Η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) έχει καθιερώσει την 18η Δεκεμβρίου ως την Παγκόσμια Ημέρα Μετανάστη. Την ίδια αυτή ημέρα, το 1990 υιοθετείται η «Διεθνής Συνθήκη για την Προστασία των Δικαιωμάτων όλων των Μεταναστών Εργατών και των μελών των Οικογενειών τους». Με αφορμή το γεγονός αυτός, επιλέξαμε να ξαναθυμηθούμε την ταινία του Κώστα Γαβρά «Παράδεισος στη Δύση» (Eden Is West / Eden à l’Ouest) του 2009.

Ο Ηλίας (Ρικάρντο Σκαμάρτσιο) είναι ένας μετανάστης που αναζητά μία νέα εστία. Έρχεται από την Ανατολή για να ανακαλύψει τη Δύση. Στη διαδρομή θα περιπλανηθεί σε τόπους άγνωστους, θα γνωρίσει πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους, θα έρθει αντιμέτωπος με συμπεριφορές και πραγματικότητες που αγνοεί. Με οδηγό την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, θα διασχίσει στεριές και θάλασσες, προσπαθώντας σε κάθε εμπόδιο να βρίσκει μία λύση.

Ο απώτερος σκοπός του είναι φαινομενικά απλός. Να καταφέρει, παρά τις αντίξοες συνθήκες, να επιβιώσει και φέρει να ξεκινήσει από την αρχή μία καινούργια, καλύτερη ζωή. Ο Ηλίας ελπίζει να αντέξει την Οδύσσεια του και να ολοκληρώσει την επική αυτή περιπλάνηση, στην οποία η δική του σύγχρονη Ιθάκη είναι η Γαλλία και συγκεκριμένα, το Παρίσι.

«Πολλοί άνθρωποι στις μέρες μας είναι υποχρεωμένοι να ξεριζωθούν από τον τόπο τους με σκοπό να δημιουργήσουν ρίζες κάπου αλλού. Το να φεύγεις είναι σαν να πεθαίνεις λίγο αλλά το να μεταναστεύεις είναι σαν να πεθαίνεις για λίγο για να ξαναγεννηθείς κάπου αλλού…» – Κώστας Γαβράς

Ο Κώστας Γαβράς επέστρεψε το 2008 για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μετά από 42 χρόνια διεθνούς κινηματογραφικής πορείας, για να πραγματοποιήσει το πρώτο του φιλμ στην πατρίδα του. Tα γυρίσματα της ταινίας «Παράδεισος στη Δύση» (Eden Is West / Eden à l’Ouest), ξεκίνησαν από τις Γαλλικές Άλπεις, συνεχίστηκαν σε προάστια του Παρισιού για να καταλήξουν στην καρδιά του Παρισιού, στα Ηλύσια Πεδία. Στη συνέχεια, οι συντελεστές μεταφέρθηκαν στην Κρήτη για πέντε εβδομάδες, ενώ τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν στο Λαύριο.

«Όπως στην Οδύσσεια, είναι στη θάλασσα της Μεσογείου που αρχίζουν οι περιπέτειες του Ηλία, ενός ήρωα που δεν τον συνοδεύουν θρύλοι. Πάνω από την ίδια θάλασσα, κάτω από τον ίδιο ήλιο και τον ίδιο ουρανό που γεννήθηκε o πολιτισμός μας. Μετά από πολλές περιπέτειες, μια στάση στον παράδεισο κι ένα σύντομο πέρασμα από την κόλαση, η επική περιπλάνηση του ήρωά μας ολοκληρώνεται με τρόπο μαγικό στο Παρίσι. Το Παρίσι που λάμπει κατά τον ανήσυχο ύπνο του κάθε περιπλανώμενου, στα πιο βαθιά του όνειρα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης και συνεχίζει:

«Το «Παράδεισος στη Δύση» φιλοδοξεί να αντικατοπτρίσει τη διαδρομή, την περιπλάνηση, την ιστορία των ανθρώπων – που σαν εμάς ή σαν τους γονείς μας πριν από μας – διασχίζουν τη γη και αψηφούν τους ωκεανούς και τους ένστολους, αναζητώντας μιαν εστία. Η ιστορία του Ηλία δεν είναι αυτή του Οδυσσέα ούτε αυτή του Jean Claude ούτε η δική μου. Αλλά αναγνωρίζω τον εαυτό μου στον Ηλία, αυτόν τον ξένο που δεν μου είναι ξένος…» – Κώστας Γαβράς

Ο Έλληνας δημιουργός πραγματεύεται στην ταινία του, το επώδυνο θέμα της μετανάστευσης και στηλιτεύει τον έντονο ρατσισμό που βιώνουν οι άνθρωποι αυτοί στην προσπάθεια τους να βρουν μία καλύτερη ζωή. Η ιστορία της ταινίας είναι καθόλα επίκαιρη, καθώς σε μία εποχή που οι ευρωπαϊκές κοινωνίες διακατέχονται από πολλές ανασφάλειες, το μεταναστευτικό πρόβλημα παραμένει η αχίλλειος φτέρνα των “πολιτισμένων” χωρών του δυτικού κόσμου…

