Το αξιόλογο ντοκιμαντέρ του Λεωνίδα Βαρδαρού αφηγείται την ιστορία της σύγκρουσης του 1913-14 μεταξύ της Ένωσης Ανθρακωρύχων Αμερικής (United Mine Workers of America) και των εταιρειών άνθρακα κάτω από την ηγεσία του Ροκφέλερ. Μια ιστορία ξεχασμένη, φυλαγμένη ωστόσο στη μνήμη των παιδιών και των εγγονών τους που μας την μεταφέρουν με συγκίνηση, γεμάτοι υπερηφάνεια για τους δικούς τους και θυμό για τις αδικίες που αντιμετώπισαν. Βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

«Πριν 15 χρόνια είχα προσπαθήσει να ανεβάσω μία παράσταση με αφηγήσεις Ελλήνων μεταναστών στην Αμερική. Χάρη στις μαρτυρίες που συμπεριλάβαμε σε εκείνη την παράσταση και στο ντοκιμαντέρ Ταξισυνειδησία η άγνωστη ιστορία του  ελληνοαμερικανικού ριζοσπαστισμού σε παραγωγή της μη κερδοσκοπικής εταιρείας “Αποστόλης Μπερδεμπές”,  έκανα μία προεργασία πάνω στο θέμα […] Μιλάμε για οικονομικούς μετανάστες, που μπήκαν κόβοντας τα σύρματα από το Μεξικό ή γλίτωσαν από τον τυφώνα στην Κούβα και πέρασαν στη Φλόριντα ή έφτασαν μ’ ένα καράβι και μία κουβέρτα στο κατάστρωμα στο Έλις Άιλαντ. Οι άνθρωποι αυτοί περνούσαν στην Αμερική και γίνονταν ανθρακωρύχοι. Έχουμε υποχρέωση να ζωντανεύουμε μνήμες που καθόρισαν την εργατική ιστορία στην Αμερική καθώς μάλιστα συνέβαλαν συμπατριώτες μας στον αγώνα για τα εργατικά δικαιώματα που επηρέασε όλο τον κόσμο.» – Λεωνίδας Βαρδαρός

Οι Έλληνες ανθρακωρύχοι, ξεριζωμένοι από τον τόπο τους από την σκληρή πραγματικότητα μιας χρεωκοπημένης Ελλάδας και με τις ψεύτικες υποσχέσεις των δουλεμπόρων της εποχής, είχαν καταλήξει στο μακρινό Κολοράντο να δουλεύουν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στα ορυχεία του Ροκφέλερ και του συναφιού του. Οι εταιρείες είχαν στη δούλεψή τους ιδιωτικούς στρατούς από εγκληματικά στοιχεία και τον πολιτειακό στρατό (εθνοφρουρά ή πολιτοφυλακή) που είχε σαν μοναδικό καθήκον την καταστολή απεργιών.

Η Ένωση Ανθρακωρύχων είχε μόνο τους απεργούς. Η βία που από την αρχή χαρακτήρισε αυτή την ταξική αναμέτρηση, κορυφώθηκε με τη Σφαγή του Λάντλοου στις 20 Απριλίου του ’14 – τη δολοφονία 20 γυναικόπαιδων και την εν ψυχρώ εκτέλεση από την εθνοφρουρά τριών συνδικαλιστών μεταξύ των οποίων και ο Κρητικός Λούης Τίκας, ηγέτης των Ελλήνων απεργών.

«Η ταινία πάει πέρα από τη σφαγή του Λάντλοου. Για διάφορους λόγους έχει αποκρυφτεί η συνέχεια που είναι ο Πόλεμος των Δέκα Ημερών. Όταν μιλάνε για το Λάντλοου συνήθως σταματάνε στη σφαγή για να δείξουν τους απεργούς ως θύματα. Εμείς θέλαμε να δείξουμε ότι ήταν αγωνιστές που ανταποκρίθηκαν με επιτυχία στη βία των απεργιών. Με το καθεστώς της επί συμβάσει δουλείας μεταφέρθηκαν οι φτωχοί της Ευρώπης στην Αμερική. Τους πλήρωναν τα εισιτήρια και μεταφέρονταν στην Αμερική για να ξεπληρώσουν το χρέος, πράγμα που δεν κατάφερναν ποτέ και έμεναν σκλάβοι για πάντα.» – Φρόσω Τσούκα

