τη μοναδική ταινία μέχρι σήμερα που έλαβε υποψηφιότητες για τις κυριότερες κατηγορίες στην ιστορία του θεσμού.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι τέσσερις πρωταγωνιστές της ταινίας προτάθηκαν για Όσκαρ Ερμηνείας, ο καθένας στην αντίστοιχη κατηγορία. Βραβεύτηκε τελικά με 5 βραβεία Όσκαρ, χαρίζοντας στην Ελίζαμπεθ Τέιλορ το δεύτερό της Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου (είχε κερδίσει το πρώτο της λίγα χρόνια νωρίτερα και συγκεκριμένα για την ταινία “Ζήσαμε στην Αμαρτία” (BUtterfield 8 – 1960).

Το 2008 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου κατέταξε την ταινία του Μάικ Νίκολς στην 67η θέση στη λίστα με τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών…

Ο Πρωτάρης (1967) / The Graduate

Η ιστορία της θρυλικής αυτής ταινίας του 1967, φαίνεται ακραία εκ πρώτης όψεως… Αφορά τη μύηση ενός νέου άντρα – που μόλις αποφοίτησε από το κολέγιο – στον έρωτα από μια μεγαλύτερή του γυναίκα. Μεγαλύτερη μεν αλλά που διατηρεί ακέραιη την ομορφιά και τη γοητεία της. Φυσικά, το «στόρι» του «Πρωτάρη» έχει και την ιδιαιτερότητά του, καθώς η κυρία που αποπλανεί τον Μπεν είναι σύζυγος του συνεταίρου του πατέρα του Μπεν και το χειρότερο, μητέρα της κοπέλας που ο Μπεν ερωτεύεται τελικά…

Υπό τους ήχους του «And here’s to you, Mrs. Robinson, Jesus loves you more than you will know» από το θρυλικό κομμάτι των Σάιμον & Γκαρφάνκελ και μέσα στην επαναστατική έξαψη εκείνης της εποχής, ο Ντάστιν Χόφμαν έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς. Ενσαρκώνοντας ιδανικά τον ρόλο του αμφισβητία του συστήματος φοιτητή Μπέντζαμιν Μπράντοκ, ο οποίος “παρασύρεται” ερωτικά από την κυρία Ρόμπινσον που υποδύεται μοναδικά η Άνν Μπάνκροφτ.

Μία ταινία που γυρίστηκε τη δεκαετία του ’60 και κάθε άλλο παρά έχει χάσει την αίγλη της. Ποιος μπορεί να λησμονήσει τις υποβλητικές εκείνες σκηνές με τον Ντάστιν Χόφμαν να μελαγχολεί στην πισίνα του σπιτιού του ή μπροστά στο ενυδρείο του; Να μοιάζει σαν χαμένος ανάμεσα στους φίλους των γονιών του και βέβαια, μπροστά στην κυρία Ρόμπινσον;

Η ταινία γυρίστηκε το 1967 από τον Μάικ Νίκολς, με παραγωγό τον Τζόζεφ Λιβάιν, που αγόρασε τα δικαιώματα του βιβλίου από τον συγγραφέα Τσαρλς Γουέμπ. Διευθυντής φωτογραφίας είναι ο Robert Surtees, βραβευμένος με Όσκαρ για τη δουλειά του στην ταινία «Μπεν Χούρ».

Ο “Πρωτάρης” είχε μεγάλη απήχηση και κατάφερε μεταξύ άλλων να αποσπάσει 7 υποψηφιότητες για Όσκαρ, 5 Χρυσές Σφαίρες, 5 Βραβεία BAFTA, 1 Grammy για το τραγούδι, καθώς και το μοναδικό Όσκαρ σκηνοθεσίας στη σπουδαία καριέρα του Μάικ Νίκολς…

Παιχνίδια Εξουσίας (2007) / Charlie Wilson’s War

Η ταινία αφηγείται την αληθινή ιστορία του “playboy” γερουσιαστή, Τσάρλι Ουίλσον, ενός αποστάτη πράκτορα της CIA και μιας πανέμορφης κοσμικής κυρίας από το Χιούστον που ένωσαν τις δυνάμεις τους και διηύθυναν την πιο επιτυχημένη μυστική επιχείρηση της δεκαετίας του ’80. Τροφοδοτώντας τους αντάρτες του Αφγανιστάν με όπλα, η δράση τους οδήγησε στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Ταξιδεύοντας ανά τον κόσμο οι ήρωες μας κατάφεραν και δημιούργησαν αναπάντεχες συμμαχίες μεταξύ Πακιστανών, Ισραηλινών, Αιγυπτίων και νομοθετών. Η επιτυχία τους υπήρξε ιστορική. Έτσι, στο ερώτημα, πώς μια ομάδα κατόρθωσε να πλήξει σε τέτοιο βαθμό τον, φαινομενικά τελικά ανίκητο, Στρατό των Υπερδυνάμεων, ο Πρόεδρος του Πακιστάν απάντησε αυθόρμητα “Ο Τσάρλι τα κατάφερε!”.

Πρόκειται για κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του βραβευμένου δημοσιογράφου Τζορτζ Κράιλ που κυκλοφόρησε το 2003. Το σενάριο έγραψε ο βραβευμένος με Έμμυ σεναριογράφος Άαρον Σόρκιν ο οποίος χρειάστηκε οκτώ μήνες έρευνας για να συγγράψει το πρώτο προσχέδιο.

Η ταινία του Μάικ Νίκολς “Παιχνίδια Εξουσίας” (Charlie Wilson’s War – 2007) είχε αποσπάσει πέντε υποψηφιότητες στις Χρυσές Σφαίρες, ενώ χάρισε κι μία υποψηφιότητα για Όσκαρ, στον σπουδαίο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, στην κατηγορία του Β’ Ανδρικού Ρόλου.

Με την ταινία αυτή ένωσαν εκ νέου τις δυνάμεις του ο σκηνοθέτης Μάικ Νίκολς και οι ηθοποιοί Τζούλια Ρόμπερτς και Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, αφού και με τους δύο είχε συνεργαστεί στο παρελθόν, σε κινηματογράφο και θέατρο αντίστοιχα. Μαζί τους, ο Τομ Χανκς και η γλυκιά Έιμι Άνταμς.

Αντί επιλόγου, θα κλείσουμε το μικρό αυτό αφιέρωμα στη μνήμη του Μάικ Νίκολς, μ’ ένα συγκινητικό βίντεο από το 2010 και τη βράβευση του σκηνοθέτη από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (American Film Institute – AFI) που του είχε παραδώσει το βραβείο για τη συνολική του προσφορά στον χώρο της Έβδομης Τέχνης.

Στην τελετή απονομής και μεταξύ άλλων, ο σπουδαίος ηθοποιός Ντάστιν Χόφμαν, ευχαριστεί τον Νίκολς που του έδωσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον «Πρωτάρη»…