Με κωμική διάθεση, αλλά και κοινωνικά διεισδυτική ματιά στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα, ο Κώστας Γαβράς καταφέρνει να αποφύγει έξυπνα τα κλισέ των ταινιών του είδους. Με χιούμορ και ρεαλισμό, καταφέρνει να αναδείξει ένα ιδιαίτερο σημαντικό πρόβλημα της εποχής. Σκοπός του φιλμ δεν είναι να δώσει απαντήσεις και λύσεις στο θέμα της μετανάστευσης, αλλά κυρίως να ευαισθητοποιήσει τους θεατές για ένα γεγονός που μας αφορά όλους…

To σενάριο συνυπογράφουν ο Κώστας Γαβράς και o Jean Claude Grinberg, οι οποίοι έχουν συνεργαστεί και στο παρελθόν, στο σενάριο των ταινιών “Τσεκούρι” (The Ax – 2005) και “Αμήν” (Amen -2002). Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι η το φιλμ «Παράδεισος στη Δύση», αποτέλεσε την επίσημη ταινία της τελετής λήξης του 59ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ του Βερολίνου.

Τον ρόλο του Ηλία, πρωταγωνιστή της ταινίας, ερμηνεύει ο γνωστός και καλός Ιταλός ηθοποιός Ρικάρντο Σκαμάρτσιο (Riccardo Scamarcio), τον οποίο είχαμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε και από κοντα στο περσινό 54ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, όντας παραγωγός της ταινία «Μέλι» (Honey – Ιταλία, Γαλλία – 2013), σε σκηνοθεσία της ελληνικής καταγωγής, Ιταλίδας ηθοποιού, Βαλέρια Γκολίνο.

Διαβάστε επίσης:

• Βαλέρια Γκολίνο: «Θα μου άρεσε να έχω ξεκινήσει νωρίτερα τη σκηνοθεσία»

Ο Ρικάρντο Σκαμάρτσιο (Riccardo Scamarcio), γεννήθηκε στις 13 Νοεμβρίου του 1979, στο Τράνι της Νότιας Ιταλίας και παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στην Εθνική Σχολή Κινηματογράφου της Ρώμης. Πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο με την ταινία «Τα Καλύτερά μας Χρόνια» (The Best of Youth – 2003), του Μάρκο Τούλιο Τζορντάνα, ενώ το 2004 τον απολαύσαμε στην ταινία «Τρία Μέτρα Πάνω από τον Ουρανό» (Three Steps Over Heaven – 2004) του Λούκα Λουτσίνι.

Ο Κώστας Γαβράς γεννήθηκε σ’ ένα χωριό της Αρκαδίας το 1933. Τελείωσε το σχολείο στην Αθήνα, σπούδασε κινηματογράφο στο Παρίσι και άρχισε να εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτης σε κορυφαίους δημιουργούς όπως ο Ρενέ Κλερ, ο Ζακ Ντεμί, ο Ιβ Αλεγκρέ, ο Ρενέ Κλεμάν και ο Ανρί Βερνέιγ. Η ταινία του «Ζ» του 1969 έχει τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής και βραβείο Α’ ανδρικού ρόλου για τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν στο Φεστιβάλ των Καννών, καθώς και με Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ενώ ήταν υποψήφια για πέντε συνολικά Όσκαρ.

Τo φιλμ του «Missing» (O Αγνοούμενος) του 1982, τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών, και με Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου για τον Τζακ Λέμον, καθώς και Όσκαρ σεναρίου. Από το 1971 έως 1973 διετέλεσε πρόεδρος της Ένωσης Σκηνοθετών στη Γαλλία, ενώ πλέον ασκεί τα καθήκοντα του πρόεδρου της Γαλλικής Ταινιοθήκης.

Διαβάστε επίσης:

• Γαβράς: Πολιτική και κοινωνικός προβληματισμός στη μεγάλη οθόνη
• Ξαναβλέποντας το πάντα επίκαιρο «Ζ» του Κώστα Γαβρά

Παράδεισος στη Δύση / Eden Is West / Eden à l’Ouest
Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς
Σενάριο: Κ. Γαβράς, Jean-Claude Grumberg
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Patrick Blossier
Μουσική: Armand Amar
Ηθοποιοί: Riccardo Scamarcio, Juliane Koelhler, Eric Caravaca, Ulrich Tukur
Μυθοπλασία, Γαλλία-Ελλάδα-Ιταλία, 2009, έγχρ, 110 λεπτά
Παραγωγή: KG Productions, Odeon, Patheé, France 3 Cinema, Nova, ΕΡΤ, ΕΚΚ, Φίνος Φιλμ, East Media Services (με την συμμετοχή επίσης των: Canal Plus, Cinecinema, Region Ile De France)
Διανομή: Rosebud