Ο Σεργκέι Παρατζάνωφ (Sergei Parajanov: 9 Ιανουαρίου 1924 – 20 Ιουλίου 1990), υπήρξε σπουδαίος σοβιετικός σκηνοθέτης αρμενικής καταγωγής, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τιφλίδα της Γεωργίας, ενώ σπούδασε σκηνοθεσία στη Μόσχα και εργάστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ουκρανία. Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης καλωσορίζει το 2018 με ένα αφιέρωμα στο έργο του, μέσα από χαρακτηριστικές δημιουργίες του.

Ads

Μοναχικός ποιητής και κυνηγημένος ευαίσθητος πολίτης όλου του κόσμου, δημιουργός υπέρτατων εικόνων, όπου ο θεατής συναντά τη παράδοση και το μοντερνισμό σε άρρηκτη σχέση. Στο έργο του Παρατζάνωφ αποτυπώνεται η αναζήτηση στις σκιές των προγόνων, το δάκρυ του αποχαιρετισμού, το πάντρεμα της ποίησης και των φορμαλιστικών προτάσεων σκορπίζοντας πάντα δυνατές και πανανθρώπινες συγκινήσεις.

Ο Σεργκέι Παρατζάνωφ είχε αρμενική καταγωγή και γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου του 1924 στην Τιφλίδα, πρωτεύουσα της Γεωργίας. Οι αρχικές του φιλοδοξίες ήταν να γίνει τραγουδιστής και με αυτό τον σκοπό πήρε μαθήματα στο Ωδείο της Τιφλίδας από το 1942 έως το 1945.

Πολύ γρήγορα όμως το ενδιαφέρον του μετατοπίστηκε στον κινηματογράφο. Ενεγράφη στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας με δασκάλους του, τους Lev Kuleshov και Alexander Dovzhenko, από το οποίο απoφοίτησε το 1951.

Ads

Κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα χρόνων θα κάνει μια σειρά ταινιών με διάλογους στην Ουκρανική διάλεκτο βασισμένες στη παράδοση του κοινωνικού ρεαλισμού. Παρ’ όλα αυτά όμως είναι εμφανής η διάθεσή του να ξεφύγει απ’ τα στερεότυπα.

image

Πράγματι, από το 1964, εγκαταλείπει αυτό το στυλ, και ακολουθεί την ανάγκη του για ένα πιο «δυναμικό» σινεμά, που να υπακούει στην κίνηση της κάμερας, στα έντονα χρώματα και αναζητά τις παραδοσιακές ρίζες της Αρμενικής κουλτούρας.

Κάτι τέτοιο φαίνεται αρχικά στην πρώτη ταινία αυτής της περιόδου του, το «Σκιές των ξεχασμένων προγόνων» (Shadows of Forgotten Ancestors). Αυτές του οι κινήσεις τον κάνουν γνωστό στην διεθνή κινηματογραφική σκηνή, παράλληλα όμως οι ρωσικές αρχές βλέπουν αυτή τη στροφή και σταματούν να του εγκρίνουν τις χρηματοδοτήσεις. Ενώ το 1968 πραγματοποιείται και η πρώτη του σύλληψη.

Έξι χρόνια αργότερα θα συλληφθεί και θα καταδικαστεί βάσει το ρωσικού ποινικού κώδικα, του άρθρου 121, που ποινικοποιεί την ομοφυλοφιλία και η ποινή του θα είναι πέντε χρόνια καταναγκαστικά έργα. Στην φυλακή, ο Παρατζάνωφ, παραμένει ανήσυχος. Δημιουργεί δεκάδες έργα. Κολάζ, από οτιδήποτε μπορούσε να συλλέξει. «Μπορώ να κάνω τέχνη μέσα απ’ τα σκουπίδια», έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Αφέθηκε ελεύθερος έναν χρόνο νωρίτερα μετά από διεθνείς διαμαρτυρίες, ενώ όταν ασχολήθηκε ξανά με τον κινηματογράφο είδε τα πιο πολλά κινηματογραφικά πρότζεκτ του να απορρίπτονται. Κατάφερε όμως να ολοκληρώσει τρεις ταινίες πριν το θάνατό του, το 1990.

