Η ταινία «Afterimage» σηματοδοτεί το τελευταίο κινηματογραφικό αριστούργημα του Αντρέι Βάιντα. Ο σπουδαίος Πολωνός σκηνοθέτης που έφυγε από τη ζωή στις 9 Οκτωβρίου του 2016, αφήνοντας πίσω του σπουδαίες ταινίες – μεταξύ των οποίων: «Κανάλ», «Στάχτες και Διαμάντια», «Χωρίς Αναισθητικό» – αποδεικνύει για ακόμα μια φορά το σπάνιο ταλέντο του και την οξύτητα του να παρατηρεί και να καταγράφει τις ιστορικό-κοινωνικές αλλαγές και τους μηχανισμούς τους, φέρνοντας στο φως, τη ζωή και το έργο του αντισυμβατικού καλλιτέχνη, Βλάντισλαβ Στρεμίνσκι.

Ads

«Ο Θεός έδωσε δύο μάτια στον σκηνοθέτη. Ένα για να κοιτάζει μέσα από την κάμερα κι ένα για να κοιτάζει τον κόσμο γύρω του.» – Αντρέι Βάιντα (6 Μαρτίου του 1926 – 9 Οκτωβρίου του 2016)

Afterimage / Powidoki
Σκηνοθεσία: Αντρέι Βάιντα / Andrzej Wajda
Σενάριο: Αντρέι Μούλαρτσικ, Αντρέι Βάιντα
Πρωταγωνιστούν: Μπόγκουσλαβ Λίντα, Αλεξάντρα Τζούστα, Μπρονισλάβα Ζαμακόβσκα
Χώρα: Πολωνία
Έτος: 2016
Διάρκεια: 98 λεπτά

image

Ads

Στην μεταπολεμική Πολωνία, ο πρωτοποριακός ζωγράφος Βλάντισλαβ Στρεμίνσκι δουλεύει ως καθηγητής στην Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών. Ένας μεγάλος καλλιτέχνης και συν-δημιουργός της θεωρίας του Unism, ο Στρεμίνσκι έγινε διάσημος πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μαθητές του ακόμα τον αντιμετωπίζουν σαν τον «Μεσσία της μοντέρνας ζωγραφικής», αλλά οι αρχές του Πανεπιστημίου και το Υπουργείο Πολιτισμού έχουν διαφορετική άποψη.

Ο Στρεμίνσκι δεν διαπραγματεύεται τη τέχνη του και αρνείται να συμμορφωθεί στους κανονισμούς του κόμματος. Σταδιακά αποβάλλεται από το πανεπιστήμιο και την ένωση των καλλιτεχνών. Αλλά οι μαθητές του εξακολουθούν να τον στηρίζουν και να τον επισκέπτονται για ιδιωτικά μαθήματα.

image

«Ήθελα να σκηνοθετήσω την ιστορία ενός καλλιτέχνη, ενός ζωγράφου εδώ και πολύ καιρό. Αποφάσισα να φέρω στην οθόνη τον Βλάντισλαβ Στρεμίνσκι γιατί υπήρξε ένας από τους πιο πετυχημένους Πολωνούς καλλιτέχνες. Ταυτόχρονα, ήθελα να δείξω τη σύγκρουση του με το κομμουνιστικό κράτος. Ο Στρεμίνσκι κατανόησε τον δρόμο της μοντέρνας τέχνης. Τον εξήγησε στο βιβλίο του Theory of Vision. Η πεποίθηση πως δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος εκτός της αφηρημένης τέχνης, αφού η θεματική ζωγραφική και ο μέτα-ιμπρεσιονισμός τα έχουν ήδη πει όλα, του έδωσαν τη δύναμη να αντιταχθεί στις κομμουνιστικές αρχές. Το Afterimage είναι το πορτρέτο ενός αδιάσπαστου ανθρώπου – ενός ανθρώπου βέβαιου για τις αποφάσεις που έχει πάρει. Ενός ανθρώπου αφιερωμένου σε μια τέχνη που δεν διακρίνεται εύκολα. Ήταν ένας εξαιρετικός δάσκαλος, αλλά και ο ιδρυτής του δεύτερου στον κόσμο Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Łódź το 1934. Η ταινία αποτυπώνει τέσσερις σημαντικές χρονιές 1949 – 1952, όταν η σοβιετοποίηση της Πολωνίας πήρε την πιο αντιδραστική μορφή, και ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός έγινε η υποχρεωτική μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης.» – Αντρέι Βάιντα

image

Ο Αντρέι Βάιντα σκηνοθέτησε περισσότερες από 40 ταινίες σε μία καριέρα 60 ετών. Η σκηνοθετική διαδρομή του υπήρξε πολυσήμαντη. Από το «Κανάλ» (Kanal) του 1956 και τον «Άνθρωπο από Μάρμαρο» του 1977, μέχρι τα πιο πρόσφατα έργα του: «Κατίν του 2007» και «Βαλέσα – Η Δύναμη της Ελπίδας» του 2013. Το 2000, του απονεμήθηκε τιμητικό Όσκαρ για τη συμβολή του στον παγκόσμιο κινηματογράφο.