Η έρευνα για το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε με τις μαρτυρίες των απογόνων των αγωνιστών του Λάντλοου και τις ιστορίες σημερινών κατοίκων της περιοχής που κρατούν ζωντανή την προφορική παράδοση. Ακολούθησαν πολύωρες συζητήσεις με ιστορικούς, καθηγητές και μελετητές, συνδικαλιστές, δημοσιογράφους και συγγραφείς που ασχολούνται με το θέμα. Η τεκμηρίωση στηρίζεται σε αρχειακό υλικό – φωτογραφίες, βίντεο, έντυπα, εφημερίδες, τραγούδια – σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ντοκιμαντέρ είναι αφιερωμένο στην Ομογένεια της Αμερικής που στήριξε ολόψυχα την παραγωγή του.

Συντελεστές

Ο Προκόπης Δάφνος στη φωτογραφία, ο Ρήγας Αξελός στην αφήγηση, ο Ξενοφώντας Βαρδαρός στο μοντάζ και τις μουσικές επιλογές, ο Ανδρέας Γκόβας στον ήχο και η Φρόσω Τσούκα στην έρευνα. Η διεύθυνση παραγωγής έγινε από τα μέλη της Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Αποστόλης Μπερδεμπές», Στέφανο Πλάκα, Φρόσω Τσούκα και Λίνα Γουσίου. Ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη δουλειά έχει κάνει το μουσικό σύνολο Ρωμιοσύνη που ηχογράφησε για πρώτη φορά τον λησμονημένο Ύμνο των Ανθρακωρύχων του Κολοράντο «The Union Forever», σε ενορχήστρωση Τεό Λαζάρου.

«Η ταινία αυτή έγινε με τη βοήθεια φίλων. Είναι δύσκολο να κάνουμε σήμερα κινηματογράφο στην Ελλάδα. Πρέπει η Πολιτεία να επαναφέρει το νόμο για το 8% ή να βρει άλλους  τρόπους για τη χρηματοδότηση των ταινιών. Αλλιώς σε λίγα χρόνια δεν θα ακούγεται η γλώσσα μας στις κινηματογραφικές αίθουσες.» – Λεωνίδας Βαρδαρός

18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Η Βουλή των Ελλήνων απονέμει φέτος, για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» σε ταινία της ενότητας «Καταγραφή της Μνήμης». Το βραβείο της Βουλής των Ελλήνων απονέμεται στην ταινία «Ludlow, οι Έλληνες στους πολέμους του Άνθρακα», σε σκηνοθεσία του Λεωνίδα Βαρδαρού. Σκεπτικό επιτροπής: «Η ταινία φωτίζει, με σπάνιο αρχειακό υλικό, μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας του εργατικού κινήματος της Αμερικής, αναδεικνύοντας τον ιδιαίτερο ρόλο των Ελλήνων μεταναστών».

Λεωνίδας Βαρδαρός

Γεννήθηκε στην Ικαρία το 1950. Σπούδασε θέατρο και κινηματογράφο στην Αθήνα και έχει συνεργαστεί ως ηθοποιός με διάφορες πρωτοποριακές θεατρικές ομάδες όπως και με ημικρατικά, δημοτικά, και κρατικά θέατρα. Έχει σκηνοθετήσει για την τηλεόραση ΕΤ1 και ΕΤ2 πολιτιστικά και ιστορικά ντοκιμαντέρ σχετικά με εθνικά και κοινωνικά κινήματα στο Αιγαίο, καθώς και μια σειρά ημίωρων πολιτιστικών ταινιών για παιδιά. Έχει σκηνοθετήσει την ταινία μικρού μήκους, «Ο Χαφιές», το ντοκιμαντέρ «Ικαρια: Η επανάσταση της 17ης Ιουλίου 1912 και η επίδρασή της στις τύχες του Αιγαίου», καθώς και την ταινία μεγάλου μήκους, «Ούλοι εμείς, εφέντη».

Διαβάστε επίσης:
Τα Βραβεία του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Παλικάρι: Ο Λούης Τίκας και η Σφαγή του Λάντλοου

Το ντοκιμαντέρ «Ludlow, οι Έλληνες στους πολέμους του Άνθρακα» του Λεωνίδα Βαρδαρού, προβάλλεται από την Πέμπτη 7 Απριλίου σε διανομή της New Star.