Μετά το εξαιρετικό αφιέρωμα προβολών «Έρωτες σε Ασπρόμαυρες Πόλεις» τη σκυτάλη παίρνει ο θεματικό κύκλος «Οράματα και θάματα στο έργο του Σεργκέι Παρατζάνωφ», που πραγματοποιείται από την Κυριακή 14 Ιανουαρίου έως και την Τρίτη 16 Ιανουαρίου, στο σινεφίλ στέκι της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης, την αίθουσα Σταύρος Τορνές, στο λιμάνι της πόλης. Οι τρεις χαρακτηριστικές ταινίες που θα παρουσιαστούν, είναι οι εξής:

  • «Οι Σκιές των Λησμονημένων Προγόνων» (Shadows of Forgotten Ancestors / Tini zabutykh predkiv – 1965)
  • «Το Χρώμα του Ροδιού» (The Color of Pomegranates / Sayat Nova – 1969)
  • «Ο Θρύλος του Κάστρου Σουράμι» (The Legend of Suram Fortress / Ambavi Suramis tsikhitsa – 1985)

image

Πρόγραμμα Προβολών
Κυριακή 14 Ιανουαρίου

18:30 Ο Θρύλος του Κάστρου Σουράμι
21:00 Το Χρώμα του Ροδιού

Δευτέρα 15 Ιανουαρίου
18:30 Οι Σκιές των Λησμονημένων Προγόνων
21:00 Ο Θρύλος του Κάστρου Σουράμι

Τρίτη 16 Ιανουαρίου
18:30 Το Χρώμα του Ροδιού
21:00 Οι Σκιές των Λησμονημένων Προγόνων

Λίγα λόγια για τις ταινίες του Αφιερώματος «Οράματα και θάματα στο έργο του Σεργκέι Παρατζάνωφ»:

image

«Οι Σκιές των Λησμονημένων Προγόνων» (Shadows of Forgotten Ancestors / Tini zabutykh predkiv – 1965)

Σ’ ένα χωριό των Καρπαθίων της Ουκρανίας, ο Ιβάν ερωτεύεται τη Μαρίσκα, κόρη του δολοφόνου του πατέρα του. Όταν αυτή βρίσκει τραγική κατάληξη, ο Ιβάν πέφτει σε κατάθλιψη. Ο καιρός περνά και κάποια στιγμή γνωρίζει και παντρεύεται την Παλάνια, αλλά χωρίς να έχει ξεχάσει την παλιά του αγάπη.

image

«Το Χρώμα του Ροδιού» (The Color of Pomegranates / Sayat Nova – 1969)

Η ζωή και το έργο του Αρμένιου ποιητή Αρουθίν Σαγιαντίν, γνωστού ως Σάγιατ Νόβα. Ο Παρατζάνωφ κάνει ένα καθαρά ποιητικό σινεμά κατ’ ομοίωση των γραπτών του Σάγιατ Νόβα. Ακίνητη κάμερα, απουσία διαλόγων, εικόνες – ταμπλό νοηματικά αυτοδύναμες, χωρισμός της ταινίας σε οκτώ ενότητες που συνδέονται με υπότιτλους και ποιήματα, λυρικές εικόνες μια ανείπωτης εικαστικής αρμονίας.

«Αγαπώ πολύ αυτό το φιλμ». Είμαι περήφανος για το ότι δεν κέρδισε κανένα Χρυσό Λιοντάρι ή κανένα Αργυρό Παγόνι. Είμαι περήφανος γιατί κατόρθωσα να το κάνω κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Δεν είχα τα απαραίτητα υλικά, δεν είχα φιλμ, δεν είχα στη διάθεσή μου εργαστήριο εμφάνισης των όσων γύριζα, δεν είχα αρκετά φώτα ή μηχανήματα, ούτε δυνατότητα για ειδικά εφέ. Δεν είχα απολύτως τίποτα. Κι όμως, κατόρθωσα να το γυρίσω και να μεταμορφώσω τις αδυναμίες του σε έναν σχεδόν αρχέγονο ρεαλισμό, σε ένα παραμύθι γεννημένο από την πραγματικότητα.» – Σεργκέι Παρατζάνωφ

image

«Ο Θρύλος του Κάστρου Σουράμι» (The Legend of Suram Fortress / Ambavi Suramis tsikhitsa – 1985)

Ένα ζωγραφικό κινηματογραφικό ποίημα αφιερωμένο στη μνήμη των Γεωργιανών πολεμιστών όλων των εποχών μέσα από θρύλους και δοξασίες της περιοχής που συνθέτουν μια μαγική ατμόσφαιρα.
Ένας Γεωργιανός θρύλος σχετικά με την αδυναμία ενός ηγεμόνα να χτίσει το κάστρο των ονείρων του. Κάθε φορά που το ξεκινούσαν, αυτό κατέρρεε. Μέχρι που μία μάντισσα του είπε πως για να στεριώσει το κάστρο πρέπει να χτίσουν μέσα του έναν έφηβο.

«Δούλευα και υπέφερα κάτω από τη δεσποτική ματιά του Κρεμλίνου. Τα φιλμ εκείνης της εποχής – και όχι μόνο τα δικά μου – δεν είναι παρά ένα καρδιογράφημα τρόμου. Ένα καρδιογράφημα του φόβου τού να χάσεις την ταινία σου, του φόβου ότι θα πεινάσεις. Του φόβου ότι δεν θα δουλέψεις ποτέ ξανά.» – Σεργκέι Παρατζάνωφ

Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τους κατόχους CineΚάρταF).