Στο «Afterimage» ο Αντρέι Βάιντα θέτει κρίσιμα ερωτήματα για την ευθύνη μας, στο πλαίσιο μίας ρευστής μεταμοντέρνας πραγματικότητας, πηγαίνοντας πίσω στη μεταπολεμική εποχή της Πολωνίας και επιλέγοντας ως πρωταγωνιστή έναν καλλιτέχνη που η πολιτική κατάσταση της Πολωνίας τον έθεσε στο περιθώριο. Ο στόχος του, να μας θυμίσει το μάθημα από τις παλιότερες εμπειρίες μας. Το κύκνειο άσμα του σπουδαίου σκηνοθέτη, αποτέλεσε παράλληλα και την επίσημη πρόταση της Πολωνίας για το Όσκαρ Kαλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.

image

Αυτή βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που μία ταινία του Βάιντα ταξιδεύει στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού. Ο Βάιντα – ο οποίος πρωτοστάτησε στην πολωνική σχολή που ξεπήδησε από τη Λοτζ, σκηνοθετώντας την προσωπική του εκδοχή για τα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία – στην πλούσια καριέρα του, έχει τιμηθεί με πλήθος βραβείων, ενώ τέσσερις συνολικά ταινίες του έχουν προταθεί για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Πρόκειται για τις ταινίες: «The Promised Land» του 1975, «The Maids of Wilko» του 1979, «Man of Iron» του 1981 και «Katyń» του 2007.

image

Ωστόσο, παρά τις τέσσερις Υποψηφιότητες για Όσκαρ, ο Βάιντα δεν το κέρδισε ποτέ. Αλλά αναγνωρίζοντας το λάθος της, το 2000 τιμήθηκε από την Αμερικάνικη Ακαδημία Κινηματογράφου για τη συνολική προσφορά του, στον χώρο της Έβδομης Τέχνης για περισσότερες από πέντε δεκαετίες. Το χρυσό αγαλματίδιο του το παρέδωσε η Τζέιν Φόντα:

Ο σπουδαίος Πολωνός δημιουργός, αφηγείται με μαεστρία την συγκλονιστική ιστορία ενός πρωτοποριακού καλλιτέχνη που στάθηκε μόνος απέναντι στο καθεστώς με κόστος την ίδια του τη ζωή. Μία διαχρονική και συνεχής πνευματική μάχη, για τον ρόλο της τέχνης, αλλά και την ελευθερία της έκφρασης. Πρόκειται για μία παθιασμένη βιογραφία για τον avant-garde, καλλιτέχνη και ζωγράφο, Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι (Wladyslaw Strzeminski), τον οποίο ερμηνεύει ο καταξιωμένος Πολωνός ηθοποιός Μπόγκουσλαβ Λίντα (Boguslaw Linda).

image

Ο Μπόγκουσλαβ Λίντα, έχει ξανασυνεργαστεί στο παρελθόν με τον Αντρέι Βάιντα, στην αριστουργηματική ταινία «Man of Iron» του 1981, αλλά και στο φιλμ «Danton» του 1983. Ενώ τον έχουμε παρακολουθήσει και σε δημιουργίες του έτερου κορυφαίου Πολωνού σκηνοθέτη, του Κριστόφ Κισλόφσκι και συγκεκριμένα στις ταινίες «Blind Chance» του 1987 καθώς και στο 7ο επεισόδιο από τον περίφημο «Δεκάλογο».

Ο αντισυμβατικός καλλιτέχνης Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι, που διώχθηκε από το σταλινικό καθεστώς στην μεταπολεμική Πολωνία, κατάφερε μέσα από τη δική του δυναμική στάση να εκφράσει τις απόψεις του για την τέχνη, εκπροσωπώντας παράλληλα το κίνημα του κονστρουκτιβισμού και του ουνισμού στη ζωγραφική.

image

Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι διευθυντής φωτογραφίας είναι ο Pawel Edelman. Ένας σπουδαίος κινηματογραφιστής, ο οποίος συνεργάστηκε και το 2007 με τον Αντρέι Βάιντα, στο φιλμ «Katyn», ενώ παράλληλα είναι σχεδόν μόνιμος συνεργάτης του επίσης σπουδαίου Πολωνού σκηνοθέτη, Ρόμαν Πολάνσκι, έχοντας θαυμάσει τη δουλειά του στις ταινίες: «The Pianist» (2002), «Carnage» (2011) και «Venus in Fur» (2013).

image

Η ταινία «Afterimage» (Powidoki – 2016), πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της, το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Τορόντο, ενώ στη συνέχεια προβλήθηκε εκτός διαγωνισμού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Πολωνίας, όπου και απέσπασε το Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής.

Το άτομο, ως αυτοτελή προσωπικότητα αλλά και ως μέλος της κοινωνίας και κατά συνέπεια της ιστορίας, υπήρξε αγαπημένη θεματική του σπουδαίου Πολωνού δημιουργού, χαρίζοντας μας ένα πολύ προσωπικό κινηματογραφικό ιδίωμα. Στις ταινίες του Αντρέι Βάιντα, ο άνθρωπος συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας ζωηρής πολιτικής συζήτησης, παρακινούμενος από τους παλμούς της κοινωνικής ζωής του τόπου του…

image

«Είμαι πολύ αισιόδοξος όσο αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι θεωρώ ο μοναδικός τρόπος, για να είναι η Ευρώπη μία κοινότητα. Η οποία βέβαια Ευρώπη ξεκινά από την Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι η μητέρα μας, μας έχει γεννήσει και αυτό είναι μία πραγματικότητα…» Αντρέι Βάιντα (6 Μαρτίου του 1926 – 9 Οκτωβρίου του 2016)

image

Διαβάστε επίσης:
Αφιέρωμα – Αντρέι Βάιντα: Οι ταινίες του, κομμάτια της ζωής του
Συνέντευξη – Αντρέι Βάιντα: Η Ελλάδα είναι η μητέρα μας